Ekfiil (Ekeylem)

Ekfiil (Ekeylem)

Mastar olarak bir anlamı olmayan, isim ve isim soylu sözcüklere gelerek onları cümlede yüklem olarak kullandıran ve çekimlenmiş fiillere gelerek birleşik çekimli fiiller oluşturan “imek” fiiline denir

Bu fiilin dört basit çekimi bulunur Basit çekimli durumda sadece isim soylu sözcüklerde bulunur Üç bildirme (haber), bir dilek kipi bulunan bu fiilin çekimini şu şekilde gösterebiliriz

a Bilinen Geçmiş Zaman (idi)

Öznenin önceden içinde bulunduğu bir oluşu bildirir
Öğrenciydim (Öğrenci idi - m)
Öğrenciydin
Öğrenciydi
Öğrenciydik
Öğrenciydiniz
Öğrenciydiler
Sadece isme değil zamire, edata, tamlamalara da eklenebilir
“Seni buraya çağıran bendim” cümlesinde zamire,
“Dün biraz rahatsız gibiydi” cümlesinde edata,
“Elinde taşıdığı paket, düğün hediyesiydi” cümlesinde isim tamlamasına,
“Yeni aldığım ev bahçeli bir evdi” cümlesinde sıfat tamlamasına gelerek onlara zaman anlamı kazandıran “-di” ekleri hep ekfiildir

b Öğrenilen Geçmiş Zaman (imiş)
Öznenin başkasından duyulan bir oluş içinde bulunduğunu gösterir
Doktormuşum (Doktor imiş - im)
Doktormuşsun
Doktormuş
Doktormuşuz
Doktormuşsunuz
Doktormuşlar
Bu da zamire, edata vs eklenebilir

c Şart Kipi (ise)
Hastaysam (Hasta ise - m)
Hastaysan
Hastaysa
Hastaysak
Hastaysanız
Hastaysalar
şeklinde çekimlenir ve isim soylu söcüklere şart anlamı yükler

d Geniş Zaman
Bu zaman çekiminde ekfiil diğer çekimlerinde olduğu kadar belirgin değildir Diğerleri, eklendiği sözcükten “idi”, “imiş”, “ise” diye ayrılabileceği halde, geniş zamanda ayrılmaz
Ben şair - im
Sen şair - sin
O şair(dir)
Biz şair - iz
Siz şair - siniz
Onlar şairler(şairdirler)
“Sensin beni hasta eden” cümlesinde zamire,
“Sen tam bana göresin” cümlesinde edata,

“Elmaların en iyisi Amasya elmasıdır” cümlesinde isim tamlamasına gelmiş ve onları yüklem yapmıştır

Ekfiilin Olumsuzu

Ekfiille çekimlenmiş sözcükler “değil” edatıyla olumsuz yapılır
Öğretmendim
Doktormuş
Hastaysa
Şairim
Öğretmen değildim
Doktur değilmiş
Hasta değilse
Şair değilim
örneklerinde ekfiilin olumsuz çekimi görülmektedir Diğer fiillerin “-ma, -me” ile, ekfiilin “değil” ile olumsuz yapılması, ekfiilin bulunmasını oldukça kolaylaştırır
“Karnım iki gündür açtı”
“Kapıyı ardına kadar açtı” cümlelerinde altı çizili sözcüklerden hangisinin ekfiil aldığını bulmak için cümleleri olumsuz yaparız
“Karnı iki gündür açmadı” olmayıp
“aç değildi” olacağına göre birincide ekfiil kullanılmıştır
“Beni aramış doktorum”
“İki yıldır doktorum” cümlelerinde de benzer ekler görülüyor Ayrı yöntemle bunu da ayırabiliriz
“Beni aramış doktor değilim” denmez, ancak “İki yıldır doktor değilim” olur Öyleyse ikinci cümledeki, ekeylemdir
Burada “değil” edatının zaman eklerinden önce geldiğini de söyleyelim Yani “hastaydı” sözü “hastaydı değil” şeklinde olumsuz yapılmaz; “hasta değildi” şeklinde yapılır

Ekfiilin Soru Şekli

Bu fiilin soru şekli de diğer fiillerde olduğu gibi “mi” ile yapılır “mi” sözü isimle ekfiil arasına girerek kullanılır
Öğretmendim
Doktormuş
Şairim
Öğretmen miydim?
Doktor muymuş?
Şair miyim?

Ekfiilin geniş zamanında kullanılan ekler çekimlenmiş fiillerden sonra gelmez Ancak üçüncü tekil şahısta kullanılan “-dir” eki çekimli fiillerden sonra gelerek onlara ihtimal ya da kesinlik anlamı katabilir Bu görevi üstlendiğinde bu ekin adı bildirme eki olur