Aral Gölü

ARAL GÖLÜ

Batı Türkistan’da Özbekistan ile Kazakistan arasındaki göl Büyük kısmı Özbekistan’a dahildir Asya’nın ikinci, dünyanın dördüncü büyük gölüdür Yüzölçümü 64500 kilometrekare ile 68700 kilometrekare arasında değişir Büyüklük sırasına göre; Hazar, Superior (Kuzey Amerika), Viktorya (Afrika) göllerinden sonra gelir Jeolojik “Diluvyal devirde” Aral Gölünün yüzeyi daha yüksekte olup güney tarafından Hazar Denizi (gölü) ile bağlantısı vardı

Aral Gölü'nün 1985 yılındaki uydu görüntüsü

Orta Asya’da yer alan bir Türk Devleti Kuzeyve kuzeybatısında Kazakistan, doğu ve güneydoğusunda Kırgızistan ve Tacikistan, güneybatısında Türkmenistan, güneyinde ise Afganistan yer alır Amuderya (Ceyhun) ile Siriderya (Seyhun) ırmakları arasında kalan toprakların büyük bölümünü içine alır
Kazakistan arasındaki göl Büyük kısmı Özbekistan’a dahildir Kazakistan Orta Asya’da yer alan bir Türki devletlerden biri Kuzeyinde Rusya Federasyonu, Ural Dağları ve Güney Sibirya, doğusunda Moğolistan ve Doğu Türkistan, güneyinde Kırgızistan, Özbekistan, Aladağ, TanrıDağları ve Aral Gölü, batısında ise Hazar Denizi yer alır Doğu ve batı sınırları arası 3000 km, kuzey ve güney sınırları arası ise 1500 km’dir Yüzölçümü 2,717,300 km² (9 büyük ülke) olan ülkenin başkenti Astana resmi dili Kazakça ve Rusça'dır Toplam nüfusu 15,185,844 (61) kişid


Asya’nın ikinci, dünyanın dördüncü büyük gölüdür Yüzölçümü 64500 kilometrekare ile 68700 kilometrekare arasında değişir Büyüklük sırasına göre; Dünyanın en büyük kıtası Doğuda Pasifik Okyanusu, kuzeyde Kuzey Buz Denizi, güneyde Hint Okyanusu, batıda Avrupa kıtası ile çevrilidir Avrupa kıtası ile olan sınırı kesin tespit edilmiş değildir Eskiden Don Nehri, Asya ile Avrupa arasında sınır olarak kabul edilirdi Daha sonra Ural Dağları sınır olarak kabul edilmeye başlandı


Hazar Denizi, Superior (Kuzey Amerika), Viktorya (Afrika) göllerinden sonra gelir

Hazar Denizi Avrupa ve Asya Kıt’aları arasında dünyanın en büyük iç denizi Eski adı Casprum veya Hyracnıum Mare’dir

Hazar Denizinin güney kıyılarının bir kısmı İran’a aittir Geri kalan kısmı Rusya Federasyonu, Türkistan, Kazakistan, azerbaycan toprakları içerisindedir Uzunluğu 1200, genişliği 300 kilometredir Açık denizlerle irtibatı yoktur Bu yüzden de su seviyesi devamlı değişir 1930 ile 1957 seneleri arasında denizin seviyesi normalden 26 m alçaldı Bunun sonucu kapladığı ala


Jeolojik “Diluvyal devirde” Aral Gölünün yüzeyi daha yüksekte olup güney tarafından Hazar Denizi (gölü) ile bağlantısı vardı Jeoloji, YERBİLİMİ olarakta bilinir Ana inceleme konusu Dünya olan bilim dalı Maden yatakları, su, doğal enerji kaynakları, petrol, zemin etüdü ve depremleri inceler


Karakum, Kızılkum ve Üstyurt çölleriyle çevrilidir Gölün bulunduğu bölgede yazları çok sıcak geçen kurak bir iklim hüküm sürer Akarsuların göle su taşımalarına rağmen buharlaşma, gelen sudan daha fazladır Bu bakımdan göl gittikçe küçülmektedir

En derin yeri 68 metrelik bir çukurdur Geri kalan kısmının derinliği 20 metreyi geçmez Gölün denizden yüksekliği 48, Hazar denizinden yüksekliği 78 metredir Genişliği 228 ve uzunluğu 420 kilometredir Tuzluluk derecesi düşüktür (% 0,0103)

Gölün batı kıyıları dik, doğu ve güney kıyıları düz ve yassı, kuzey kıyıları girintili çıkıntılıdır Aral Gölüne Amuderya ve Siriderya nehirleri dökülür Ayrıca etrafındaki yüksek dağların su kaynakları ile beslenir Etrafı çöl olduğundan göl kenarında şehir yoktur Göle Taşkent-Orenburg demiryolu yakındır

Aral Gölünde irili ufaklı pekçok ada ve adacıklar vardır Bol mikdarda balık bulunur Bilhassa sazan balığı bakımından çok zengindir “Hazar’ı Aral’a Birleştirme Projesi” üzerinde çalışılmaktadır Bu projeye göre, Obi ırmağının suları Aral’a akıtılarak, Aral Gölü ile Hazar Denizi bir kanalla birleştirilmek istenmektedir

Aral Gölü etrafında nüfus yoğunluğu azdır Bunlar da Aral gölünde balıkçılıkla uğraşanlardır Amuderya ve Siriderya nehirleri aşırı derecede alüvyon taşıdıklarından göl dolmakta ve küçülmektedir Karadeniz-Hazar Denizi ve Aral Gölü birbirine yakın ve aynı çizgi üzerindedirler Aral Gölü çevresi beş bin senelik bir devrede Türkler için mühim bir yerleşim merkezi olmuştur

Aral Gölü'nün son durumu

Aral Gölü'nün 2005 yılındaki uydu görüntüsü

Aral Gölü'nde çağımızın en büyük çevre felaketi yaşanmaktadır Amuderya ve Amuderya Batı Asya’da, akarsu Tacikistan’da Hindikuş Dağlarından doğar Vahş ve Pyanc ırmaklarının birleşmesiyle meydana gelir Dağlık alandan aldığı kollarla büyüyerek bölgeyi terk ettikten sonra kuzeybatıya yönelir Tacikistan Cumhuriyeti ile Afganistan arasındaki sınırın bir bölümünü çizer Aral gölüne dökülünceye kadar olan uzunluğu 2500 kilometredir Aral gölüne dökülmeden önce 11000 kilometrekarelik deltasında kollara ayrılır Sulama için faydalanıldığından deltaya geldiğinde suyu


Siri Derya nehirleri


Sovyetler Birliği'nin hatalı tarım alanları sulama politikası sebebiyle Sovyet Sosyalist Cumhuriyetleri Birliği (SSCB yada Sovyetler Birliği) 1917 Ekim Devrimi'nin ardından Çarlık Rusyası'nın yıkılması ile kurulan devlet 1985 yılında Gorbaçov iktidarından sonra başlayan Glastnost ve Perestroyka ile başlayıp 6 yıl süren reformların ardından 1991 yılının sonunda Sovyetler Birliği resmen dağıldı


1960'lı yıllardan beri gölü yeterince besleyememektedir Sıcaklarında etkisiyle kuruyan göl alanı %80 oranında küçülmüştür Göl suları 150 km içeri çekilmiş durumdadır

Gölün küçülmesiyle birlikte suyunun tuz oranı artması da ilerlemektedir Bu tuzlanmadan dolayı birçok


balık türlerinin nesli tükenmiştir Aral gölünün balıkçılarının ticari durumunu tekrar düzeltmek icin


Hollandalı bir bilimcinin ilginç fikri üzerine Aral gölüne tuzlu su balık türleri yerleştirilmiştir Şu an Aral balıkçilarının bazıları örneğin Kalkan balıgı avıyla geçinmektedir