Sismograf (Keşifler Ve Buluşlar)

Sismograf
(Keşifler ve Buluşlar)

Depremleri kaydeden, şiddetini, uzaklığını gösteren alete “sismograf” (depremyazar) denir Sismograf, sarkaç esasına dayanır Yer sarsıldığı sırada, sarkacın ucundaki yuvarlak ağır topuz, süredurum kanununa uyarak, hareketsiz kalır Yeryüzünde duran bir kimse, yerle birlikte gidip geldiği için, sarkacı hareket eder gibi görür Topuzun ucunda bir kalem vardır Kalemin ucu bîr makara üzerinde sanlı duran kâğıda değer Yer sarsılınca kâğıt da sağa, sola, yukarı aşağı gidip geleceği, topuz ise hareketsiz duracağı için, kalem kâğıda bu hareketleri çizer

Bu basit esas üzerine yapılmış olan ilk sismograflar sonradan çok daha gelişmiş, pek duyarlı sismograflar yapılmıştır Bu arada, bugün rasathanelerde, bir depremi gereği gibi kaydedebilmek için, genel olarak, üç ayrı sismograf kullanılır Bunlardan biri dikey, ikisi de yatak hareketleri kaydeder Böylece, bir depremin yönleri belirtilmiş olur

Sismograflardan petrol aramalarında da faydalanılır: Petrol aranan yerde 20-30 m derinlikte bir çukur kazılır Buraya dinamit sarkıtılıp ateşlenir Bu patlamanın etkisiyle yeraltında ses dalgalan meydana gelir Ses dalgalarının çeşitli tabakalarda ayrı ayrı hızı olduğuna göre, sarsıntıların sismografla kaydedilen hızından, ses dalgalarının bir petrol tabakasından geçip geçmediği anlaşılır

Sismograf, yer sarsıntılarının şiddetini, süresini, merkezini, ve saatini saptamaya yarayan aygıta denirEn basit türü bir ucu dayanaklı, öbür ucunda bir kayıt kalemi bulunan, yay ile desteklenmiş ağırlıklı bir çubuktan oluşur Herhangi bir sarsıntı anında, üzerindeki ağırlığın atıldığından dolayı, çubuğun sabit kalarak, diğer bölümlerin salınması ilkesine göre çalışır Kayıt kalemi, saat ibresi yönünde ağır ağır dönen bir silindir üzerinde, sarsıntıları saptar Günümüzde, gözlemevlerinde daha çok, benzer mekanik düzenekten yola çıkarak salınımları değişik elektronik aygıtlarla yükseltip otomatik olarak saptayan, çok daha duyarlı sismograf türleri kullanılmaktadır