DOLAŞIM SİSTEMİ

DOLAŞIM SİSTEMİ
Bütün organ ve sistemler arasında madde iletimini sağlayan yapılara dolaşım sistemi denir Dolaşım sistemi besin, gaz, hormon, artık, antikor gibi maddeleri ilgili hücrelere taşır
Dolaşım sistemini kalp, damarlar ve kan dokusu oluşturur

1 Kalp
Göğüs boşluğunda bulunan çizgili kaslardan oluşmuş bir organdır İstemsiz, hızlı, güçlü ve uzun süreli olarak çalışır Böylece kan sıvısının damarlarda akmasını sağlar Kalp, kulakçık ve karıncık olmak üzere 2 kısımdan oluşur
Kulakçık : Kan sıvısını kalbe doğru çeken kısmıdır Sol kısmı vücut toplar damarına, sağ kısmı akciğer toplar damarına bağlıdır
Karıncık : Kan sıvısını organlara doğru pompalayan kısımdır Sol kısmı vücut atar damarıyla, sağ kısmı akciğer atardamarıyla bağlantılıdır
Kalbin sağ tarafında kirli kan (CO2 oranı fazla) ve sol tarafında da temiz kan
(O2 oranı fazla) bulunur
Kalbin çevresinde koruyucu olan perikard adlı kaygan zar bulunur Bu zar kalbi dış etkilerden korur Kalp üzerinde bulunan damarlara koroner damarlar denir Bu damarlar kalbin hızlı bir şekilde beslenmesini sağlar
Kalbin kulakçık ve karıncıkları art arda ritimsel olarak kasılıp gevşerler Kulakçıklar kasılırken karıncıklar gevşer ve kan sıvısı kulakçıktan karıncığa doğru akar Karıncıklar kasılırken kulakçıklar gevşer ve kan sıvısı organlara doğru pompalanır Kalbin kulakçık ve karıncıklarının kasılması dakikada ortalama olarak 70 - 80 kez gerçekleşir kasılma hızı hormon ve sinirler etkisiyle artırılıp azaltılabilir

2 Damarlar
İçerisinde kan sıvısının dolaştığı boru şeklindeki yapılara damar denir Özellik ve görevine göre 3 çeşidi bulunur
a Atar damarlar : Kalpten organlara kan götüren damarlardır Vücut ve organ atar damarlarında temiz kan, akciğer atar damarında kirli kan bulunur Yapısında kalın düz kas tabakası bulunur Kan basıncı ve akış hızı yüksektir
b Toplar damarlar : Organlardan kalbe kan getiren damarlardır
Organ toplar damarlarında kirli kan, akciğer toplar damarında temiz kan bulunur Yapısında ince düz kas tabakası bulunur Kan basıncı ve akşı hızı düşüktür
c Kılcal damarlar : Atar damarlar ile toplar damarlar arasında bulunur Kanın atar damardan toplar damara geçmesini sağlar Yapısında kas dokusu bulunmaz Kan basıncı normal ve kanın akış hızı en düşüktür
Kalbin çalışması sırasında damarlarda oluşturduğu sarsıntılara nabız denir Kanın damarlarda akarken oluşturduğu basınca tansiyon denir Nabız ve tansiyon arttığında damarlardaki kanın akış hızıda artar Kalpten çıkan kirli ve temiz kanın dolaşma mesafesi ve özelliğine göre 2 çeşit dolaşım kullanılır
• Küçük kan dolaşımı : Kalpten çıkan kirli kanın akciğerlerde temizlenmesini sağlar Kalbin sağ karıncığından başlar ve sol kulakçığında biter
• Büyük kan dolaşımı : Kalpten çıkan temiz kanın vücut organlarına ulaşmasını sağlar Kalbin sol karıncığından başlayıp sağ kulakçığında biter

3 Kan Sıvısı
Başlı başına bir doku olup, sıvı ve akıcıdır Su oranı çok yüksektir Yapısında hücrelerin ihtiyacı olan maddelerle, metabolizma sonucu oluşan zararlı maddeler bulunur Kan sıvısında; su, mineral, oksijen, karbondioksit ve kan hücreleri bulunur Kanın yapısında özel görevler yapan kan hücreleri taşınır
a Alyuvarlar : Kırmızı renkli ve kanda en fazla bulunan hücrelerdir Oksijen ve karbondioksitin taşınmasında görev yapar
b Akyuvarlar : Beyaz renkli ve kanda en az bulunan hücrelerdir Mikropların yok edilerek bağışıklığın sağlanmasında görev yapar
c Kan pulcukları : Hücre parçaları olup üzerinde pıhtılaşma proteinlerini taşır Kesilen ve zedelenen damarların onarılmasında görev yaparlar

KAN GRUPLARI
Kan gruplarının oluşumunda alyuvarlar üzerindeki özel protein çeşitleri ve kandaki antikor çeşitleri etkili olur Alyuvarlar üzerinde A, B ve Rh tipinde 3 çeşit proteinin bulunma durumuna göre farklı kan grupları oluşur
Alyuvar üzerinde;
A proteinleri varsa
B proteinleri varsa
A, B proteinleri varsa
A, B proteinleri yoksa
Rh proteinleri varsa
Rh proteinleri yoksa A grubu,
B grubu,
AB grubu,
O grubu,
Rh+ grubu,
Rh– grubu,

Yaralanma, ameliyat, hastalanma durumlarında vücuttaki kan sıvısı yeterli olmadığı için vericiden kan nakli yapılır 2 çeşidi kullanılır
• İdeal kan nakli : Herkesin kendi grubundan kan alıp vermesidir
A  A, B  B, AB  AB, O  O, Rh+  Rh+, Rh–  Rh– şeklinde yapılır
• Zorunlu kan nakli : Kendi grubundan kan bulunmadığı zamanlarda yapılır