Balıkesir

Balıkesir Marmara Denizi ve Ege Denizi sahilinde bulunan, turizm bakımından gelişmiş, Türkiye'nin önemli illerinden biri Kaplıcaları, yeraltı ve yer üstü suları bakımından zengin, üçte biri ormanlık, Türkiye'nin zeytin ambarı olan ili; Marmara Denizi, Bursa, Kütahya, Manisa, İzmir, Ege Denizi ve Çanakkale arasında yer almaktadır 39°04' ile 40°40' kuzey enlemleri

Balıkesir'in konumu


Balıkesir Marmara DeniziEge Denizi sahilinde bulunan, ve turizm bakımından gelişmiş, Türkiye'nin önemli illerinden biri Kaplıcaları, yeraltı ve yer üstü suları bakımından zengin, üçte biri ormanlık, Türkiye'nin zeytin ambarı olan ili; Marmara Denizi, Bursa, Kütahya, Manisa, İzmir, Ege Denizi ve Çanakkale arasında yer almaktadır 39°04' ile 40°40' kuzey enlemleri ve 26°02' ile 23°02' doğu boylamları arasındadır Trafik plaka numarası 10'dur

Erdek ve Bandırma, Kapıdağ Yarımadasının meydana getirdiği körfez ve limanlarıdır Batıda ise Edremit Körfezi vardır Avşa, Marmara, Güvercin ve Ekinlik, Paşalimanı, Maden adaları Balıkesir'e dahildir Yüzölçümü 14292 kilometrekaredir İsminin kökeni

Selçuklu Türkleri şehre "Balak" derlerdi Balıkesir'i fetheden Selçuklular şehir ortasındaki hisara izafeten "Balak Hisar" (Hisar Şehri)ismini verdiler Bu isim zamanla halk arasında (Balıkhisar) "Balıkesir" haline geldi İsmin kökeni ile ilgili kuvvetli olan rivayet budur Zayıf bir rivayete göre de "Balı çok bol" (Balı Kesir) kelimesinden gelmektedir

Balıkesir'in "Bılık" ile ilgisi olmadığı gibi, (Batıkisra)"Paela-kastro" veya "Balcea" mevkı ismi ile de hiçbir ilgisi yoktur Gerçek anlamda Balıkesir, Selçuklu devrinde kurulmuştur

Balıkesir (ilin merkezi kent)

BALIKESİR, Balıkesir ilinin merkezi kent; Bursa'dan sonra, Marmara bölgesi, Güney Marmara bölümünün en büyük kenti ve önemli ticaret ve eğitim merkezi; 149 989 nüf Karayolu ile Ankara'dan 531 km, İzmir'den 170 km, istanbul'dan 398 km uzaklıktadır


(1985); 96 km uzunlukta bir karayolu ile bağlı olduğu limanı Bandırma üzerinden İstanbul'u Ege kıyılarına bağlayan; Bursa ve Kütahya üzerinden iç Anadolu'ya uzanan kara ve demiryolları ile, Biga yarımadasının çeşitli yörelerinden gelen yolların kavşağında çok hareketli bir transit uğrağı •

COĞRAFYA Balıkesir, Türkiye'nin kent dokusuna oldukça yeni sayılacak bir dönemde katılmıştır Kent, başlıca kaynak kollarının birleşerek Susurluk ırmağını oluşturdukları verimli bir ovanın batı kenarını kuşatan tepelerin etekleri ile ova tabanında yayılır Ortalama yükseltisi 120 m olan kentin XIV-XIX yy'lardan kalma çekirdeğini, Biga yarımadasının içerlerine ve Edremit körfezine uzanan karayolunun izlediği Kazanpınarı deresinin ovaya çıktığı yerin çevresindeki K-B mahalleleri oluşturur Başlıca tarihsel yapıların, iş ve yönetim merkezlerinin, dere boyunca kurulan haftalık pazar yerinin bulunduğu bu çekirdeğin, zamanla, özellikle 1940-1960 arasında daha çok güneye ve ovaya doğru büyük ölçüde genişlemesiyle, Balıkesir'in günümüzdeki kentsel yayılış biçimi ortaya çıkmıştır Bu gelişmeye koşut olarak, geçen yüzyıllarda 15 000 - 20 000 dolaylarında duraklayan, 1940'ta bile ancak 30 000 kadar olan kent nüfusu, özellikle komşu güney Marmara ve Ege yörelerinden gelen göçlerle, 1960'ta 60 000'i aştı,1985'te 150 000'e yaklaştı

Balıkesir'i büyük kent düzeyine getiren bu hızlı gelişmede Cumhuriyet döneminde karayolu ve demiryolu ağının gelişmesi, kentin önemli bir askeri üs haline gelmesi (kolordu, hava üssü), kent ve yakın çevresinde kurulan yeni sanayi kuruluşları (çimento, yem, un) ve öğretim kurumları ile, bunlara bağlı olarak artan ticaret başlıca etkenlerdir XIX yy'da şiddetli bir depremde yapılarının çoğu zarar gören ve 1950'de büyük bir yangın geçiren kent, son otuz yılda yeniden düzenlenmiş, açılan geniş caddeleri, özellikle batı kesimindeki ünlü parkı ile çağdaş bir görünüm kazanmıştır Ancak, hızlı nüfus artışının sonucu olarak kentin, yamaçlarda türeyen gecekondu mahalleleri ile kuşatılması önlenememiştir

• TARİH Balıkesir'in Roma döneminde kurulan Hadrianotheroe kentinin yerine geçtiği sanılır, ibni Batuta, kentin Kara isa Bey tarafından kurulduğunu ileri sürer Balıkesir, Bizans egemenliğindeyken, Da-nişment Gazi'nin soyundan gelen ve Anadolu Selçuklu uçbeyi olan Karesi Bey tarafından alınarak Karesioğulları beyliğinin yönetim merkezi durumuna getirildi (1303) Karesi Bey'in ölümüyle beyliğin ikiye ayrılmasından sonra da Balıkesir kolunun merkezi olarak kaldı 1345'te Orhan Gazi tarafından Osmanlı topraklarına katılan Balıkesir (Karesi), Fetret* dev-ri'ndeki mücadeleler sırasında, şehzadeler arasında birkaç kez el değiştirdi Daha sonraki yüzyıllarda önemi giderek artan kent, XVIII yy'a gelindiğinde, merkezi Kütahya olan Anadolu eyaletine bağlı bir mütesellimlikle yönetilen bir sancak merkeziydi Aynı yüzyılda, D'dan ve G-D'dan gelen tüccarların uğrak yeri olması nedeniyle önemli bir ticaret merkezi durumuna geldi

1818'de Hüda-vendigâr - Kocaeli eyaletine, 1841'de de ayrı bir vilayet durumuna getirilen Hüdavendigâr'a (Bursa) bağlandı 1845'te Manisa(Saruhan) ve Balıkesir'in birleştirilmesiyle oluşturulan vilayetin sınırları içinde yer aldı; ancak kısa süre sonra yeniden Bursa'ya bağlandı 1880'de vilayet merkezi durumuna getirilen Balıkesir, 1888'de yeniden Bursa'ya bağlı sancak merkezi oldu II Meşrutiyetin ilanından sonra, bağımsız bir mutasarrıflık olarak yönetilmeye başlandı (1909) Ulusal mücadele sırasında yapılan kongrelerden biri olan Balıkesir* kongresi, 1919'da burada toplandı 30 haziran 1920'de Yunanlılarca işgal edilen kent, 6 eylül 1922'de kurtuldu Cumhuriyetin ilanıyla II merkezi durumuna getirilen Balıkesir, 1926'da da Karesi yerine bugünkü adını aldı

• SANAT Kentin uğradığı yangın ve depremler, tarihsel yapıların çoğunun günümüze ulaşmamasına neden olmuştur Kent merkezindeki kimi sur kalıntıları, burasının geçmişte bir surla çevrili olduğunu gösterir Kente Ortaçağ'da Poleo Castro denmesi de kalenin varlığını güçlendirmektedir Surların nereden nereye uzandığı bilinmemekle birlikte, kenti yarım daire biçiminde çevrelediği sanılmaktadır

Türk yapılarının tümü Osmanlı döne-mindendlr Cami, medrese, imaret yapılarından oluşan Yıldırım külliyesi bunların en eskisidir Yazıtı olmamakla birlikte kaynaklardan ve vakfiyesinden, 1388'de Ba-yezit I (Yıldırım) tarafından yaptırıldığı bilinir 1818 ve 1897 depremlerinden sonra yapılan onarımlarla özgünlüğünü oldukça yitirmiştir Eski cami de denilen camisi, dikdörtgen planlı, mihraba dik üç sahınlı bir yapıdır Orta şahın yan satımlardan daha geniştir ve bunlar beşer sü-tunlu iki diziyle birbirinden ayrılır Ahşap camekânlı son cemaat yeri sonradan eklenmiştir On iki hücreden oluşan medrese 1897 depreminden sonra camiyle birlikte yenilenmiştir; yalnızca dış duvarları özgün yapıdandır Caminin K-D'sundaki imaret (misafirhane-zaviye) özgünlüğünü koruması açısından önemlidir Hacı Omur Bey'in yaptırdığı Omurbey camisi (1412), 1635 ve 1925'te büyük ölçüde onarılmıştır Kare planlı yapının duvarları kesme taş ve tuğladandır Karaoğian camisi (XVI yy, onarımı 1908) ve Tahtalı cami (1452) onarımlarla özgün biçimlerini yitirmiş yapılardır

Kentin en önemli tarihsel yapısı olan Zağanospaşa külliyesi, cami, türbe ve hamam yapılarından oluşur Fatih Sultan Mehmet'in veziri Zağanos Mehmet Paşa' nın yaptırdığı İlk külliyenin (1461) yalnızca hamamı özgün biçimiyle günümüze ulaşmıştır 1897 depreminde yıkılan cami, şadırvan ve türbe 1908'de yeniden yapılmıştır Külliyenin camisi, Balıkesir'in en büyük camisidir Dönemin eklektik (seçmeci) üslubunun belirgin olduğu yapının duvarları düzgün kesme taş ve tuğladandır Kare planlı yapı, ortada, dört kalın payeye ve kemerlere oturan kubbe, köşelerde küçük kubbeler,yanlarda tonoz örtülüdür

Köşe kubbeleri ve kemerler ru-mi, palmet, kıvrık dallardan oluşan kalem işleriyle bezelidir İnce işçilikli, ak mermerden minberi, yapının tek özgün bölümüdür 1908'de camiyle birlikte yaptırılmış olan Zağanos Paşa'nın türbesi, caminin güneyinde avlu içindedir; sekizgen planlı, köşeleri sütunlu bir yapıdır Gösterişli mihrabı da son dönem türk sanatının özelliklerini taşır

Zağanos Paşa'nın oğlu Mehmet Çele-bi'nin yaptırdığı ibrahimbey camisi (1465), sonradan harap olduğundan 1739'da tümüyle yenilenmiştir 1899'da Hacı Arif Ağa tarafından onartıldığından Hacıarifağa camisi olarak da bilinir Kesme taştan, kare planlı, kiremit örtülü bir yapıdır

Bunların yanı sıra Kasaplar camisi (1649), Yeşilli cami (onarımı 1786), Şeyh-lütfullah camisi (XIV yy ?, onarımı 1900), Kayabey camisi (1909), Hacıkaya ya da Aiankuyu camisi (1863), Oruçbey mescidi (1471) anılabilecek dinsel yapılardır Kentteki öteki tarihsel yapılar arasında Ka-resibey ya da Karaisabey türbesi (onarımı 1919), Paşasuitan türbesi (1471), Üçpırıarlıoğlu türbesi (1570), Alişuuri medresesi (1862, onarımı 1906), Taşpı-nar hamamı (1401) sayılabilir

Balıkesir sancak beyi Giridizade Mehmet Paşa'nın yaptırdığı Saat kulesi (1827), 1897 depreminden sonra ve 1962'de onarılmıştır Yakınındaki dilimli sivri kubbeli, sütunlarla çevrili şadırvan ise 1908'de Ömer Ali Bey tarafından yaptırılmıştır

BALIKESİR (10), K-B Anadolu'da il; büyük kısmı G Marmara bölümünde olan toprakları, Marmara'dan Edremit körfezi kıyılarına uzanarak Ege ve içbatı Anadolu'ya da taşar 910 282 nüf (1985);

14 957 km2 (göller hariç; göllerle birlikte 15 257 km2); merkez ilçe dışında 16 ilçe, 31 bucak, 912 köy Merkezi Balıkesir, 149 989 nüf (1985) Bursa bölge idare mahkemesi'ne bağlıdır

Osmanlı döneminde Hüdaverdigâr (Bursa) vilayetinin Karesi sancağını oluşturan Balıkesir'in D, G ve B kesimleri derin vadilerle yarılmış, değişik jeolojik yaş ve yapıda dağlar ve platolarla kaplıdır ilin G sınırları Alaçam (2 089 m), Ulus (1 769 m) ve Madra (1 344 m) dağlarının K eteklerinden geçer K-B kesiminde G-B-K-D doğrultusunda uzanan ve Kazdağı'nda (antik ida), 1 774 m'ye ulaşan dağ sıraları uzanır Bunların arasında, bol su geçiren Gönen ve Kocaavşar çayları kimi ovaları birleştiren gömük vadiler içinde aynı doğrultuda akarlar, ilin en büyük akarsuyu, kaynağını Simav çukurluğunu çeviren dağlardan alan Simav çayının uzantısı olan Susurluk ırmağıdır il topraklarının K kesiminde engebeler daha değişiktir

Burada D-B doğrultusunda uzanan alçak kıyı dağları (Karadağ 833 m) ve onun önünde Marmara takımadaları yer alır Bu orta yükseklikteki engebeler ile G'deki daha yüksek dağlar ve platolar arasında, D-B doğrultusunda geniş bir çukurluk uzanır Zaman zaman su baskınlarına da uğrayan ve Balıkesir' in en verimli tarım topraklarını kapsayan bu tektonik çukurluğun en alçak yerlerini sığ Ulubat ve Kuş (Manyas) gölleri ile alüvyal düzlükler oluşturur İlin başlıca akarsuları da bu çukurluğa yönelir ve Su surluk ırmağı tarafından toplanarak Marmara denizi ne boşaltılır K Anadolu fay sisteminin kollarının geçtiği Balıkesir'in K kesimi, hâlâ daha etkin genç faylarla kesilmiştir Bunun sonucu olarak kaplıca yönünden zengin olan bu kesim aynı zamanda birinci derece deprem alanıdır ve yakın tarihlerde de şiddetli depremlerden büyük zarar görmüştür (1935 Marmara, 1953 Gönen-Yenice, 1964 Manyas depremleri)

il, genelde Akdeniz ikliminin etkisinde olmakla birlikte, değişik kesimler arasında belirgin ayrılıklar vardır Asıl Akdeniz iklimi, kurak ve sıcak yazları ve daha ılık kışları İle kıyılarda, özellikle dağların koruduğu Edremit körfezi kıyılarında görülür Bunt karşılık G ve D Yıllık yağış tutarları, daha bol yağış alan dağlar dışında, genellikle 500 -1 000 mm arasındadır (Balıkesir 602 mm) Doğal bitki örtüsü iklimdeki bu farklılaşmaları yansıtır Marmara kıyıları ve Marmara adaları ile Edremit körfezi çevresinde, tarım alanları dışında, en yaygın bitki topluluğu birkaç yüz metre yükseltiye kadar, makidir Dağlar üzerinde korunmuş olan ormanlar, il topraklarının 1/3'üne yakın yer tutar En yaygın ağaç türleri meşe ve karaçamdır Karaçam ormanları ilin G Ayrıca, K'de, dağların daha nemli yamaçlarında kayın ormanları da görülür

kesimlerine gidildikçe karasal etkiler güçlenir; özellikle kışlar daha soğuk ve karlı geçer Buralarda -20°C'ın altına düşen sıcaklıklar ölçülmüştür yarısında, özellikle Kazdağ ve Sındırgı çevrelerinde geniş alanlara yayılır ve işletilir


Balıkesir ilinin nüfus yoğunluğu (yaklş km2'ye 61 kişi) Türkiye ortalamasının (66) biraz altındadır, ilin nüfus artış oranı da genelde Türkiye ortalamasından düşüktür (1980-1985 arasında °/oo 12,9; Türkiye %o 2488) Ancak değişik yöreler arasında önemli farklar vardır B ve G'deki çok engebeli alanlar tenha olduğu, hatta kimi kesimleri nüfus kaybettiği halde (Balya, Kepsut, Sındırgı), ilin K kesimindeki ovalar Türkiye ortalamasını çok aşan bir nüfus yoğunluğuna sahiptir

Halkın % 55 kadarı kırsal kesimde yaşar Bununla birlikte, önemli ticaret ve sanayi merkezi olan kimi ilçe merkezleri, nüfus ve işlev yönünden birer orta kent özelliğindedir (Bandırma 70 105, Edremit 30 132, Gönen 21 860, Ayvalık 21 250) Büyük kesimi dağlık olmasına karşın, ilin yaklaşık 1/4'ünü kaplayan topraklarda yapılan tarım, kırsal nüfusun başlıca gelir kaynağıdır Tahıllar (en çok buğday), şekerpancarı, pamuk, tütün, meyve ve sebzeler ile özellikle Marmara denizi kıyıları ve Edremit-Ayvalık yöresinde en önemli gelir kaynağı ve ticaret maddesi olan zeytin başlıca ürünlerdir Zeytin üretiminin adeta monokültür durumunda olduğu Marmara denizi kıyıları ve Edremit-Ayvalık yöresi, Türkiye'nin yemeklik ve yağlık zeytin üretiminde başta gelir ve iyi ürün alınan yıllarda Türkiye üretiminin yaklaşık % 40'ını sağlar Kırsal kesimin gelir kaynaklarından biri de hayvancılıktır (özellikle koyun, keçi ve manda)

Çeşitli ve karmaşık bir jeolojik yapısı olan Balıkesir yeraltı kaynakları yönünden zengindir Pek çok sanayi ürününün yapımında kullanıldığı için stratejik bir madde sayılan bor tuzları yönünden dünyanın en zengin rezervleri bu ildedir yy'dan beri işletilmekte ve yurt dışına satılmaktadır, ilin öteki önemli madenleri Kazdağı çevresinde toplanmış olan demir (özellikle Eymir, Çarmık, Yaşyer), kurşun ve çinko (Avcılar, Balya, Halılar, Altınoluk), kaya-tuzu (Taşköy), manganez (Temaşalık), talk (Kapıdağı), volfram ve molibden (Kalabak köyü) ile linyit (Dursunbey) yataklarıdır

Bunların başında bor tuzları gelir Başlıca yatakları Sultançayırı, Bigadiç ve Taşköy dolaylarında olan bor tuzları XIX Kapıdağ'da granit, Marmara adasında ilkçağ'dan beri mermer ocakları işletilmektedir Sanayi daha çok tarım ürünlerini işleyen ya da bunlara yardımcı olan kollar (şeker, gübre, zeytinyağı ve sabun fabrikaları) ile maden çıkarma kollarından oluşur Balıkesir ilinin yurtiçi turizminde önemli bir yeri vardır Marmara adaları, Erdek ve Edremit körfezi kıyıları güzel plajları, gelişmiş tesisleri ile yazın çok sayıda turist çeker, il ayrıca kaplıcaları (Gönen, Çan, Güre, Sındırgı, Burhaniye), radyoaktif çamur banyoları ve Kuş gölü kıyısındaki Kuş cenneti ile de ünlüdür

Tarih

Balıkesir yöresine ilk yerleşenlerin İÖ 2000'lerde Trakya'dan gelen Bitinler olduğu bilinmektedir O dönemde Misya adıyla bilinen yöre daha sonra Lidya, Pers, Bitinya, Bergama, Roma ve Bizans egemenliklerine girdi Misya'nın en önemli kentleri Erdek yakınlarındaki Kyzikos, Artemea (Gönen), Hadrianotherai (Balıkesir), Edremit yakınlarındaki Adramytteion Antandros (Altınoluk) ve Marmara Adası'ndaki Prokonnesos'tur Malazgirt Savaşı'ndan sonra bir süre Selçukluların eline geçen yöre gene Bizans'a bağlandı Karesioğullan 14 yüzyıl başlarında burada bir beylik kurdu Balıkesir 14 yüzyılın ikinci yarısında Osmanlı topraklarına katıldı ve 16 yüzyılda çıkan Celali Ayaklanmalarından zarar gördü

Kurtuluş Savaşı yıllarında önemli olayların yaşandığı Balıkesir güç günler geçirdi 1919'da toplanan Balıkesir Kongresi'nde Yunan işgaline karşı direniş kararı alındı 28 Mayıs 1919 gecesi Ayvalık'ta karaya çıkan Yunan askerleri şiddetli bir direnişle karşılandı Yunanlılar 1920 ortalarında, Ayvalık sırtlarında oluşturulan cepheyi yararak bölgenin içlerine doğru ilerlediler Aynı döneme rastlayan ve İstanbul hükümetinin kışkırtmasıyla çıkan birinci ve ikinci Anzavur ayaklanmalarında (bak ANZAVUR AYAKLANMASİ) yöre acılı günler yaşadı

22 Haziran 1920'de başlayan toplu Yunan saldırısı sonunda 30 Haziran'da Balıkesir işgal edildi Yunan işgali sırasında oluşturulan çeteler direnişi sürdürdü Ayrıca dağlık bölgelerde efeler de direnişe etkin bir biçimde katıldı Direnişçiler zaman zaman düşman karakol ve kışlalarını basarak bir baskı oluşturdular 26 Ağustos'ta Büyük Taarruz karşısında hızla gerilemeye başlayan Yunan birlikleri 6 Eylül 1922'de Balıkesir'i de terk etmek zorunda kaldılar

Toplum ve Kültür

Tarihöncesi çağlardan beri önemli bir yerleşim merkezi olan Balıkesir yöresinde geçmiş dönemlerden günümüze kadar ayakta kalabilmiş birçok yapı bulunur İlin Marmara Bölgesi kesiminde en eski kentlerden biri olan Kyzikos, Yunan ve Roma dönemlerinde en önemli sanat merkezlerinden biriydi Erdek'in 12 kiri doğusunda bulunan bu eski kentten günümüze tiyatro ve tapınak kalıntıları kalmıştır

Edremit Körfezi'nin kuzeyindeki İda Dağı'nın (Kaz Dağı) mitolojide önemli bir yeri vardır Paris İda'da büyüyüp evlenmiş, Truva Savaşı'nı tanrılar bu dağın doruğundan izlemişlerdir Söylenceye göre dünyanın ilk güzellik yarışması da bu dağda gerçekleştirilmiştir Bir düğün şölenine çağrılmayışına çok kızan kavga çıkarma tanrısı Eriş bir altın elmanın üzerine "En güzele" yazarak şölen sofrasına atar Elmayı Zeus'un karısı Hera' nın kapmasına Athena ve Afrodit karşı çıkarlar Bunun üzerine Zeus en güzel kadını seçmek için Paris'i görevlendirir Paris üç güzel tanrıça arasında seçim yapmakta zorluk çeker Üstelik hepsi de tek tek vaatte bulunurlar

Hera, "Beni seçersen Asya ve Avrupa Krallığı senin olur"; Athena, "Beni seçersen savaşta dünyanın en başarılı yiğidi olursun, insanüstü bir akıl bağışlarım sana"; Afrodit ise "Benden sana en güzel kadının sevgisi" der Paris Afrodit'i seçerek dünyanın ilk güzellik yarışmasını sonuçlandırır

Yörenin kültürel yapısının oluşumunda önceleri Bizans'ın siyasal ve dinsel açıdan etkisi olmuştur Bugünkü kültürel yapıyı ise 14 yüzyılda bu yöreye egemen olan Türkler biçimlendirmişlerdir Ama yüzyıllar boyunca
Balıkesir yöresinde Rumlar'la Türkler büyük bir uyum içinde birlikte yaşamış; Rumlar daha çok el sanatlarıyla, Türkler ise çifçilikle uğraşmışlardır Lozan Barış Antlaşmasından sonra Rumlar bu yöreden ayrılmıştır

İl Merkezi: Balıkesir

Balıkesir kenti, ilin orta kesiminde ve adını verdiği ovanın batısında kurulmuştur Roma İmparatoru Hadrianus'un adı verilerek Had-rianotherai olarak adlandırılan kentte Hadria-nus, Yunanca "eski kale" anlamına gelen Paleocastra adlı bir şato yaptırdı Balıkesir adının buradan kaynaklandığı söylenir Bazı kaynaklara göre Selçuklular'ın kente Balak Hisar ya da Balık Hisar dedikleri bilinmektedir Başka bir söylentiye göre ise kente, "balı çok" anlamında Balıkesir denmiştir

19 yüzyıl sonlarında Balıkesir'in nüfusu Ayvalık'tan az, Bandırma ile de hemen hemen aynıydı Cumhuriyet sonrasında, kolordu merkezi olması Balıkesir'e hareketlilik getirmiş, kentleşmesinde önemli bir etken olmuştur Ayrıca Marmara ve Ege bölgelerini bağlayan kara ve demiryolları üzerinde bir durak noktası olması kentin gelişmesine yol açan bir başka etkendir

Kentte Uludağ Üniversitesi'ne bağlı Balıkesir Mühendislik Fakültesi ile Necatibey Eğitim Fakültesi bulunur Balıkesir Turizm İşletmeciliği ve Otelcilik Yüksek Okulu ile Balıkesir Meslek Yüksek Okulu, Balıkesir Mühendislik Fakültesi'ne bağlıdır Tarihsel yapılar açısından zengin olan kentte Yıldırım Bayezid tarafından yaptırılan Yıldırım Camisi (Eski Cami) ve Külliyesi en eski Osmanlı yapılarıdır Daha çok sanayi sergisi niteliğinde olan Balıkesir Sergisi 1-20 Ağustos tarihleri arasında açılır Her yıl 30 Ağustos-3 Eylül arasında sanat ve folklor gösterilerinin, yarışmalarının yapıldığı Balıkesir Festivali düzenlenir Kentin nüfusu 149989'dur (1985)

Balıkesir-Yüzey şekilleri-iklim, akarsular-Tarih-Tarım, hayvancılık-Sanayi, madencilik

Türkiye'nin batısında, iki denızde (Ege, Marmara) kıyısı bulunan büyük illerden biridir; Ege - 910282(1985) deki adaların bazıları, Marmara"dakilerin çoğu bu ile bağlıdır Doğusunda Bursa, güneydoğusunda Kütahya, güneyinde Manisa, güneybatısında izmir, batısında Çanakkale illeri bulunur 17 ilçesi, 921 köyü vardır

Yüzey şekilleri

İl toprakları, Marmara kıyısı boyunca uzanan ve güneye doğru sarkan ovalarla kaplıdır Bu düzlükleri, Ege kıyılarındaki ova şeridinden (Edremit Ovası) Madra Dağı (1 339 m) ile Kazdağı (1 767 m) ayırır Doğuda Alaçam Dağı (1 615 m), orta kesiminde Çatal Dağı, kuzeyde Kapıdağf Yarımadası yer alır

iklim, akarsular

İlin Ege kıyılarında, yazları sıcak ve kurak, kışlan ılık ve yağışlı geçen bir Akdeniz iklimi hüküm sürer; Marmara kıyıları ise kuzeye açık olması nedeniyle, serin ve kuraktır Yağışlar genellikle kış aylarına rastlar

Balıkesir Ovası'ni sulayan akarsuların en büyüğü Susurlu Irmağı'dır İlin doğu sınırından gelen, ayrıca Atnos ve Kazıklı çaylarını alan Susurlu, il sınırının dışında Marmara Den;zi'ne ulaşır Kapıdağı Yarımadası'nın batısından Marmara'ya ulaşan Gönen Çayı'ndan sonra Edremit Körfezi'nden Ege Denizi'ne dökülen Havran Çayı gelir İlin en önemli gölü, yüzölçümü 162 km2 olan Manyas Gölü'dür

Tarih

Arkeolojik araştırmalara göre MÖ 3000 yıllarında yerleşme alanı olan Balıkesir ve çevresi, Doğu Roma İmparatorluğu'ndan sonra Selçuklu Devleti'nin egemenliğinde yaşadı Selçuk¬lu Devleti'nin yerini 1 300'lere doğru Karasi Beyliği aldı ve başkent Balıkesir oldu 1347'de Orhan Gazi devrinde sancak merkezi olarak Osmanlı toprağına katıldı Mondros Mütarekesi'nden sonra İzmir

Yunanlılar tarafından işgal edilince düşmanın ilerlemesini önlemek için ilk cepheler burada kuruldu, gönüllü askerlerden oluşturulan Soma ve Ayvalık cephelerinde direniş sürdürülürken Hacim Muhittin Çarıklı başkanlığında Balıkesir Kongresi (28 haziran 1919) toplandı Bu zor günlerde Anzavur Ayaklanması'na da sahne olan Balıkesir, Çerkez Ethem'in bu ayaklanmayı bastırmasından bir süre sonra Yunanlılarca işgal edildi (30 haziran 1920) Şehir 6 eylül 1922'de düşman işgalinden kurtarıldı

Tarım, hayvancılık

İlde tarıma ayrılan alanlarda büyük ölçüde tahıl ekimi yapılır; sanayi bitkileri arasında ön sırayı seker pancarı alır Pamuk, tütün, pirinç ve ayçiçeği ekimi de yaygındır Balıkesir'de zeytincilik önemli bir yer tutar
Edremit Körfezi kıyılarırıda zeytinyağı üretimine elverişli zeytin, Marmara kıyılarında da sofralık zeytin yetiştirilir
Hayvancılık gelişmiş dıkrumdadır Kıvırcık koyun ve merinos çok yetiştirilir Marmara kıyılarında tavukçuluk, Erdek ve Marmara adalarında arıcılık yapılır

Sanayi, madencilik

Balıkesir ilinde, özellikle Edremit Körfezi çevresinde en gelişkin sanayi kolu zeytinyağı ve sabun üretimidirİlin çeşitli yerlerinde ekimi yapılan
şeker pancarı 1955'te açılan Susurluk Şeker Fabrikası'nda işlenir Ayrıca kerestecilik, dericilik ve konservecilik de gelişmiş durumdadır Bandırma'da boraks ve asitborik fabrikası, Balıkesir'de dokuma ve çimento fabrikası vardır
Balıkesir maden yönünden zengindir En çok borasit çıkarılır Gümüşlü kurşun, demir, kükürt, bakır ve linyit yatakları da işletilmektedir Erdek ve Marmara adalarında taş ocakları bulunur

Ulaşım, sağlık, eğitim

İlde kara, deniz, hava ve demiryolu ulaşımı vardır Bandırma-İzmir, Balıkesir-Kütahya demiryolu Marmara Bölgesi'ni Ege ile birleştiren Bandırma-İzmir, Bursa-İzmir karayolları ilin içinden geçer Deniz ulaşımı daha çok Bandırma Limanı'ndan yapılır
İlde sağlık kurum ve hizmetlerinde, özellikle 1950 den sonra hızlı bir gelişme oldu 1972 de il ve ilçe merkezlerinde 30 hastahane ve sağlık merkezi, 1534 hasta yatağı, 200 hekim, 800'e yakın hemşire, ebe ve sağlık memuru bulunuyordu
İlin eğitim sorunu Cumhuriyet döneminde çözüme kavuştu Okulsuz köy çok azaldı 1973'te tüm ilde 975 ilkokul, 3 228 öğretmen, 41 ortaokul 11 lise, 24 meslekî ve teknik okul, bunlarda 1066 öğretmen bulunuyordu Ayrıca il merkezinde bir eğitim enstitüsü vardır

Turizm

Balıkesir Marmara ve Ege Denizindeki adaları (Marmara, Avsa, Ekinlik, Alibey adaları), Erdek, Gönen Akçay ve Ayvalık kıyılarındaki plajları ve doğal güzellikleriyle yaz aylarında çok sayıda turist çeker Manyas Gölü'nün kenarındaki Kuş Cenneti, Gönen, Edremit, Güre, Pamı kçu, Balya ve Bigadiç'teki kaplıcalar ve şifalı sular da il turizminde önemli yer tutar

Balıkesir'in ilçeleri
Ayvalık
Balya
Balıkesir
Bandırma
Bigadiç
Burhaniye
Dursunbey
Edremit
Erdek
Gömeç
Gönen
Havran
İvrindi
Kepsut
Manyas
Marmara
Savaştepe
Sındırgı
Susurluk

Balıkesir'in ekonomisi


Ekonomi

İstanbul, İzmir ve Bursa gibi çevre illere karayolu, demiryolu ve denizyoluyla bağlanan Balıkesir ekonomik bakımdan Türkiye' nin gelişmiş illerindendir İlin ekonomik yaşamı tarım, sanayi, ticaret, madencilik ve turizm alanlarında yoğunlaşmıştır Değişik iklimleri bir araya getiren coğrafi konumu ve verimli topraklan Balıkesir'i yurdumuzun önemli tarım alanlarından biri yapmıştır Bu ilimizde muz, çay gibi özel ortam gerektirenler dışında hemen hemen her türlü ürün yetişir

Balıkesir ülkemizde zeytin ve zeytinyağı dendiğinde ilk akla gelen yerdir Sofralık zeytinin yanı sıra yağ elde etmeye yarayan zeytinlerin en iyilerini yetiştiren bu ilimizde Türkiye toplam zeytin üretiminin üçte biri gerçekleştirilir İlin kuzey kesiminde tahıl türlerinin yanı sıra pamuk, şekerpancarı, tütün ve şaraplık üzüm yetiştirilir İç kesimde tahıl üretimi gene ön sırada olmak üzere, şekerpancarı, tütün, ayçiçeği üretimi de yapılır Ege kıyısındaki körfez bölgesinde ise tarımsal üretim hemen hemen tümüyle zeytine dayanır Bu yörede ayrıca mandalina, pamuk, incir ve baklagiller de yetiştirilir

Hayvancılık hemen tüm dallarda gelişmiştir Koyun ve sığır besiciliğinin yanı sıra tavukçuluk, arıcılık ve balıkçılık yapılır Balıkçılık özellikle Marmara kıyılarında ve Manyas Gölü'nde büyük bir geçim kaynağıdır Kıyılarda ve Marmara Adaları'nda balıkçılığın yanı sıra karides avcılığı da yaygındır Bu yörenin ürünleri İstanbul'un tüketiminin bir bölümünü karşılar "Kuş Cenneti" diye de tanınan Manyas Gölü'nde tutulan sazan ve kerevitler ise yurtdışına da satılır Çevredeki sanayi kuruluşlarının atıklarıyla gölün giderek kirlenmesi balıkçılık açısından da sorunlar yaratmaktadır

Balıkesir ili yeraltı kaynakları bakımından da zengindir Dünyadaki bor yataklarının yarıdan çoğuna sahip olan Türkiye'nin başta gelen bor merkezidir Ayrıca ülkemizin en zengin mermer yatakları Balıkesir'de bulunur Özellikle Marmara Adası'nda ilkçağlardan bu yana çıkarılan mermer ününü korumaktadır

Balıkesir ilinin sanayi kuruluşları daha çok kimyasal madde üretimi yapan fabrikalardır Bandırma'daki gübre, sülfürik asit, çeşitli kimyasal ürün fabrikaları, Balıkesir'deki boraks ve asit borik fabrikalarıyla Edremit'teki zeytinyağı ve sabun üretim kuruluşları bunların başında gelir İlde ayrıca besin, yem, orman ürünleri, metal eşya ve makine üreten çok sayıda işletme vardır

İl ekonomisinde turizmin payı büyüktür Yazın vapur ve deniz otobüsü seferleri yapılan Marmara ve Avsa adaları, İstanbulluların yazlığı durumuna gelmiştir Ege kıyılarındaki Altınoluk, Akçay, Ören ve Ayvalık önemli turizm merkezleridir Manyas Gölü'ndeki Kuş Cenneti Milli Parkı da bilimsel araştırma yapanların ve kuş meraklılarının ilgi gösterdiği bir yerdir Ayrıca, başta Gönen ve Güre' deki şifalı sular olmak üzere ildeki kaplıcalar Balıkesir'i turizm açısından çekici bir yöre durumuna getirmiştir

Bursa üzerinden gelip İstanbul'u İzmir'e bağlayan önemli karayolu Balıkesir'den geçer İstanbul'u İzmir'e bağlayan bir başka yol, Bandırma aktarmalı deniz ve demiryoludur İstanbul-Bandırma arası denizyolu, Bandır-ma-İzmir arası demiryolu olmak üzere İstan-bul-İzmir arasında gidiş-dönüş ulaşım sağlanır Kütahya'dan gelen demiryolu hattı Balıkesir'de Bandırma-İzmir demiryolu hattıyla birleşir

Balıkesir'in doğal yapısı

Büyük bölümü Marmara Bölge-si'nde yer alan Balıkesir ilinin toprakları kuzeyde Marmara Denizi kıyılarına kadar uzanır; güneyde Ege Bölgesi'nin bir bölümünü kaplar Güneydoğudaki dağlık alan ile güneybatıda özellikle yazın deniz ve güneşten yararlanmak isteyenlerin yeğledikleri Edremit Körfezi kıyıları Ege Bölgesi'nde kalır Eskiçağlarda Ege ve Marmara kıyılarındaki kentleri birbirine bağlayan askeri ve ticari yollar Balıkesir'den geçerdi Eskiden beri önemli bir zeytin üretim alanı olan Balıkesir, Türkiye'nin gelişmiş illerindendir

Balıkesir ilinin kuzeyinde, eskiden bir ada olan ve daha sonra bir kıstakla karaya bağlanan Kapıdağ Yarımadası yer alır Haritalar-daki görünümü çekice benzeyen yarımadanın batısında Erdek, doğusunda Bandırma körfezleri vardır Kapıdağ Yarımadası'nın kuzeybatı açıklarında Marmara, Avsa (Türkeli), Paşalimanı, Ekinlik adlarıyla anılan Marmara Adaları bulunur İlin güneybatısına sokulan Ege Denizi'nin oluşturduğu Edremit Körfezi'nin güneyinde ve Ayvalık kıyılarının hemen yakınında Alibey (Cunda) Adası ile çevresindeki küçük adalar yer alır

Doğal Yapı

Güneydoğu, güney ve batıdan dağlarla kuşatılmış olan il topraklarının kuzey ve güneybatısı ovalıktır İlin orta kesimi akarsu vadileriy-le yarılmış bir yayla görünümündedir Edremit Körfezi'nin kuzeyinde duvar gibi yükselerek batı-doğu doğrultusunda uzanan Kaz Dağı, bu kesimde Marmara ve Ege bölgelerini birbirinden ayıran doğal bir sınır gibidir Eskiçağda İda Dağı adı verilen Kaz Dağı'nın Karataş Tepesi, 1774 metrelik doruğu ile ilin en yüksek noktasıdır İlin güneydoğusunu Alaçam Dağları kaplar

Balıkesir ilinin jeolojik çağlar boyunca yer çökmeleri sonucunda oluşan alçak düzlüklerinde birçok ova vardır Aynı zamanda ilin başlıca tarımsal alanları olan bu düzlüklerden en önemlileri Gönen, Manyas, Edremit ve Balıkesir ovalandır

Balıkesir ili akarsu kaynaklan bakımından zengindir Madra Dağı'ndan doğan Kocaçay, Kaz Dağı'nın kuzey yamaçlarından kaynaklanan Gönen Çayı ve Kaz Dağı'nın güney yamaçlarından doğan derelerin birleşmesiyle oluşan Havran Çayı ilin belli başlı akarsuları-dır Kütahya ilinden doğan Susurluk Çayı bir süre il topraklarından aktıktan sonra Susurluk ilçesinin kuzeyinden ili terk eder

BALIKESİR İLİNE İLİŞKİN BİLGİLER

Coğrafi Bölge: Marmara

Yüzölçümü: 14456 (km²)

NÜFUS: 910282: (1985)- (1990): 973314- )- (2007):1118313 (TÜİK)

İL TRAFİK NO: 10

İL MERKEZİ: Balıkesir

İLÇELER VE NÜFUSLARI (1990): Merkez ilçe (245651), Ayvalık (46827), Balya (21781), Bandırma (102300), Bigadiç (50728), Burhaniye (33706), Dursunbey (52230), Edremit (63430), Erdek (26547), Gömeç (11020), Gönen (67599), Havran (25711), İvrindi (37181), Kepsut (30138), Manyas (29310), Marmara (9792), Savaştepe (24337), Sındırgı (52004), Susurluk (43022)

BAŞLICA KENTLER VE NÜFUSLARI (1990): Balıkesir (170589), Bandırma (77444), Edremit (35486), Gönen (26849), Ayvalık (25687)

İLGİ ÇEKİCİ YERLER: Kuş Cenneti Milli Parkı, Erdek, Bandırma, Edremit körfezleri ile Ayvalık kıyılarındaki plajlar ve Şeytan Sofrası, Marmara Adaları, Alibey (Cunda) Adası, Erdek ve Gönen açık hava müzeleri, Kyzikos kalıntıları, Balikesir'de Yıldırım Camisi (Eski Cami), Zağanos Paşa Külliyesi, Ayvalık'ta Saatli Kilise Camisi, Alibey Camisi (Çınarlı Cami), Gönen, Pamukçu-Bengi, Balya Dağ, Hisar, Hisarköy (Asar-köy), Karaağaç (Uyuz), Kepekler kaplıcajarı Dutluca Köyü İçmesi, Zeytinli Ada Kaplıca ve İçmesi

BAŞLICA YÜKSELTİLER: Ulus Dağı (1769 m), Beydağ (1674 m)

SICAKLIK: Balıkesir kentinde en düşük -21,8°C (1311954), en yüksek 43,7°C (2381958), ortalama 14,3°C

YAĞiŞ MİKTARI: Balıkesir kentinde yıllık ortalama 602,2 mm

İlin en önemli gölü, 166 km2'lik bir alanı kaplayan Manyas Gölü'dür Göçmen kuşlar için önemli bir konaklama, beslenme ve üreme alanı olan Manyas Gölü, 1959'da Kuş Cenneti Milli Parkı adıyla korumaya alınmıştır İlde bir yapay göl vardır Yüzölçümü 7,3 km2 olan bu yapay göl, Susurluk Çayı'nın başlangıç kolu olan Simav Çayı'nın neden olduğu sel baskınlarını önleme amacıyla 1971'de Sındırgı kasabası yakınlarında kurulan Çay gören Baraj ı'nın ardında oluşmuştur
Balıkesir'in iklimi, yazları sıcak ve kurak, kışları soğuk ve yağışlıdır En az yağış ağustos ayında, en çok da aralık ayında görülür

İl alanının yaklaşık yarısı gür bir orman örtüsüyle kaplıdır Ege kıyılarında 500 metre yüksekliğe kadar makilerle zeytinlikler iç içe görülür Bazı yerlerde bunların arasında kızıl-çamlara da rastlanır Daha yükseklerde kızıl-çamlar ile karaçamlar geniş yer tutar Alaçam Dağları karaçamlarla kaplı olmakla birlikte burada kızılçamlar da küçük topluluklar oluşturur İlin alçak alanlarındaki akarsu boylarında çınar ve söğütlere rastlanır İlde soyu tükenmekte olan karacalar için Dursunbey Karaca Üretme İstasyonu kurulmuştur