Nükleer Enerji

**Şengül Şirin** · 04-17-2009

Nükleer Enerji

Nükleer Enerji

Eski teknoloji nükleer enreji, gelismis ülkelerde yavas yavas terkedilmekte: 1997’den beri dünya çapinda 2 nükleer santral siparisi verilmis, Kanada 1975’ten, ABD 1978’den , Almanya 1982’den beri siparis vermiyorABD son 17 senedir santral yapmadi, enerjisinin %75’ini nükleerden elde eden fransa 2010’a kadar nükleer programini askiya aldi%60 nükleer enerji kullanana Isveç 12 santralini 2010’a kadar kapama karari aldi ve uyguluyor Italya 87’de referandum la mevcut 3 santralini da kapattiAlmanya nükleer enerjiden vazgeçmis, 20 yil içerisinde nükleer santrallarini teker teker kapatacakÖrnekler arttirilabilir…
Bu ülkeler gelismis olup, enerji taleplerinde ciddi bir artis söz konusu degildir Ancak ekonomik ömrü 30 sene olan nükleer santrallerin yerine yenilerini yapmalari ve hatta kimi santrallari ekonomik ömürleri dolmadan kapatmaya baslamalari orta ve kisa vadede nükleer enerjinin bugünkü halinden vazgeçtiklerini gösterirBunun nedenlerini Kocaeli üniversitesi’nden Dr Tanay Sidki Uyar’dan dinleyelim: … geçmisin teknolojileri (fosil,nükleer) tüm dünyada enerji verimliligi ve dogal çevrede enerji üretimi teknolojilerine (rüzgar, günes pilleri, jeotermal, biyokütle enerji santralleri ) terk etmektedir…1980 yilindan baslayarak ABD dahil pek çok ülkede ekonmik bulunmayip yenileri siparis verilmeyen, mevcutlari ekonomik bulunmadigi için kapatilan ve sökümü ABD’deki Maine Yankee Santrali’nda oldugu gibi farkli hesaplamalara göre 500 milyon-2 milyar dolar arasinda ek maliyet getiren nükleer santrallari bu konunun uzmani olarak kabul etmem mümkün degil
Her ne kadar termik santrallardan daha az gas emisyonu yaratsada bugünün nükleer enerjisinde olasi insan hatalari ya da reaktör çekirdek erimesi gibi riskler vardir ve bunlarin sonucunu Çernobil’de gördük Bu nükleer kazalar gelismis ülkelerdede oldu: 1979 ABD Three Mile Island’da kaza , 1980 ‘de Fransa Saint Lauieut des Eauz Santrali’nda radyoaktif sizinti, 1997’de Ingiltere’de gaz sogutmali reaktörde türbin bölümü gaz patlamasi, 1999’da Japonyasizce çöplügün patladi güzelim ülkemizde bir nükleer santral!!! Bir baska nokta nükleer atik sorunu Uzmanlar hiçbir ülkenin bu sorunu çözemedigini belirtmektedir Isveç’te atiklarin yalitildigi camlar radyoaktif izotoplarca çatlatilarak dogaya karismis, ABD ‘deki 4 bin nükleer çöplükteki 35 milyon metreküplük atik 42 milyar kurilik radyasyon tasimakta, bunlarin temizlenmesi için 600-900 milyar dolar gerekmektedir
Enerji taleplerinde ciddi bir artis söz konusu olamayan gelismis ülkelerin nükleer enerjiden vazgeçmeleri vazgeçmeleri ve yenilebilir enerjiye yönelmeleri ekonomik ve çevresel anlamda akilcidir Clinton hükümeti 1 milyon çatinin günes pili ile donatilamsi karari almistir Alman hükümeti rüzgardan üretilmis elektrik alama yasasi ile 8000 rüzgar tribünü kurdurmustur Fakat gelismekte olan ve enerji talebinde ciddi artislar beklenen Türkiye’nin orta ve kisa vadede enerji sorunu vardir ve henüz tam gelismemis yenilebilir enerjiyle bu sorununu asamazTürkiye bir günes ülkesi olamsina ragmen bugün günes enrjisinin verimligi %10’dur Türkiye’de su potansiyeli daha çok kullanilabilir ancak tek basina bile bu yeterli olmayabilir
Türkiye’de dagitimda %15-20 oraninda kayiplar ve buna ek olarak kaçak kullanimla var Dagitimda OECD ülkelerinde kayip ortalama %7’dir Öte yandan kimi santrallerin düsük verimle (Avrupa’da %60 Türkiye’de %40) çalistigi idda ediliyor Çok önemli bir baska nokta ise 1998’de Avrupa’nin en savurgan ülkesi olan Türkiye’de , ayni ürün veya hizmetin ortalama bir Avrupa ülkesine göre 2 kat enerji harcanarak üretilmesi Önceki yatirim alaninin verimlilik ve az az kayip olmasi geregi açiktirTürkiye bugün iki-üç enerji pazarindan en önemlisi konumunda, çevresi dogal gazini satmak isteyen ülkelerle dolu(Kafkaslar, Ortadogu> oldugu için görece ucuza dogal gaz alabilir ve olasi enrji açiklarini kisa ve orta vadede nükleersiz kapatabilir
Kimi çevreler nükleer enerjinin disa bagimli olmayacagini saniyorlar Türkiye’nin nükleer yakit üretecek teknolojisi yok, yakit disaridan alinacak Dogal uranyum kaynaklari ise ancak 3 santrali besleyebilir
Nükleer Enerjiyi Taniyalim

1974 Rasmussen raporuna göre reaktör kalbi erime olasiligi 1/10 NRC (ABD Nükleer Düzenleme Komisyonu) 1985’te ABD Kongresine verdigi ragporda 2005’e kadar ABD’de reaktör kalbi erime ihtimalini %45 olarak belirlemis Su anda sigorta sirketlweri nükleer reaktörleri sigortalamiyorlar

Ingiltere’de nükleer santreller, isletme maliyetleri yüksek oldugu için özellestirilemedi Elektrik enerjisinin %75’ini nükllerden elde eden Fransa’da EDF (Elektrik Idaresi) 39 milyar dolar borca girmistir
Amerikan isdünyasi dergilerinden Forbes’de (11285) JCook abd nükleer enerji programinin basarisizligi, isdünyasi tarihindeki en büyük yönetim feleketi sayilmaktadir diye yazmistir Dünya Bankasi makalesinde (no154 1992) Enerji sektöründe nükleer santreller ekonomik olmamaktadir bu santreller pahali, istenmeyen ve elde tutulmasi zor özelliktedir denmistir
Rocky Mountain Enstitüsü 1990 yilinda Yeni nükleer santrallerde elektrik üetimi için hesaplanan maliyet 1987’de kilowat basina 3000 dolar ilk yatirim maliyeti kabul edildiginde 135 sent/kWsaat idi … genis elektrik verimligi iyilestirme çalismalari maliyeti ise 2 sentti yazmistir
1986 yilinda ABD Enerji Bakanligi 75 nükleer santralim proje maliyet öngörüleriyle gerçeklesen maliyetlerini karsilastirmis: baslangiç maliyet hesabi 45 milyar dolar gerçeklesen öaliyet 145 milyar dolar
ABD’de ortalama enerji maliyeti 6 sent /kW ve kimi yerlerde nükleer enerji maliyeti 1193 sent/kW’a kadar çikiyor ABD’de su anda 104 reaktör çalisirken 2015’te 59 reaktörün çalismasi öngörülüyor

ABD’de bazi reaktörlerin 80km çevresinde yasayan kadinlada meme kanseri oranlarinin 1950’lerdekine oranla %40 arttigini; Pilgrim nükleer reaktörü yakinlarinda, normal çalisma sirasinda çevreye salinan radyoaktif gazlarin bölgedeki lösemi olaylarini %400 arttirdigini gösteren raporlar varingiltere’de Sellafield nükleer tesisinde çalisanlarin çocuklarinda yüksek lösemi oranina rastlanmis

Gelismis ülkelerin bugünkü nükleer teknolojiden vazgeçtikleri, santalleri kapatmaya basladiklari, en azindan nükleer programlarini askiya aldiklari bilinen bir gerçek Gelismekte olan Çin hizla artan enerji talebini karsilamak için hazirladigi büyük nükleer programdan vazgeçti; çünkü sikisan güvenlik talepleri yüzünden yatirim maliyeti artti ve sahip oldugu birkaç nükleer santralin isletilmesinde zorluklar yasaniyordu

Nükleer uzman CAndognini yönetiminde hazirlana bir rapor Ontario Eyaletinde 7 reaktörün güvenlik gerekçesiyle kapatilmasina yol açti

Yenilebilir Enerji Kaynaklari
Verimlilik: Bir enerji kaynagi olmasada enrji kaynaginin daha verimli kullanilmasi enerji plalamalarinda ciddi bir yer tutmakta Bugün ortalama bir Avrupa ülkesi birim hizmet yada mal üretmek için 1 birim enerji harcarken Türkiye ayni hizmeti 2 birim enerji harcayarak yapmaktadir Bu alana ciddi bir yatirim yapilmali Bu durumun terimsel karsiligi enerji yogunlugunun düsürülmesidir(Verimli florasan ampülleri- CFL , normal ampülün ürettigi isigi beste bir elektrikle üretiyor!)
Rüzgar: 1980’lerden beri gelistirilen rüzgar tribünleri, bugün hala gelisme asamasinda olmasina ragmen bugün itibariyle dünya üzerinde 6GW kurulu güce ulasmis durumdadir(Oratsama bir nükleer santralin gücü 1GW’dir) 1999 yilinda rüzgarda dünya 4’su olan Hindistan’da 1GW kurulu güce karsilik dünya 1’si Almanya, sadece 1999 yili boyunca kurulu gücüne bu miktari eklemeyi hedefledi Bugün Kaliforniya elektrigignin %11’ini , Danimarka %25’ini rüzgarla karsilamakta; Danimarka 2005 yilinda bu orani %10’a çekmeyi hedeflemekte, 2000 yilinin rüzgar enerjisi kurulu gücü tahmini:14GW’tir 2030 yilina kadar AB ülkelri, elektrik enerjilerinin %10’unu (100GW) rüzgardan elde edebilirler Hindistan’in rüzgar enerjisi potansiyeli 20-35 GW, Türkiye’nin ise 83 GW oldugu belirtilmektedir Rüzgar enerjisinin bugünkü bilinen problemleri gürültü kirliligi yapmasi ve görece daha fazla yer kaplamasidir 1991’de Amerika’da yapilan bir arastirmaya göre elektrik enerjisinin toplumsal maliyeti:
kömürde 18-68 sent/kWsaat
petrolde 3-79 sent/kWsaat
dogalgazda 078-291
nükleerde 29
rüzgarda 001-01
günes pilinde 0-04 sent/kWsaattir
EUREC tarafindan yapilan arastirmaya göre 2000 yili için maliyet rakamlari: rüzgar003 ecu/kWsaat, biyoyakit 005, günes 003, diger geleneksel güç kaynaklari ortalama 004 ecu/kWsaat !!!!!
Günes:Bugün verimliligi %10 civarinda oldugu için ekonomik olmayan günes pillerine gelismis ülkeler ciddi AR-GE kaynaklari ayirmaktadir Almanya’da su anda 10 bin günes elektrigi sistemi var Hollanda 2010 yilina kadar 100 bin, Japonya 2000’e kadar 70 bin, Çin 2004 yilina kadar 200 bin, ABD 10 sene içerisinde 1 milyon adet günes enerjili ev ve isyeri yapimi amaçliyorlar Japonya 2010’a kadar 46GW günes enerjisi sistemi olusturmayi amaçliyor Yunanistan Girit Adasi’nda 2003 yilinda 100 bin insanin elektrik ihtiyacini fotovoltaik (günes) santralinden karsilamayi hedefliyor
Jeotermal:Kaliforniya elektriginin %7’sini saglayan jeotermal santralin satis fiyati 3-35 sent/kWsaat ABD, 2000 yilinin jeotermal elektrik enerjisi kurulu gücünü 34GW’a çikaracak MTA verilerine göre Türkiye’nin, konut isitmasi, tarimsal ve endüstriyel uygulamalar gibi dolaysiz isi enerjisi kullaniminda en az 31GW enerji potansiyeli var Ayrica 45GW kapasiteli elektrik santrali kurulmasi da mümkün Denizli Kizildere’deki halen çalisan santralin gücü 204MW (!GW=1000Mw)
Biyokütle, Biyogaz:Topraga çesitli bitkilerin (agaç, ot tahil atiklari) besin amaçli degil enerji amaçli ekilmesi; yani tarimciligin enerji amaciyla yapilmasi gelismis ülkelerde dikkatleri çekmeye baslayan yenilebilir enerji kaynagidir Kabaca özetlersek üretilen bitkileri gaza dönüstürerek enerji elde edilir Baska bir yöntemde ise biyokütle sikistirilir, düsük sicaklikta yakilir Hindistan’da biyokütle potansiyelinin 17GW oldugu biliniyor Hayvan diskilariindan da biyogaz elde edilmektedir Bu teknoloji Çin’dede uygulanmaktadir
Su:En ucuz elektrik enerjisi maliyetine sahip enerjilerden biri olan hidroelektrik santralleri, her ne kadar pekçok yönden çevreci olsalarda genis alanlari su altinda biraltigi ve karbon yutucu olan dogal yapilari yok ettigi için elestirilmekte Ancak artik küçük ölçekli, çevreye etkisi azaltilmis su tribünleri santrallari kullanilmaya basliyor

04-17-2009	#1
Şengül Şirin	Nükleer Enerji Nükleer Enerji Nükleer Enerji Eski teknoloji nükleer enreji, gelismis ülkelerde yavas yavas terkedilmekte: 1997’den beri dünya çapinda 2 nükleer santral siparisi verilmis, Kanada 1975’ten, ABD 1978’den , Almanya 1982’den beri siparis vermiyorABD son 17 senedir santral yapmadi, enerjisinin %75’ini nükleerden elde eden fransa 2010’a kadar nükleer programini askiya aldi%60 nükleer enerji kullanana Isveç 12 santralini 2010’a kadar kapama karari aldi ve uyguluyor Italya 87’de referandum la mevcut 3 santralini da kapattiAlmanya nükleer enerjiden vazgeçmis, 20 yil içerisinde nükleer santrallarini teker teker kapatacakÖrnekler arttirilabilir… Bu ülkeler gelismis olup, enerji taleplerinde ciddi bir artis söz konusu degildir Ancak ekonomik ömrü 30 sene olan nükleer santrallerin yerine yenilerini yapmalari ve hatta kimi santrallari ekonomik ömürleri dolmadan kapatmaya baslamalari orta ve kisa vadede nükleer enerjinin bugünkü halinden vazgeçtiklerini gösterirBunun nedenlerini Kocaeli üniversitesi’nden Dr Tanay Sidki Uyar’dan dinleyelim: … geçmisin teknolojileri (fosil,nükleer) tüm dünyada enerji verimliligi ve dogal çevrede enerji üretimi teknolojilerine (rüzgar, günes pilleri, jeotermal, biyokütle enerji santralleri ) terk etmektedir…1980 yilindan baslayarak ABD dahil pek çok ülkede ekonmik bulunmayip yenileri siparis verilmeyen, mevcutlari ekonomik bulunmadigi için kapatilan ve sökümü ABD’deki Maine Yankee Santrali’nda oldugu gibi farkli hesaplamalara göre 500 milyon-2 milyar dolar arasinda ek maliyet getiren nükleer santrallari bu konunun uzmani olarak kabul etmem mümkün degil Her ne kadar termik santrallardan daha az gas emisyonu yaratsada bugünün nükleer enerjisinde olasi insan hatalari ya da reaktör çekirdek erimesi gibi riskler vardir ve bunlarin sonucunu Çernobil’de gördük Bu nükleer kazalar gelismis ülkelerdede oldu: 1979 ABD Three Mile Island’da kaza , 1980 ‘de Fransa Saint Lauieut des Eauz Santrali’nda radyoaktif sizinti, 1997’de Ingiltere’de gaz sogutmali reaktörde türbin bölümü gaz patlamasi, 1999’da Japonyasizce çöplügün patladi güzelim ülkemizde bir nükleer santral!!! Bir baska nokta nükleer atik sorunu Uzmanlar hiçbir ülkenin bu sorunu çözemedigini belirtmektedir Isveç’te atiklarin yalitildigi camlar radyoaktif izotoplarca çatlatilarak dogaya karismis, ABD ‘deki 4 bin nükleer çöplükteki 35 milyon metreküplük atik 42 milyar kurilik radyasyon tasimakta, bunlarin temizlenmesi için 600-900 milyar dolar gerekmektedir Enerji taleplerinde ciddi bir artis söz konusu olamayan gelismis ülkelerin nükleer enerjiden vazgeçmeleri vazgeçmeleri ve yenilebilir enerjiye yönelmeleri ekonomik ve çevresel anlamda akilcidir Clinton hükümeti 1 milyon çatinin günes pili ile donatilamsi karari almistir Alman hükümeti rüzgardan üretilmis elektrik alama yasasi ile 8000 rüzgar tribünü kurdurmustur Fakat gelismekte olan ve enerji talebinde ciddi artislar beklenen Türkiye’nin orta ve kisa vadede enerji sorunu vardir ve henüz tam gelismemis yenilebilir enerjiyle bu sorununu asamazTürkiye bir günes ülkesi olamsina ragmen bugün günes enrjisinin verimligi %10’dur Türkiye’de su potansiyeli daha çok kullanilabilir ancak tek basina bile bu yeterli olmayabilir Türkiye’de dagitimda %15-20 oraninda kayiplar ve buna ek olarak kaçak kullanimla var Dagitimda OECD ülkelerinde kayip ortalama %7’dir Öte yandan kimi santrallerin düsük verimle (Avrupa’da %60 Türkiye’de %40) çalistigi idda ediliyor Çok önemli bir baska nokta ise 1998’de Avrupa’nin en savurgan ülkesi olan Türkiye’de , ayni ürün veya hizmetin ortalama bir Avrupa ülkesine göre 2 kat enerji harcanarak üretilmesi Önceki yatirim alaninin verimlilik ve az az kayip olmasi geregi açiktirTürkiye bugün iki-üç enerji pazarindan en önemlisi konumunda, çevresi dogal gazini satmak isteyen ülkelerle dolu(Kafkaslar, Ortadogu> oldugu için görece ucuza dogal gaz alabilir ve olasi enrji açiklarini kisa ve orta vadede nükleersiz kapatabilir Kimi çevreler nükleer enerjinin disa bagimli olmayacagini saniyorlar Türkiye’nin nükleer yakit üretecek teknolojisi yok, yakit disaridan alinacak Dogal uranyum kaynaklari ise ancak 3 santrali besleyebilir Nükleer Enerjiyi Taniyalim 1974 Rasmussen raporuna göre reaktör kalbi erime olasiligi 1/10 NRC (ABD Nükleer Düzenleme Komisyonu) 1985’te ABD Kongresine verdigi ragporda 2005’e kadar ABD’de reaktör kalbi erime ihtimalini %45 olarak belirlemis Su anda sigorta sirketlweri nükleer reaktörleri sigortalamiyorlar Ingiltere’de nükleer santreller, isletme maliyetleri yüksek oldugu için özellestirilemedi Elektrik enerjisinin %75’ini nükllerden elde eden Fransa’da EDF (Elektrik Idaresi) 39 milyar dolar borca girmistir Amerikan isdünyasi dergilerinden Forbes’de (11285) JCook abd nükleer enerji programinin basarisizligi, isdünyasi tarihindeki en büyük yönetim feleketi sayilmaktadir diye yazmistir Dünya Bankasi makalesinde (no154 1992) Enerji sektöründe nükleer santreller ekonomik olmamaktadir bu santreller pahali, istenmeyen ve elde tutulmasi zor özelliktedir denmistir Rocky Mountain Enstitüsü 1990 yilinda Yeni nükleer santrallerde elektrik üetimi için hesaplanan maliyet 1987’de kilowat basina 3000 dolar ilk yatirim maliyeti kabul edildiginde 135 sent/kWsaat idi … genis elektrik verimligi iyilestirme çalismalari maliyeti ise 2 sentti yazmistir 1986 yilinda ABD Enerji Bakanligi 75 nükleer santralim proje maliyet öngörüleriyle gerçeklesen maliyetlerini karsilastirmis: baslangiç maliyet hesabi 45 milyar dolar gerçeklesen öaliyet 145 milyar dolar ABD’de ortalama enerji maliyeti 6 sent /kW ve kimi yerlerde nükleer enerji maliyeti 1193 sent/kW’a kadar çikiyor ABD’de su anda 104 reaktör çalisirken 2015’te 59 reaktörün çalismasi öngörülüyor ABD’de bazi reaktörlerin 80km çevresinde yasayan kadinlada meme kanseri oranlarinin 1950’lerdekine oranla %40 arttigini; Pilgrim nükleer reaktörü yakinlarinda, normal çalisma sirasinda çevreye salinan radyoaktif gazlarin bölgedeki lösemi olaylarini %400 arttirdigini gösteren raporlar varingiltere’de Sellafield nükleer tesisinde çalisanlarin çocuklarinda yüksek lösemi oranina rastlanmis Gelismis ülkelerin bugünkü nükleer teknolojiden vazgeçtikleri, santalleri kapatmaya basladiklari, en azindan nükleer programlarini askiya aldiklari bilinen bir gerçek Gelismekte olan Çin hizla artan enerji talebini karsilamak için hazirladigi büyük nükleer programdan vazgeçti; çünkü sikisan güvenlik talepleri yüzünden yatirim maliyeti artti ve sahip oldugu birkaç nükleer santralin isletilmesinde zorluklar yasaniyordu Nükleer uzman CAndognini yönetiminde hazirlana bir rapor Ontario Eyaletinde 7 reaktörün güvenlik gerekçesiyle kapatilmasina yol açti Yenilebilir Enerji Kaynaklari Verimlilik: Bir enerji kaynagi olmasada enrji kaynaginin daha verimli kullanilmasi enerji plalamalarinda ciddi bir yer tutmakta Bugün ortalama bir Avrupa ülkesi birim hizmet yada mal üretmek için 1 birim enerji harcarken Türkiye ayni hizmeti 2 birim enerji harcayarak yapmaktadir Bu alana ciddi bir yatirim yapilmali Bu durumun terimsel karsiligi enerji yogunlugunun düsürülmesidir(Verimli florasan ampülleri- CFL , normal ampülün ürettigi isigi beste bir elektrikle üretiyor!) Rüzgar: 1980’lerden beri gelistirilen rüzgar tribünleri, bugün hala gelisme asamasinda olmasina ragmen bugün itibariyle dünya üzerinde 6GW kurulu güce ulasmis durumdadir(Oratsama bir nükleer santralin gücü 1GW’dir) 1999 yilinda rüzgarda dünya 4’su olan Hindistan’da 1GW kurulu güce karsilik dünya 1’si Almanya, sadece 1999 yili boyunca kurulu gücüne bu miktari eklemeyi hedefledi Bugün Kaliforniya elektrigignin %11’ini , Danimarka %25’ini rüzgarla karsilamakta; Danimarka 2005 yilinda bu orani %10’a çekmeyi hedeflemekte, 2000 yilinin rüzgar enerjisi kurulu gücü tahmini:14GW’tir 2030 yilina kadar AB ülkelri, elektrik enerjilerinin %10’unu (100GW) rüzgardan elde edebilirler Hindistan’in rüzgar enerjisi potansiyeli 20-35 GW, Türkiye’nin ise 83 GW oldugu belirtilmektedir Rüzgar enerjisinin bugünkü bilinen problemleri gürültü kirliligi yapmasi ve görece daha fazla yer kaplamasidir 1991’de Amerika’da yapilan bir arastirmaya göre elektrik enerjisinin toplumsal maliyeti: kömürde 18-68 sent/kWsaat petrolde 3-79 sent/kWsaat dogalgazda 078-291 nükleerde 29 rüzgarda 001-01 günes pilinde 0-04 sent/kWsaattir EUREC tarafindan yapilan arastirmaya göre 2000 yili için maliyet rakamlari: rüzgar003 ecu/kWsaat, biyoyakit 005, günes 003, diger geleneksel güç kaynaklari ortalama 004 ecu/kWsaat !!!!! Günes:Bugün verimliligi %10 civarinda oldugu için ekonomik olmayan günes pillerine gelismis ülkeler ciddi AR-GE kaynaklari ayirmaktadir Almanya’da su anda 10 bin günes elektrigi sistemi var Hollanda 2010 yilina kadar 100 bin, Japonya 2000’e kadar 70 bin, Çin 2004 yilina kadar 200 bin, ABD 10 sene içerisinde 1 milyon adet günes enerjili ev ve isyeri yapimi amaçliyorlar Japonya 2010’a kadar 46GW günes enerjisi sistemi olusturmayi amaçliyor Yunanistan Girit Adasi’nda 2003 yilinda 100 bin insanin elektrik ihtiyacini fotovoltaik (günes) santralinden karsilamayi hedefliyor Jeotermal:Kaliforniya elektriginin %7’sini saglayan jeotermal santralin satis fiyati 3-35 sent/kWsaat ABD, 2000 yilinin jeotermal elektrik enerjisi kurulu gücünü 34GW’a çikaracak MTA verilerine göre Türkiye’nin, konut isitmasi, tarimsal ve endüstriyel uygulamalar gibi dolaysiz isi enerjisi kullaniminda en az 31GW enerji potansiyeli var Ayrica 45GW kapasiteli elektrik santrali kurulmasi da mümkün Denizli Kizildere’deki halen çalisan santralin gücü 204MW (!GW=1000Mw) Biyokütle, Biyogaz:Topraga çesitli bitkilerin (agaç, ot tahil atiklari) besin amaçli degil enerji amaçli ekilmesi; yani tarimciligin enerji amaciyla yapilmasi gelismis ülkelerde dikkatleri çekmeye baslayan yenilebilir enerji kaynagidir Kabaca özetlersek üretilen bitkileri gaza dönüstürerek enerji elde edilir Baska bir yöntemde ise biyokütle sikistirilir, düsük sicaklikta yakilir Hindistan’da biyokütle potansiyelinin 17GW oldugu biliniyor Hayvan diskilariindan da biyogaz elde edilmektedir Bu teknoloji Çin’dede uygulanmaktadir Su:En ucuz elektrik enerjisi maliyetine sahip enerjilerden biri olan hidroelektrik santralleri, her ne kadar pekçok yönden çevreci olsalarda genis alanlari su altinda biraltigi ve karbon yutucu olan dogal yapilari yok ettigi için elestirilmekte Ancak artik küçük ölçekli, çevreye etkisi azaltilmis su tribünleri santrallari kullanilmaya basliyor