Kompozisyon Nasıl Yazılır

İyi bir kompozisyon nasıl hazırlanabılır öncelikle bu konu uzerinde duralım:
* Konu
* Amaç
* Plan
belli olmalıdır

1KONU
Üzerinde düşündüğümüz, yazı yazma, söz söyleme gereğini duyduğumuz her şey konudur Bu bir olay, varlık, bir düşünce, gözlem ya da bir sorun olabilir Konular niteliklerine göre bazı türlere ayrılır:
TOPLUMSAL KONULAR
Toplumun tümünü ya da bir kesimini ilgilendiren konulardır: Köyden kente göç, nüfus artışı, çevre kirlenmesi gibi
BİREYSEL KONULAR
Kişilerin özel sorunlarına dayanan konulardır: Bir kişinin süslenme şekli, tertipli ya da dağınık oluşu gibi konular özel niteliklidir
Konular; soyut ya da somut konular, yerel ve verensel konular şeklinde de ayrılabilir: Düşünsel bir konudaki yazı soyuttur Sevgi, barış, ölüm gibi konular evrensel nitelik taşır Şehrimizin çöp sorunu ise yerel bir konudur
Yaşantılarımız, anılarımız, ümitlerimiz, düşlerimiz, sevgilerimiz, gözlediklerimiz, okuduklarımız bizler için birer konu alanıdır
KONU SEÇİMİ
Okuma-yazma çalışmalarında kompozisyon konusunu genelde öğretmen belirler
Örnekler:
* Atatürk’ün “Gelecek çalışkan olanlarındır” Sözünü açıklayınız
* “Elleriyle çalışan adam amale, elleriyle birlikte zihni de çalışan adam usta, zihni ve kalbiyle çalışan adam sanatçıdır” Sözünden ne anladığınızı belirten bir kompozisyon yazınız
* Davranışlarını çok beğendiğiniz bir kişiyi tanıtınız
* “Söz var, iş bitirir; söz var baş yitirir” Atasözünü açıklayınız
İYİ BİR KONUNUN ÖZELLİKLERİ
* Konu ilginç olmalıdır: ilgi duymadığımız bir konuda yaratıcı olamayız
* Konu açık ve inandırıcı olmalıdır Doğruluğuna inanmadığımız bir konuda başarılı bir yazı yazamayız
* Konunun macı iyi saptanmalıdır
* Okurumuzun kim ya da kimler olduğu hesaba katılmalıdır
* Anlatım ve anlatım tekniği belirlenmelidir

2AMAÇ
Her yazının bir amacı vardır Amaç, bizi yazmaya iten, vermek istediğimiz temel düşüncedir Konu, bu düşüncelerin aktarılmasında bir araç görevindedir
AMACI BELİRLEYEN CÜMLE (ANA DÜŞÜNCE)
Yazıda amacımızı belirleyen cümleye ana düşünce denir Ana düşüncenin, yazmaya başlamadan önce belirlenmesi gerekir Yazının düşünce yapısı ana düşünce üzerine kurulur Söyleyeceklerimize bu düşünce yön verir
Ana düşünce cümlesinin yazıda belli bir yeri yoktur Yazını başında, ortasında verilebileceği gibi tümüne de yansıtılmış olabilir
Amaç ya da ana düşünce, konuya bakış açımızla yakında ilgilidir Aynı konuyu ele alan iki öğrenci, farklı yorumlarda bulunabilirler Aynı konu üzerinde ayrı ana düşüncelerle karşımıza çıkarlar Kuşkulanmayı bir zekâ belirtisi sayanlar olduğu gibi, hastalık şeklinde değerlendirenler de vardır
AMACI GERÇEKLEŞTİRMEK İÇİN GÖZLEM YAPMALIYIZ (Bakmasını Bilmeliyiz)
Bir konuda söyleyeceklerimizin olabilmesi, o konu üzerinde gözlem ve yaşantılarımızın bulunmasına bağlıdır Bir nesneye uzun süre bakmak, o nesnenin ayrıntılarını daha iyi görmemizi sağlar Gözlem ve yaşantılarımızın olmadığı bir konuda başarılı bir yazı yazamayız Hayatında hiç deniz görmemiş olan bir öğrenci, denizdeki fırtınayı anlatamaz E Hemingway’in dediği gibi “Yaşanmadan yazılmaz”
OKUMALI VE ARAŞTIRMALIYIZ
Yeryüzündeki olaylara ve sorunlara ilk bakan biz değiliz Bizden önce nice kişiler birçok sorunlara eğilmişler; bunlarla ilgili düşüncelerini yazılaştırmışlardır Bu kültürel kaynaklardan yararlanmalıyız
Okuma ve araştırmalarımızı, gözlem ve düşüncelerimizle pekiştirmemiz gerekir Söyleyeceklerimiz inandırıcı olmalıdır “Yalnız gözleri olmak yetmez, onlardan yararlanmayı da öğrenmeli insan”

3PLÂN VE PLÂNIN YARARLARI
“Plansız bir yazı üzerine adres yazılmamış mektuba benzer”
Söyleyeceklerimiz, gözlem ve yaşantılarımızı, bir plana uygun şekilde sıralamamız gerekir Neyi, nerede, niçin kullanacağımızı bilmek zorundayız Söylediklerimizi böyle bir düşünsel düzene (plâna) dayandırmazsak yazımız bütünlüğe kavuşmaz, yönünü yitirir Söylemeyi düşündüklerimiz arasında bağlantı kopar; denge bozulur Bir yazıda birlik, denge ve canlılık şarttır
Plân söyleyeceklerimiz denetimden geçirme, aralarındaki bağlantıya göre sıralama ve biçimlendirmedir Bir mektup yazmadan tutun da bir fıkra, bir roman yazmaya kadar tüm anlatım biçimlerinde plân uygulamak zorundayız
Roman, öykü gibi uzun bir yazı yazacaksak zihnimizde beliren plânı bir kağıda geçirmek yararlı olur
Yaptığımız plâna her zaman sıkı sıkıya bağlı kalamayız Yazma sırasında bazı değişiklikler yapmamız doğaldır Bu durum plânın gereksizliği anl!!!!! gelmez Plân yazımız için bir amaç değil, araçtır Onu dilediğimiz şekilde kullanabiliriz
* Plân, düşünce ve duygularımızın en etkili şekilde anlatılmasına katkıda bulunur
* Konuda birlik ve dengeyi sağlar
* Konuda, gereksiz duygu ve düşüncelerin ayıklanmasını sağlar
* Plânlı yazı yazan kişi, kararsızlık ve dağınıklıktan kurtulur
PLÂNIN BÖLÜMLERİ
1GİRİŞ BÖLÜMÜ
Konunu tanıtıldığı bölümdür Açık, sade ve ilgi çekici olmalıdır; çok uzun tutulmamalıdır
2GELİŞME BÖLÜMÜ
Konuyla ilgili gözlemlerin, betimlemelerin, kanıtların bulunduğu bölümdür Merak ve kuşku en üst düzeye çıkmıştır Yazar, amacını bu bölümde gerçekleştirir
3SONUÇ BÖLÜMÜ
Ele alınan konunun bitirildiği bölümdür İleri sürülen düşünceler ve anlatılan olaylar özlü ve kesin bir şekilde sonuçlanır Sonuç bölümü de giriş bölümü gibi ilgi çekici olmalıdır Sonuç bölümü bir atasözü,
Bir özdeyiş ya da şiirle bitirilebilir
KOMPOZİSYONUMUZU (YAZIMIZI) DÜZELTME VE GELİŞTİRME YOLLARI
Buraya kadar anlattığımız kuralları çok iyi bellesek bile, hemen başarılı bir yazı yazacağımızı söyleyemeyiz İyi, doğru ve etkili yazmaya giden yol denemelerden geçer Çıraklıktan ustalığa geçiş yaza yaza olur Anton Çehov, yazmaya yeni başlayanlara şunları söylüyor:
“Dünyada her şey gibi yetenek de çalışmayla elde edilir Olabildiğince çok yazın Yaza yaza daha iyiye varacaksınız Önemli olan alışkanlığınızı yitirmemektir Dolambaçlı cümlelerden kaçının, sade, yalın yazın Okuyucu, sizin yorumunuz olmadan da öykünüzü anlayabilmelidir Gereksizi silip atın”
KOMPOZİSYON YAZARKEN DİKKAT EDİLECEK NOKTALAR
1BİÇİMSEL YÖNDEN
* Kompozisyon yazdığınız kağıdın kenarlarında uygun boşlukları bırakınız
* Adınızı, sınıfınızı, şubenizi, numaranızı ve günün tarihini yazınız
* Gerekli malzemelerinizi hazırlayınız
* Amacınızı, ana düşüncenizi iyi tespit ediniz
* Hitap edeceğiniz insanların seviyesini göz ardı etmeyiniz
* Kompozisyonunuzu düzgün ve okunaklı bir el yazısıyla yazınız
* Paragraf başlarını biraz içeriden (1–2 cm) başlatınız
* Satırları fazla sıkıştırmayınız
2İÇERİKSEL YÖNDEN
* Kompozisyon konusunu oluşturan temel kavramlar üzerinde durunuz
* Düşüncelerinizi ilgi ve önem derecesine göre sıraya koyunuz
* Yazınıza konuya uygun bir başlık koyunuz; Başlıksız yazı olmaz Başlık ilgi çekici ve kısa olmalıdır
* Öne sürdüğünüz ana düşünceyi iyi vurgulayınız
* Düşünceyi geliştirme yollarından (örnekleme, karşılaştırma, tanık gösterme) yararlanınız
* Cümlelerinizi kısa tutunuz, tek yargı bildiren basit cümleler kurunuz
* Yazınızda gereksiz bölümler ve tekrarlar varsa atınız
* Okuyucunun kafasında resim yaratacak sözcükler kullanmaya çalışınız
* Noktalama işaretlerini doğru kullanınız