Testis

1. F) Testis:

Testislerin seminifer tüpleri arasında bulunan Leydig interstitial hücreleri, testosteron gibi androjenik hormonları salgılar 1849’da Berthold, testislerin, ikincil erkeklik özelliklerinin gelişmesi için kanla taşınan bir maddeyi salgıladığını tahmin etti Fakat androjen hormonlardan en önemlisi olan “Testosteron” ancak 1935’de bulunabildi Testosteron genel olarak metabolizma üzerinde ve hücre proteinlerinin oluşumunu uyarma ile de (anabolik tepkimelerde) büyüme üzerinde etkindir Androjen hormonun vücuduna enjekte edilmesi, özellikle kaslardaki protein sentezinin uyarılmasına ve dolayısıyla vücut ağırlığının artmasına, keza bunun yanında karaciğer ve böbreklerin hacimce küçülmesine neden olur Kemiklerin irileşmesini ve kalsiyum birikmesini sağlar

Testosteron ve diğer androjenler, büyümeyi uyarır ve ikincil erkeklik özelliklerinin oluşumunu sağlarlar Bunlar dış eşey organlarının büyümesi, seminal vezikül ve prostat gibi yardımcı bezlerin büyümesi , sakalın ve göğüs kıllarının çıkması, sesi kalınlaşması, psikolojik olarak erkeksi davranma, vs gibi değişikliklerdir Erkek eşey hormonları, her iki eşeyde de kısmen Libido (çiftleşme için arzu)’nun ve kavuşma davranışlarının artmasına neden olur

Olgunlaşmamış bireylerde testislerin çıkarılması ikincil eşey özelliklerinin gelişimini önler Kısırlaştırılmış insanlarda, yani hadımlarda, ses perdesi incelir, sakal çıkmaz, eşeysel organlar ve eşeysel bezler küçük kalır Keza kemiklerin sertleşmesi azalır ve kemik epifizinin belirli yaşlarda uzaması durdurulamadığı için, tipik bir boy uzaması görülür Metabolizma ve uyarılabilme yeteneği düşer; dövüşme ve saldırganlık eğilimleri azalır Kaslar ince lifli ve yumuşaktır, yağ birikimi alışılagelmiş yerlere değil de, genellikle dağınık bir şekilde depolanır Bu nedenle buruk edilmiş hayvanların kas lifleri arasına dağılmış durumda yağ toplanır; bu da, yumuşaklığı sağladığı için, etin değerini yükseltir Erkeklerde, özellikle kalçalara yağ toplanmasına neden olur Bazen bu yağ toplanması aşırı şişmanlıklara neden olur Androjenik hormonların eksilmesiyle yaşlılık belirtisi olan “yaşlılık osteoporose”’u ortaya çıkar Kastrasyon, haremde çalışacaklara ve koroda şarkı söyleyecek erkeklere uygulanmıştır Birçok evcil hayvan, sakinleştirilmek için kısırlaştırılır ancak bu hayvana testosteron enjekte edildiğinde tüm eşeysel özellikleri oluşur

Testislerin vücut boşluğundan testis torbasına (skrotum) inememesi “Cryptorchidism) denen bir bozukluğun ortaya çıkmasına neden olur Bu bireyler kısır olur; fakat normal olarak testosteron üretirler Torbaya inmeyen testislerin sperma meydana getirecek tüpleri mikroskop altında incelendiğinde içindeki hücrelerin köreldiği; fakat hormonları meydana getiren interstitiyal hücrelerin normal olduğu görülür Sperma tüpleri sıcaklığa karşı çok duyarlıdır; vücut boşluğunun sıcaklığı testis torbasının sıcaklığından 3-4 derece daha yüksektir Bu sıcaklık farkı ise tüplerin tahrip olmasına yeterlidir Belirli bir süre yüksek sıcaklığa ya da ateşli bir hastalığa tutulan erkekler geçici olarak kısırlaşabilirler

Hipofiz bezinin çıkarılması hem interstitiyal hücrelerin hem sperma tüplerinin körelmesine neden olur Androjen salgılar azalır ve ikincil eşeysel özellikleri körelmeye başlar Sperma tüplerinin gelişimi ve spermatagonezisin oluşumu FSH, LH ve testosteronun ortak işlevi sonucu ortaya çıkar Aşırı testosteron veya estrojen verilmesi, hipofizin FSH ve LH çıkarmasını önlendiği için testislerin körelmesine neden olur Günlük sıcaklık ve ışık değişimi, beyini ve özellikle hipotalamusu uyararak hipofiz bezinden gonadotropin salgılatacak etkinin doğmasına ve böylece testislerin büyümesine, ikincil eşey özelliklerinin meydana gelmesine ve bireyin kavuşma davranışlarının ortaya çıkmasına neden olur

G) Ovaryumlar (Yumurtalıklar):
Ovaryumlar yumurta meydana getirmenin yanında, endokrin bez ödevini de görür Estradiol, Estron ve Progesteron denen steroyit hormonları üretirler
Hem yumurtalıklar hem de testisler mezonefrozun alt kenarındaki genital kenardan, mezoderden, türemişlerdir Yumurtalıkların her biri germinal epitel mezoteliyumun çevirdiği bir hücre yığınından oluşmuştur Embriyonik gelişim sürecinde, besin kesesinin epitelinden köken almış primordiyal eşey hücreleri, eşeysel bezlerin içine göç ederler

Oositler gelişirken etrafını germinal epitelden meydana gelmiş hücreler sararak bir follikül yaparlar Bu hücreler çoğalarak yumurtanın etrafında Stratum Granulosum denen kalın bir tabaka oluşturur Follikülün içi sıvıyla doludur Yumurtalığın bağ dokusu, follikül etrafında “Theca” denen kalın bir tabaka meydana getirir Follikül genişledikçe, içi follikül sıvısıyla dolar ve yavaş yavaş yumurtalığın dış yüzüne doğru itilmeye başlar Sonuçta follikül patlayarak, yumurta, peritonal boşluk (karın boşluğu) içerisine düşer ve oradan fallopian hunisinin tüpleriyle ovidukt kanalına alınır Bu evre, ovulasyon ( yumurtlama ) olarak bilinir Eğer yumurta oviduktta döllenirse ulaştığı uterusun (rahim) içini astarlayan endometriyum doku içerisine gömülür ve gelişmeye başlar

Follikül parçalanmasından sonra, geriye kalan follikül hücreleri çoğalarak ve çapları büyüyerek içerideki tüm follikül boşluğunu doldurur Granuloza ve teka hücreleri beraberce “Corpus Leteum”’u olşutururlar Bu sarımsı cisim yumurtalığın uüzünden katı yapılar halinde dışarıya doğru uzanır Eğer yumurta döllenirse, korpus luteum aylarca kalır ve salgı çıkarmaya devam eder; döllenmese iki hafta içinde beyaz renkli, küçük bir yapıya “Corpus Albican”a dönüşür

Histokimyasal bulgular, teka hücrelerinin estrojenin; korpus luteumun granuloza hücrelerinin de progesteronun kaynağı olduğunu göstermektedir İlk bulunun estrojen, 17-β-estradiyol, estron ve estriyol gibi metabolik estrojenlerdir Estradiyol eşeysel olgunluktaki değişiklikleri meydana getirir; rahimin, vajinanın, memelerin büyümesini, iskelet kaslarındaki değişiklikleri, bununla ilişkin pelvisin genişlemesini, sesin kalitesinin değişmesini, eşey organlarında dişiye özgü kıllanmaları, dişiye özgü yağlanmayı ve aybaşlarının görünmesini vs’yi sağlar Döllenmiş yumurtanın rahim içerisindeki endometriyal dokuya gömülmesi için, bu dokunun tam olarak gelişmesi gereklidir Endometriyal dokunun gelişmesi için de hem progesterona hem de estradiyole gereksinme vardır Embriyonun rahim içerisindeki gelişiminin sürdürülmesi için progesterona ve keza gebelik sırasında memelerin gelişimi için bu hormon ile estradiyola gerek vardır Estradiyola ve estronun ikisine birden estrojen denir Estron idrarda bulunur ve estradiyol gibi etki yapar Yalnız potansiyel olarak estradiyolün ancak %20’sine sahiptir Hamile dişilerin idrarının, hamile olmayan dişilere enjekte edilmesiyle, onlarda hamilelik belirtilerinin ortaya çıkması, bur hormonla birlikte, idrarda progesteronun ve gonadotropinlerin artmasından dolayıdır

Birincil eşey hormonu estradiyol ( 18 karbonlu ), öncelikle erkek eşey hormonlarından ( 19 karbonlu ) ve keza ikincil dişi eşey hormonu progesterondan ( 21 karbonlu ) sentez edilir

H) Diğer Endokrin Bezler:
a) Timüs ( Thymus ):
Kalbin ve göğüs kafesinin hemen üzerinde bulunur Solungaç keselerinin boğumlanması ile meydana gelen bir epitel cisimciği şeklinde oluşur Genç evrelerde bu kez büyüktür; fakat eşeysel erginliğe ulaştıktan sonra yağlanmaya ve körelmeye başlar Bu bezin büyümede ve eşeysel olgunluğa ulaşmada etkisi olduğu varsayılmaktadır Ancak insanda bezin dışarıya çıkarılmasıyla bir anormallik görülmemiş ya da özütünün vücuda verilmesiyle herhangi başarılı bir endokrin işlevinin olduğu saptanamamıştır

b) Epifiz:
Talamusun üst yüzeyinde, yuvarlak yapılı bir bezdir Beyin yarım kürelerinin arasında bulunur ve ebriyolojik olarak beyinin dışarıya doğru büyümüş uzantısıdır

Bu bez, triptofandan sentezlenen methoksi indol ( Melotonin )’ü salgılar ve bu, 5- hidroksi triptamine ( Serotonin ) çevrilir Serotonin, amin azotunda asetillenmiştir ve hidroksi indol –O- metil transferaz enzimi ile 5- hidroksi grubuna bir metil eklenmiştir Bu son enzim yalnız epifizde bulunur

I) Endokrin Bezler Arası İlişki:
Bir bezin işlevlerinin diğer bezlerin işlevlerine değişik ölçülerde etki ettiği ve tümünün aralarında bir bağlantı sistemi oluşturarak vücudun aktivasyonlarını düzenledikleri bilinmektedir Hipofiz bezinin, tiroit, adrenal ve eşeysel bezlerin aktivasyonunu düzenlediği bulunduğu zaman; bu bezin “usta” bez olduğu ve diğerlerini denetim altında tuttuğu izlenimi bıraktı Fakat daha sonraki araştırmalarda bu bezin de karşılıklı etkiler göstermek koşuluyla hipotalamus tarafından denetim altında tutulduğu anlaşıldı Bu durumda hipofizin ikinci dereceden denetleyici bez olduğu ortaya çıktı

Estradiyolün, progesteronun, FSH’nin ve LH’nin menstrual çemberin düzenlenmesinde; estrojennin, progesteronun ve prolaktinin memelerin gelişmesinde ve işlev görmesinde rol oynadığı bugün tam olarak açıklanmıştır Karbonhidratların, yağların ve proteinlerin metabolizma hızı, tiroksin, insülin, epinefrin, glukagon, büyüme hormonu, kortizol, estradiyol ve testosteronun etkisi altındadır Keza normal büyüme, büyüme hormonu ve tiroksinin haricinde insülin, androjen ve diğer birçok hormonu da gerektirir
__________________