Dil Nedir ? Dilin Özellikleri Nelerdir ?

DİLİN ÖZELLİKLERİ

Dil, insanlar arasında anlaşmayı sağlayan tabiî bir vasıta; kendisine mahsus kanunları olan ve ancak bu kanunlar çerçevesinde gelişen canlı bir varlık, temeli bilinmeyen zamanlarda atılmış bir gizli antlaşmalar sistemi, seslerden örülmüş içtimaî bir müessesedir1

Dil, bir anda düşünemeyeceğimiz kadar çok yönlü, değişik açılardan bakınca başka başka nitelikleri beliren, kimi sırlarını bugün de çözemediğimiz büyülü bir varlıktır2

Bir toplumu oluşturan kişilerin düşünce ve duygularının o toplumda ses ve anlam bakımından ortak ögeler ve kurallardan yararlanarak başkalarına aktarılmasını sağlayan çok yönlü ve gelişmiş bir sistem3

Dil, insanların aralarında haberleşmelerini, duygu ve düşüncelerini, arzularını, isteklerini bir takım mesajlarla birbirlerine nakletmelerini temin eden her çeşit işaretler topluluğuna verilen isimdir4


1 Anlaşma Aracıdır :
Dilin birinci ve asıl işlevi anlaşma aracı olmasıdır “Ancak onun vasıtalığını yanlış anlamamak lâzımdır Zira dil, tabiî bir vasıtadır Gelişigüzel bir vasıta, maddî bir vasıta, gelip geçici iğreti bir vasıta, bir alet değildir Dil, canlı bir vasıta gibidir İnsanlara, fertlere hizmet eder; fakat insanların, fertlerin keyfine tâbi değildir İnsanlar, onu istedikleri biçime sokamazlar, ona değişik bir şekil veremezler Onu olduğu gibi kabul etmeğe, onun hususiyetlerine dikkat etmeğe, onun tabiatına uymağa, onun kanunlarına boyun eğmeğe mecburdurlar İnsanlar aynı mekânda saatlerce, günlerce, aylarca, hatta yıllarca birlikte kalsalar bile duygu ve
düşüncelerini belirtmedikleri zaman aralarında iletişim sağlanamaz Duygular, düşünceler, istekler ancak açığa vurmak suretiyle başkalarına taşınabilir İnsanlar arasındaki bu iletişimi en kolay ve doğal şekliyle sağlayan, dildir


2 Doğallık:
Dilin önemli özelliklerinden biri de doğal olmasıdır Çevremizde doğal olarak nitelendirdiğimiz (ağaç, su, toprak, güneş, deniz, at gibi) varlıkların tabiatını değiştirmek mümkün olmadığı gibi öz itibariyle dilin tabiatı da
değiştirilmez Nitekim dil yapay olsaydı, insanlar farklı farklı dillerle konuşmak ve yazmak yerine ortak bir dil yaparlar, onu kullanırlardı



3 Kuralları Vardır:
Her dilin kendine özgü kuralları vardır Bu kurallar dilin tabiatından ortaya çıkmaktadır Daha açık bir ifadeyle söylemek gerekirse biz önce kuralları koyup bu kurallara göre konuşmuyoruz Mevcut kuralları, dilin doğal yapısından tespit ediyoruz Meselâ; Türkiye Türkçesinde fiilin, gelecek zamanda yapılacağını belirtmek için – acak, ecek ekini kullanıyoruz Bu eki değiştirmek, yeni bir ek kural ortaya atmak gibi bir tasarrufumuz olamaz


4 Canlıdır :
Dil, kendi kanunları içerisinde yaşayan canlı bir varlıktır Canlıların ortak özelliklerinden olan doğma, büyüme, gelişme gibi özellikler dil için de geçerlidir Ahmet Haşim, dilin kelimelerini yapraklara benzetiyor Yapraklar ilkbaharda büyümeye başlıyor; yazın hâlâ dallardadır; sonbaharda sararmaya başlıyor ve kış gelirken dökülüyor; bir anlamda ölüyor Bunun gibi dilde de bir kelime ihtiyaçtan ortaya çıkıyor bir süre kullanılıyor ve belli bir zaman sonra kullanımdan kalkıyor Meselâ; kağnı’nın kullanımdan kalkmasıyla birlikte kağnı kelimesi ve
kağnıyı oluşturan parçaların her birine verilen adlar da kullanımdan kalkmaktadır Yalnız bu demek değildir ki şimdi kullandığımız kelimelerin hepsi de bir gün tamamen unutulacak Dil, gelişmesini doğal olarak gösterecektir Ölü bir kelimeyi zorla günlük dile sokmaya çalışmak bir ölüyü diriltmeye benzer ve bir netice vermez Meselâ, aslı Arapça olan kitab kelimesini biz kitap şeklinde kullanıyoruz “Eski Türkçede kitabı ifade eden betik kelimesi varsa, biz bu kelimeyi niçin kullanmıyoruz” demek, dilin canlılık özelliğine uymaz


5 Gizli Anlaşmalar Sistemidir:

Dilin doğuşu konusunda çeşitli teoriler ortaya atılmış ve bu teorilerle ilgili tartışmalar bugün de devam etmektedir: Acaba ilk insanlar nasıl anlaşıyorlardı? Niçin milletlerin dilleri farklı farklıdır? gibi soruların sayısı artırılabilir Bu sorulara verilecek cevaplar da birbirinden farklı olacaktır Şurası bir gerçektir ki bir dildeki kelimeler ve kelime dizileri konusunda o milletin bütün fertleri tarihin bilinmeyen döneminde gizli bir anlaşma yapmış gibi; kavramların, nesnelerin, eylemlerin anlatımında aynı kelimeleri kullanırlar

Aynı nesneler farklı milletlerin dilinde farklı kelimelerle ifade edilir: Türklerin taş; Arapların hacer; Farsların seng; Rusların kamen, İngilizlerin stone demesi gibi


6 Milletin Ortak Malıdır:
Milleti millet yapan unsurların başında dil yer alır Her milletin konuştuğu dil kendi milletinin adıyla anılır:

TürkTürkçe,
RusRusça
gibi “Dil bazı insanların veya zümrelerin değil, bütün bir milletin ortak malıdır O yalnız, yaşayan neslin değil, ecdadın da torunlarının da üzerinde hakkı olan bütün bir milletin malıdır, milletin emanetidir, milletin mirasıdır, milletin istikbâlidir”


7 Sosyal Bir Varlıktır :
Dilin kuralları ve söz varlığı, onun sosyalliğini gösteren özelliklerdendir Dil, bütün yönleriyle toplumdan topluma değişiklik gösterir Dilin yapısı, kuralları ve kelime hazinesi; milletin anlayışı, dünya görüşü ve felsefesiyle yakından ilgilidir Bir anlamda milletin karakteri, kültürü, yaşadığı coğrafya diline yansımaktadır “Söz gelişi Türkçede devenin rengini gösteren bir tek deve tüyü kelimesi bulunduğu hâlde, Arapçada bu rengin ton farklarını gösteren yüze yakın kelimenin varlığından söz edilmesi; Aymara Kızılderililerinin patates çeşitlerini anlatmak için
200 ayrı kelime kullanması; Eskimoların karın yağış şekillerinden her birini ayrı kelimelerle anlatması dilin; toplumların duygu ve düşünce tarzına, sosyal durumlarına, oturdukları yerlere ve iklim şartlarına, tarihteki geçmişlerine, zaman içinde uğradıkları değişime ve gelişmelere göre, şekil ve işleyiş bakımından birbirinden ayrı biçimlenmeye uğradığını göstermektedir”