İstiare

İstiare, Türk Edebiyatında, bir sözcüğü kendi anlamı dışında kullanarak, bir şeyi benzediği başka varlığının adıyla anma sanatı Diğer adı eğretilemedir
Benzetmenin iki temel öğesi vardır, benzeyen ve benzetilen İstiare bunlardan birinin söylenmemesiyle yapılır

Konu başlıkları

• 1 Çeşitleri
  • 11 Açık İstiare
  • 12 Kapalı İstiare
  • 13 Yaygın
• 2 Örnekleri
  • 21 Açık İstiare
  • 22 Kapalı İstiare
  • 23 Yaygın İstiare
  • 24 Bayağı ve münasebetsiz İstiareler

Çeşitleri

İstiare genel olarak 3 çeşide ayrılır:

Açık İstiare

Sadece kendisine benzetilenle yapılan istiaredir Bir sözcüğün yerine benzetme amacı güderek başka bir sözcük kullanmaya denir

Kapalı İstiare

Yalnızca benzeyenin söylendiği istiareye de "kapalı istiare" (istiare-i mekniye) denir

Yaygın

Benzetmenin temel öğelerinden yalnızca birisiyle çok sayıda benzerliği sıralayarak yapılan istiareye ise "yaygın istiare" (istiare-ı temsiliye) adı verilir

Örnekleri


Açık İstiare

Bedr'in aslanları ancak bu kadar şanlı idi

Yorum:Cümlesindeki "ASLAN" bu istiare çeşidine bir örnektir
Dışarıda bir dost eli okşuyor tenimizi

Yorum:Bu örnekte dost eli rüzgar yerine kullanılmıştır

Dünyaya geldiğim andaYürüdüğüm hayli zamandaİki kapılı bir handaGidiyorum gündüz gece Aşiyân-ı murg-ı dil zülf-ı perîşânındadırKanda olsam ey perî gönlüm senin yanındadır
Fuzulî

Al câme ile meh-pâre maşallah
Pertev Paşa

Âh eylediğim serv-I hırâmânın içindirKan ağladığım gonce-I handânın içindir
Fuzulî

Kadem kadem gece teşrîfi Nâilî o mehinCihân cihân elem-I intizâra değmez mi
Nâilî

Gezermiş kasrın etrâfında yer yer tâze meh-rûlarMükahhal gözlü Şîrîn sözlü Leylî yüzlü âhûlar
Nedîm

Açıldığın haber verir ağyâra gül gibiDâim bize nesîm-I sebük-pâ gelir gider
Nâbî

Kapalı İstiare

Her taraf kırık dökükDalların boynu bükük"Kederliyiz" der gibi
Orhan Seyfi Orhon

Yorum:Dallar boynu bükük insana benzetiliyor ama kendisine benzetilen insandan söz edilmiyor Boynu bükük sözcüğü ile insanın bir özelliği vurgulanıyor

Örnekler;

Nâz ederse gamzesi uşşâk-I zâra nâz ederZülfi bir âşüftedir ki rûzgâra nâz eder
Nâbî

Ki henüz gonce-I neşküfte ikenAnı dest-I ecel itdi pâmâl
Fâzıl

Nâgehân simsiyâh olur eflâkHayretinden düşer sükûna cihân Mecnûn ana verdi cümle rahtınPâk eyledi bergden dırahtın
Fuzulî

Eşcâr-I bâğ hırka-I tecrîde girdilerBâd-I hazan çemende el aldı çenârdan Bâkî


Yaygın İstiare

Bin gemle bağlanan at şaha kalkıyorGittikçe yükselen başı Allah'a kalkıyor
Son macerayı dinlememiş varsa anlatınRâm etmek isteyenler o marûr, âsil atın
Beyhudedir her uzvuna bir halka bulsa da
Boştur köpüklü ağzına gemler vurulsa da
Coştukça böyle sel gibi bağrındaki hisleriBir gün başında kalmayacaktır seyisleri!
Faruk Nafız Çamlıbel

Yorum: Çamlıbel, milleti mağrur bir ata benzeterek çok sayıda benzerliği sıralıyor

Bayağı ve münasebetsiz İstiareler

Makdem-I tab’a dîbâ-yı Münîf olsa hasırKadr-I iclâlime nisbetle değildir şâyân
İrfan Paşa

Yanıkdır o âşıkın kitâbıNazmında kokar ciğer kebâbı
Ziya Paşa

O ten ki hâk ola aşkın güdâz u sûzundaBiten giyâhı dem-I haşre dek kebâb kokar
Nedîm