Vani Muhammed Efendi

Osmanlı âlim ve devlet adamlarından Van civârındaki Hoşap Kasabasında yetişti Fâzıl Ahmed Paşa 1661 yılında Van’dan İstanbul’a getirdi Kısa zamanda yaptığı vâz ve güzel konuşmalarıyla tanındı Sadrâzam Fâzıl Ahmed Paşa vâsıtasıyla Sultan Dördüncü Mehmed’e tanıtılarak saraya girdi Pâdişâh tarafından çok sevilen Vânî Efendi sarayda ona vâz ederdi İkinci Mustafa Hanın hocası oldu



O smanlı âlim ve devlet adamlarından Van civârındaki Hoşap Kasabasında yetişti Fâzıl Ahmed Paşa 1661 yılında Van’dan İstanbul’a getirdi Kısa zamanda yaptığı vâz ve güzel konuşmalarıyla tanındı Sadrâzam Fâzıl Ahmed Paşa vâsıtasıyla Sultan Dördüncü Mehmed’e tanıtılarak saraya girdi Pâdişâh tarafından çok sevilen Vânî Efendi sarayda ona vâz ederdi İkinci Mustafa Hanın hocası oldu

Dînimize sonradan sokulan hurâfeler ve bozuk mezheplerle mücâdele etti 1666 yılında Mevlevîlerin simâlarını ve Halvetîlerin rakslarını yasak ettirdi Babaeski’deki Hurûfî tekkesini yıktırdı (Bkz Hurûfîlik) Dînimizin içilmesini, satılmasını yasak ettiği şarabın, 1671’de satılmasını yasak ettirdi

Sultan Dördüncü Mehmed Han, Vâlide Turhan Sultan, vezirler ve âlimlerin açılışında hazır bulunduğu Yeni Câmideki ilk Cumâ vâzını yaptı (1664) Vânî Mehmed Efendi, çeşitli beyannâmeler yayınlayarak Osmanlı Devletine karşı çıkan, bu beyannâmeleri bütün dünyâ Yahûdîlerine göndermeye çalışan, kendisinin Mesih olduğunu iddiâ eden meşhur dönme Sabatay Sevi’nin yargılandığı yüksek dîvânda üye olarak bulundu Sabatay Sevî kendisinin Mesih olmadığını ve yaptıklarını inkâr ve Müslüman olduğunu îlân etti Mehmed Efendi ismini aldı Onun Müslüman olmuş görünmesiyle ilgili olarak Vânî Mehmed Efendi; “Bu adamın Müslümanlığı kalbî hisler ve ihlâs ile kabul ettiğine kâni değilim Fakat dînimiz şüpheyi reddeder ve kişinin îmânı üzerinde hüküm ancak cenâb-ı Hakk’ındır Bu îtibârla ihlâsla Müslüman olmasını niyâzdan başka şey yapamam” dedi

1682 yılında Sadrâzam Merzifonlu Kara Mustafa Paşa Viyana’daki Haçlı orduları karşısında bozguna uğradığında, Vânî Muhammed Efendi ordu şeyhiydi Bunun için ordunun dönüşünde Bursa’daKestelKöyüne sürgün gönderildi Kestel’de büyük bir câmi ve mektep yaptırdı 1684’te Kestel’de vefât etti

Boğaziçindeki Vaniköy Câmiini de yaptırdı Bu semt ismini Vânî Efendiden almıştır ve Vânîköy denmiştir