Tiyatro Türleri

Tiyatro türlerini ilk sınıflandıran kişi Aristoteles’tir Aristoteles Poetika adlı eserinde komedya ve tragedyadan ilk kez bahsetmiştir
Tarihsel gelişim süreci içinde tiyatroyu üç bölümde inceleyebiliriz:
1 Tragedya (Trajedi)
2 Komedya (Komedi)
3Dram

Tragedya (Trajedi, Ağlatı)

Kendine özgü sıkı kuralları vardır Seyircide korku ve acıma gibi duygular uyandırır Böylece ruhun tutkulardan temizlenmesi hedeflenir, ilk kez Mö 6yüzyılda Yunan edebiyatı’nda görülmüştür
Tragedya, eski Yunan edebiyatının ve Latin edebiyatının taklit edildiği ve Klasisizmin etkili olduğu 17 yüzyılda, özellikle Fransa’da yeniden canlanmış ve 19 yüzyılın ortalarına kadar sürmüştür Önemli Trajedi Sanatçıları: Aiskhylos (MÖ 525-456)
Sophokles (MÖ 495-406) Eski Yunan Edebiyatı: Euripidies (MÖ 480-406)
Pierre Corneille (1606-1684)
Racine (1639-1690)

Tragedyanın Özellikleri

Trajedinin özellikleri şunlardır: 1 Koro, trajedinin temel öğesidir Halkı temsil eder, eyleme karışmaz Kentin yaşlıları ya da kadınlarından oluşur İnsanlara öğüt verir, yol gösterirler Konular mitoloji ya da tarihten alınır
2 Erdeme ve ahlaka değer verilir
3 Kahramanları, sıradan insanlardan değil; doğa üstü varlıklar ( Tanrılar, Tanrıçalar…), yüksek tabakadan kişilerden ( kral, soylular) oluşturulur
4 Eser, baştan sona kadar ciddi bir hava içinde geçer
5 Acı veren; vurma, yaralama, öldürme gibi olaylar sahnede seyirciye gösterilmez Yalnızca bu olayların öyküsü anlatılır
6 Sahnede basit ve sıradan bir üslup kullanılmaz
7 Kaba saba sözlere yer verilmez 3 Şiir biçiminde yazıiır
9 Sahnede üç birlik kuralına ( yerzaman, olay) uyulur
10 Trajedi birbiri ardından süren diyolog ve koro bölümlerinden oluşur,
11 Korolar Ürik, diyologiar dramatik bölümlerdir
12 Koralar şarkı ve danstan oluşur
13 Trajedi bir bütün halinde aralıksız oynanır Korolar, dramatik bölümlerin arasında perde a-raiannı gösterir

Komedya (Komedi, Güldürü)

Olayların, insanların, durumların gülünç yanlarını ortaya koyan komedya, insanları güldürürken düşündürmeyi hedefler Edebiyatta toplumsal bozukluklar, kişisel zaaflar komedi yoluyla ortaya konur Komedya kelimesini Comos +Oidia kelimeleri meydana getirmiştir Comos; halk, cümbüş vsanlamına, Oidia ise ezgi anlamına gelir Olayların ve insanların komik yanlarını ortaya koyan oyun türüne komedya denir Bu tür de, tragedya gibi, şarap tanrısı Dionysos adına yapılan törenlerden doğmuştur İnsanların bir takım olaylar karşısında verdiği bazı tepkilerin ve duyguların tarihsel süreç içinde güncel yaşama yansıması komedyanın kaynağıdır Aristophanes (MÖ 445 - 385) Eski Yunan Edebiyatı Terentıus (MO 195 - 159) , Moliere (1622 - 1676) Fransız Edebiyatı Menandros (MÖ 342 - 292) Plautus(MÖ 254-1&4) Latin Edebiyatı Gogol (1809 -1852) Rus Edebiyatı Ben Johnson (1573 -1637) İngiliz Edebiyatı


Komedyanın (Komedinin) Özellikleri

Komedyanın özellikleri şunlardır:
1 Konular günlük yaşamdan seçilir
2 Komedya‘da kahramanlar genellikle halktan kişilerdir
3 Olaylar çirkin ya da acılı olsa da sahnede seyirciye gösterilir
4 Anlatımda soyluluk aranmaz Sahnede kaba saba sözlere de yer verilebilir
5 Trajediler gibi kora ve diyolog bölümlerinden oluşur
6 Üç birlik kuralına uyulur
7 Şiir biçiminde yazılır
8 Komedinin karakter komedisi, töre komedisi ve entrika komedisi olmak üzere üç türü vardır

• Komedya (Komedi, Güldürü)
• → Komedyanın (Komedinin) Özellikleri
• Komedya Türleri (Komedi Çeşitleri)

Komedya Türleri (Komedi Çeşitleri)

A) Karakter Komedyası: İnsanların karakterlerinin ve kişiliklerinin aksak ve gülünç taraflarını gösteren komedi çeşitidir Bu tür komedyanın en tanınmış örnekleri şunlardır: Tartuffe (Moliere), Cimri, Venedik Taciri (Shakespeare) B) Töre Komedyası: İnsanların gülünç ve aksak yanlarını, gelenek-göreneklerin ve törelerin bozuk taraflarını anlatan komedya türlerindendir Aşağıda verilen eserler bu türün en önemli örenkleridir: Şair Evlenmesi (Şinasi), Gülünç Kibarlar (Moliere), Eşek Arıları (Aristophanes), Müfettiş (Gogol) c) Entrika Komedyası: Günlük yaşamda yaşanan olayları merak uyandıracak ve insanları şaşırtacak biçimde anlatan tiyatro çeşitidir Entrika komedisine şu örnekler verilebilir: Yanlışlıklar Komedyası (Shakespeare), capin’in Dolapları (Moliere)
Dram

18asırdan sonra, trajedi (tragedya) ve komedinin (komedya) dışında üçüncü bir tiyatro türü olarak çıkmıştır İnsan yaşamını çirkin ve güzel yanlarıyla ortaya koymak amacıyla ortaya çıktı Bu tiyatro türü, Romantizm döneminde doğduktan sonra, her dönemde varlığını sürdürdü Başlıca Özellikleri şunlardır: 1 Kahramanlar her ekonomik katmandan seçilebilir
2 Hem acıklı hem de güldürücü olaylar, bir arada bulunabilir
3 Üç birlik kuralına uyma zorunluğu yoktur
4 Şiir biçiminde ya da düzyazıyla yazılabilir
5 Olay, tarihten ya da günlük yaşamdan alınabilir
6 Perde sayısı, yazarın isteğine bağlıdır Dram türünün en önemli sanatçıları Diderot (1713 -1784) Victor Hugo (1802 - 1885)
Shakespeare (1564-1616)
Lessing (1729-1781)
Goethe (1749-1832)
Schiller (1759-1805) Bu türün geçirdiği başlıca üç aşama vardır:

• Burjuva Dramı
• Romantik Dram
• Çağdaş (Modern) Dram

Burjuva Dramı

Fransız filozofu Diderot (1713-1784)’un tragedyaya karşı çıkmasıyla ortaya çıkmıştır Burjuva dramında günlük olayları işlemek, orta sınıfa seslenmek, güzel İle faydalıyı göstermek, ahlakçı görüşü vurgulamak ve günlük yaşayışın doğal dili olan nesir ile yazmak başlıca amaçlar olmuştur


Romantik Dram

Tragedyanın belli kurallarını yıkmak amacı gütmüştür 19 yüzyılın ilk yarısında Romantizm akımıyla birlikte ortaya çıkmıştır Romantizmle birlikte edebiyatın her dalında başlayan isyan hareketi tiyatro alanında ürününü dram olarak vermiştir İngiliz oyun yazarı Shakespeare’ın ilk örneklerini verdiği bu tür, Alman edebiyatında Goethe, Schiller gibi sanatçıların ilgisini kazanmıştır Romantik dramın ilkelerini ilk kez Fransız sanatçı Victor Hugo, Cromvvell (1827) adlı oyununun önsözünde ortaya koymuştur Romantik Dramın Özellikleri: *Oyunda acıklı ve gülünç olaylar bir arada verilebilir *Olaylar tarihten ya da günlük hayattan alınabilir *Nazım ya da nesir biçiminde yazılabilir *Kahramanlar her tabakadan seçilebilir *Acı veren olaylar sahnede gösterilebilir *Perde sayısı yazarın isteğine bağlıdır *Yerli hayata ve ulusal konulara önem verilir *Klasik tiyatronun “zamanda ve mekanda birlik” kuralına uyma zorunluluğu yoktur
Çağdaş (Modern) Dram

Romantizm akımının etkili olduğu dönemlerden sonra da biçim ve içerik değişiklikleriyle yeni boyutlar kazanmış ve günümüze kadar varlığını sürdürmüştür Günümüzde değişik görüşlerin ve akımların doğrultusunda dramlar yazılmakta ve bunlar çağdaş dram içerisinde değerlendirilmektedir