İlk Araba Vapuru Mucidi: Hüseyin Haki Efendi

**GöKKuŞaĞı** · 02-21-2009

Hüseyin Hakki Efendi

Şirketi Hayriye (1851) kurulmuştur, ama bir türlü iyi idare edilemez Ta ki Hüseyin Haki Efendi şirketin müdürlüğüne getirilinceye kadar Dürüst, akıllı ve çalışkan bir olan Hüseyin Haki Efendi şirketin sorunları tespit eder Suiistimalleri engeller İşler yolundadır Sadece Köprü (Galata Köprüsü) ile Üsküdar iskeleleri vardır Boğazda iskelesi olmayan köylere iskeleler kurulur, binaları yapılır, iskelelerde kışın soba yakılır, vapur saatleri çizelgesi asılır, yanına bir de saat Aksaklıkları önlemek için sayfaları numaralı şikayet defterleri konur

Boğaz Trafiği Şirket-i Hayriye vapuru Sağda bir sefaret yatı

İşler yolundadır kayıkçıların mızmızlanması dışında

Boğazda eskiden beri iki yaka arasında askeri araç malzeme, ağır ve büyük yük, hayvan taşımak akıntı rüzgar vs nedenlerden ötürü oldukça zor bir işti

O yıllarda Londra’da Thames Nehrinde iki yakaya çekilmiş zincirlerin yardımı ile sal benzeri tekneler kullanılıyordu

Hüseyin Haki Efendi, Boğaz’da at, araba ve eşya nakline bir kolaylık bulmak amacıyla düşündü, taşında; sonra yıllarca umum müfettişlikte bulunmuş İskender Efendi ile şirketin Hasköy’deki fabrikasının sermimarı Mehmed Usta ile başbaşa verip o güne kadar benzeri Görülmemiş bir tekne tipi yarattı

Bu gün araba vapuru dediğimiz, iki tarafından da karaya indirilecek kapakları bulunan, hem ileri hem de geri gidebilen araba vapuru ya da feribot dediğimiz gemilerin gerçek bir prototipiydi bu tekne

Ana güvertesi baştan sona dümdüzdü, buraya atlar, arabalar alınacaktı Yolcular da üstteki salonlara çıkacaklardı

Haki Efendi, çizdikleri eskizleri Mehmed Usta'yla İngiltere'deki Maudslay Sons And Elelds tezgahlarına gönderdi 26 numara verilecek Suhulet ('Kolaylık') adlı bu ilk araba vapurunun inşası, 1871 yılında sona erdirildi Teknesi sac olan vapur 555 gros, 157 net tonluktu Uzunluğu 457 m , genişliği 85m, su çeken 3 m kadardı 450 beygir gücündeki tek silindirli iki genişlemeli makinesinin döndürdüğü yandan çarkla, saatte 7 mil hız yapabilecekti

SUHULET İNGİLTERE'DEN GELİYOR

Vapurun İngiltere'den yurda getirilmesi pek de kolay olmadı Suhulet, şiddetli fırtınalar nedeniyle birkaç kere sulara kaynamak tehlikesi atlattı Öyle ki, İngiliz kaptanın, su kesimi az, üstü havaleli, safrası olmayan, üstelik de boş bir tekneyle, böylesine maceralı bir yolculuğa bir daha asla çıkmayacağına yemin ettiği söylenir

Sonuçta Suhulet, sapasağlam bir şekilde İstanbul'a varabildi ve 1872 yılının başlarında hizmete kondu Hemen arkasından aynı tersaneye bir eşi daha ısmarlandı: 27 numara verilecek Sahilbent'in İlkinden farkı, tek yerine çift makineli olmasıydı Adı 'İki kıyıyı bağlayan' anlamına geliyordu Vapurlara bu İsimleri ünlü vatan şairimiz Namık Kemal'in koyduğu rivayet edilir

KAYIKÇILAR İSYANDA

Suhulet'in gelişinden memnun olmayanlar da var Vapurların faaliyete geçmesi ile yolcularını kaybeden kayıkçılar fırsat kollamaktadırlar Gizlice camlarını taşlayıp ya da aniden hiç olmadık yerlerde vapurların karşılarına çıkıp onları durdurmaya çalışıyorlar Suhulet ilk seferinde Üsküdar'dan alacağı bir topçu kıtasını karşıya, Kabataş'a geçireçekti Kayıkçılar hemen kayıklarını yan yana, birbirlerine zincirleyerek iskelenin önünü kapattılar Akıllarınca, Suhulet'in gelip iskeleye yanaşmasını engilleyeceklerdi Ama oradaki topçu bataryasının subayı topları üzerlerine çevirince zincirleri tez elden çözmekten başka çare kalmamıştı

69 BACA NUMARALI VAPUR

Bu iki vapur o kadar sağlam çıktı ki İlki 89 yıl çalıştırıldıktan sonra, ancak 1961'de, sökülmek üzere satıldı İkincisi de 1959'da hizmet dışı bırakıldıktan sonra satıldı; birkaç kez el değiştirdi, değişikliklere uğradı 125 yıl sonra, 1996'da, hâlâ çalışmaya devam etmekteydi

Şirket-i Hayriye'nin ruhu, Hüseyin Haki Efendi idi Yıllarını hep şirketin iyi ellerde dürüst bir şekilde çalıştırılması için harcamıştı 1894'te hastalanarak İşten ayrıldı; 1895'tc ise 7 Ocak günü, gözlerini hayata yumdu

Şirket, 1911'de hizmete koy*duğu 69 baca numaralı vapuru*na onun adını verdi Fakat bu vapur, Şehir Hatları İşletmesi'ne satılınca, adı Göztepe olarak de*ğiştirildi Aradan yıllar geçti Şe*hir Hatları İşletmesi, 1963'te Haliç Tersanesi'nde inşa ettirdi*ği bir araba vapuruna yine Hü*seyin Haki adını verdi Yıllarca bu değerli yöneticinin adını li*man sularında gezdiren bu va*pur da 80'li yıllarda kadro dışı bırakıldı

Bugün Hüseyin Haki adını taşıyan bir vapurumuz yok Ama Hüseyin Haki Efendi'nin adı, sivil denizcilik tarihimizin çok önemli bir kişisi olarak hâlâ denizcilerin kalbinde yaşamakta devam ediyor

02-21-2009	#1
GöKKuŞaĞı	İlk Araba Vapuru Mucidi: Hüseyin Haki Efendi Hüseyin Hakki Efendi Şirketi Hayriye (1851) kurulmuştur, ama bir türlü iyi idare edilemez Ta ki Hüseyin Haki Efendi şirketin müdürlüğüne getirilinceye kadar Dürüst, akıllı ve çalışkan bir olan Hüseyin Haki Efendi şirketin sorunları tespit eder Suiistimalleri engeller İşler yolundadır Sadece Köprü (Galata Köprüsü) ile Üsküdar iskeleleri vardır Boğazda iskelesi olmayan köylere iskeleler kurulur, binaları yapılır, iskelelerde kışın soba yakılır, vapur saatleri çizelgesi asılır, yanına bir de saat Aksaklıkları önlemek için sayfaları numaralı şikayet defterleri konur Boğaz Trafiği Şirket-i Hayriye vapuru Sağda bir sefaret yatı İşler yolundadır kayıkçıların mızmızlanması dışında Boğazda eskiden beri iki yaka arasında askeri araç malzeme, ağır ve büyük yük, hayvan taşımak akıntı rüzgar vs nedenlerden ötürü oldukça zor bir işti O yıllarda Londra’da Thames Nehrinde iki yakaya çekilmiş zincirlerin yardımı ile sal benzeri tekneler kullanılıyordu Hüseyin Haki Efendi, Boğaz’da at, araba ve eşya nakline bir kolaylık bulmak amacıyla düşündü, taşında; sonra yıllarca umum müfettişlikte bulunmuş İskender Efendi ile şirketin Hasköy’deki fabrikasının sermimarı Mehmed Usta ile başbaşa verip o güne kadar benzeri Görülmemiş bir tekne tipi yarattı Bu gün araba vapuru dediğimiz, iki tarafından da karaya indirilecek kapakları bulunan, hem ileri hem de geri gidebilen araba vapuru ya da feribot dediğimiz gemilerin gerçek bir prototipiydi bu tekne Ana güvertesi baştan sona dümdüzdü, buraya atlar, arabalar alınacaktı Yolcular da üstteki salonlara çıkacaklardı Haki Efendi, çizdikleri eskizleri Mehmed Usta'yla İngiltere'deki Maudslay Sons And Elelds tezgahlarına gönderdi 26 numara verilecek Suhulet ('Kolaylık') adlı bu ilk araba vapurunun inşası, 1871 yılında sona erdirildi Teknesi sac olan vapur 555 gros, 157 net tonluktu Uzunluğu 457 m , genişliği 85m, su çeken 3 m kadardı 450 beygir gücündeki tek silindirli iki genişlemeli makinesinin döndürdüğü yandan çarkla, saatte 7 mil hız yapabilecekti SUHULET İNGİLTERE'DEN GELİYOR Vapurun İngiltere'den yurda getirilmesi pek de kolay olmadı Suhulet, şiddetli fırtınalar nedeniyle birkaç kere sulara kaynamak tehlikesi atlattı Öyle ki, İngiliz kaptanın, su kesimi az, üstü havaleli, safrası olmayan, üstelik de boş bir tekneyle, böylesine maceralı bir yolculuğa bir daha asla çıkmayacağına yemin ettiği söylenir Sonuçta Suhulet, sapasağlam bir şekilde İstanbul'a varabildi ve 1872 yılının başlarında hizmete kondu Hemen arkasından aynı tersaneye bir eşi daha ısmarlandı: 27 numara verilecek Sahilbent'in İlkinden farkı, tek yerine çift makineli olmasıydı Adı 'İki kıyıyı bağlayan' anlamına geliyordu Vapurlara bu İsimleri ünlü vatan şairimiz Namık Kemal'in koyduğu rivayet edilir KAYIKÇILAR İSYANDA Suhulet'in gelişinden memnun olmayanlar da var Vapurların faaliyete geçmesi ile yolcularını kaybeden kayıkçılar fırsat kollamaktadırlar Gizlice camlarını taşlayıp ya da aniden hiç olmadık yerlerde vapurların karşılarına çıkıp onları durdurmaya çalışıyorlar Suhulet ilk seferinde Üsküdar'dan alacağı bir topçu kıtasını karşıya, Kabataş'a geçireçekti Kayıkçılar hemen kayıklarını yan yana, birbirlerine zincirleyerek iskelenin önünü kapattılar Akıllarınca, Suhulet'in gelip iskeleye yanaşmasını engilleyeceklerdi Ama oradaki topçu bataryasının subayı topları üzerlerine çevirince zincirleri tez elden çözmekten başka çare kalmamıştı 69 BACA NUMARALI VAPUR Bu iki vapur o kadar sağlam çıktı ki İlki 89 yıl çalıştırıldıktan sonra, ancak 1961'de, sökülmek üzere satıldı İkincisi de 1959'da hizmet dışı bırakıldıktan sonra satıldı; birkaç kez el değiştirdi, değişikliklere uğradı 125 yıl sonra, 1996'da, hâlâ çalışmaya devam etmekteydi Şirket-i Hayriye'nin ruhu, Hüseyin Haki Efendi idi Yıllarını hep şirketin iyi ellerde dürüst bir şekilde çalıştırılması için harcamıştı 1894'te hastalanarak İşten ayrıldı; 1895'tc ise 7 Ocak günü, gözlerini hayata yumdu Şirket, 1911'de hizmete koyduğu 69 baca numaralı vapuruna onun adını verdi Fakat bu vapur, Şehir Hatları İşletmesi'ne satılınca, adı Göztepe olarak değiştirildi Aradan yıllar geçti Şehir Hatları İşletmesi, 1963'te Haliç Tersanesi'nde inşa ettirdiği bir araba vapuruna yine Hüseyin Haki adını verdi Yıllarca bu değerli yöneticinin adını liman sularında gezdiren bu vapur da 80'li yıllarda kadro dışı bırakıldı Bugün Hüseyin Haki adını taşıyan bir vapurumuz yok Ama Hüseyin Haki Efendi'nin adı, sivil denizcilik tarihimizin çok önemli bir kişisi olarak hâlâ denizcilerin kalbinde yaşamakta devam ediyor __________________ Bıçak soksan gölgeme, Sıcacık kanım damlar Girde bak bir ülkeme: Başsız başsız adamlar NFK GaLiBa Bu GeCe YaĞMuRDa GöKKuŞaĞı MiSali GüLeRKeN aĞLaMaNıN ZaMaNı