Halide Edip Adıvar ( 1884-1964 )

HALİDE EDİP ADIVAR

( 1884-1964 )

Tanzimat ve Cumhuriyet döneminin bayrak kadını Yazar, mütefekkir, romancı, profesör, politikacı ve boynunda idam hükmünü dolaştırmış bir Kurtuluş Savaşı ser-dengeçtisi! Osmanlı tarihi içinde de Cumhuriyet tarihimizde de Halide Edip Adıvar'ın bir benzerini bulmak kolay değildir
1884'de İstanbul'da doğdu İyi bir eğitim gördü Daha Amerikan Kız Koleji'nde okurken, hikâyeler yazıyor, kalem denemeleri yapıyordu Güzeldi, zekiydi, hizmet hevesi ile dolu idi Koleji bitirdıkten sonra, felsefeye merak saldı O günlerde, Filozof Rıza Tevfik adiyle anılan Şair Rıza Tevfik'ten felsefe dersleri almaya başladı, iyi felsefe yapabilmek için, iyi bir matematik kültürünün zorunluluğuna inandığı için, zamanın ünlü matematikçisi Salih Zeki'den dersler almaya başladı Bu dersler sırasında, Salih Zeki ile seviştiler ve evlendiler

1901'de koleji bitirdiği halde, edebiyat dünyasında yazılarıyla görünüşü, 1908 meşrutiyet devrimi sıralarıdır "Vakit", "Akşam", "Tanin" gibi günlük gazetelerde "Şehbal" gibi haftalık dergilerde edebiyat üzerine yazılar yayınlıyordu Bu ilk dönemde çıkan yazıların da "Halide Salih' imzasını kullanıyordu Sonradan, Salih Zeki'den ayrıldığı için "Halide Edip" olarak tanındı

1919'da "Büyük Mecmua"da "Kadınlığa Dair" başlığı altında kadın haklarını savunan bir dizi yazı, onu günlük olayların içine sürükledi Bu güzel konuşan, güzel yazan, güzel düşünen kadın, bütün kadınların sembolü haline gelmişti Heyecanlı bir vatanseverdi Birinci Dünya Savaşı'nda yenik düşmüş Osmanlı İmparatorluğu'nun parçalanmaması için çalışıyor, miting meydanlarında halkı coşturan nutuklar söylüyordu

ATEŞLİ TÜRKÇÜ ÖĞRETMEN HALİDE EDİB

Bu yazı çalışmalarının yanıbaşında İstanbul Kız Öğretmen Okulu ve Kız Lisesi'nde edebiyat dersleri veriyor, müfettişlik yapıyordu 1917'de Beyrut, Lübnan ve Şam'daki Türk kız okullarının genel müfettişliğini üstlendi Bu topraklar, savaşta imparatorluğun elinden çıkınca yine İstanbul'a döndü Bir yandan öğretmenliğini sürdürdü, bir yandan Türkçülük cereyanlarının güçlenmesine yardım etti, bir yandan kadın haklarını savunarak yeni bir toplumun oluşmasına katkılarda bulundu

Bir ara İstanbul Dârülfünun'unda İngiliz Edebiyatı dersleri okuturken, Abdülhak Adnan Adıvar'la tanıştı ve evlendiler Bu ikinci evliliği, ömrünün sonuna kadar sürmüştür
Mondros Mütarekesinin tek taraflı yorumlanması ve ülkenin yabancı güçler tarafından işgalini protesto etmek için Sultanahmet Meydanı'nda yapılan protesto mitinginde öyle bir ateşli konuşma yaptı, kitleleri öylesine harekete geçirip coşturdu ki işgal kuvvetleri kendisini tehlikeli görmeye başladı Tam tutuklanacağı sırada, kocasıyla birlikte Anadolu'ya geçerek Atatürk'le birlikte çalışmaya başladı Anadolu'da ülkenin kurtuluşu için çalıştığı gerekçesi ile hakkında idam kararı verilen 6 vatanseverin birisi de Halide Edib'tir

MİLLETVEKİLLİĞİ VE POLİTİKACILIK YAPTI

Gerek kocası Adnan Adıvar'ın ve gerekse kendisinin anayasa üzerindeki düşünceleri, genel düşünceye uymuyordu Kocası ile birlikte önce Fransa'ya, sonra İngiltere ve Amerika'ya gitti Daha sonra Hindistan'da bulundu Bu gittiği yerlerdeki üniversitelerde konferanslar vererek, seminerler düzenleyerek ve kürsü sahibi olarak çalıştı 1939'da yurda döndü ve İstanbul Üniversitesi'nde İngiliz Dili ve Edebiyatı profesörü olarak çalıştı 1950'de milletvekili oldu 1954'de politikayı bıraktı ve yeni baştan üniversitedeki görevine döndü (1954)Ölüm tarihi olan 1964 yılma kadar öğretti, eğitti, yazdı

İlk romanı "Seviyye Talip"tir(1910) Aynı yıl içinde "Raik'in Annesi"ni yayınladı "Handan", "Yeni Turan", "Son Eseri", 1912 tarihlidir Hikâyelerini toplayan "Harap Mabetler" 1911'de yayınlandı Ardından 1922'de "Dağa Çıkan Kurt" adlı hikâye kitabı çıktı 1918'de "Mev'ut Hüküm", 1922'de "Ateşten Gömlek", 1924'de "Kalp Ağrısı", 1926'da "Vurun Kahpeye", 1928'de "Zeyno'nun Oğlu", 1936'da "Sinekli Bakkal" 1937'de "Yol Palas Cinayeti", 1939'da "Tatarcık", 1946'da "Sonsuz Panayır", 1954'de "Döner Ayna" yayınlandı Ayrıca "Maske ve Ruh" ile "Kenan Çobanları" adlı oyunları vardır

"Türk'ün Ateşle İmtihanı" 1962, "Mor Salkımlı Ev" 1963, anı kitaplarıdır Birincisinde, Kurtuluş Savaşı anılarını anlatmış, ikincisinde, özel hayatını yazmıştır

EDEBİYATIMIZA BÜYÜK ESERLER KAZANDIRDI

Halide Edip, edebiyatımızın mücevher yazarlarından biridir Daha çok Fransız Edebiyatı etkisinde gelişen romancılığımıza, İngiliz Edebiyatının görüşlerini getirmekle, millî roman çığırını açmış, her romanında, bir parça daha gelişerek roman edebiyatımıza büyük eserler kazandırmıştır Edebiyatta, romantizm ve idealizmle yola çıkan Halide Edip, son romanlarında realizmde karar kılmış ve bu fikrini çeşitli yazılarında savunmuştur Yetiştirdiğimiz büyük Türk romancılarının içinde haklı ve büyük bir yeri vardır İdealizmi uğruna bütün hayatını kullanması, derin samimiyetini gösterdiği gibi, bütün kahramanlarını hayattan alıp işlemesi de, sanattaki samimiyetine bir şahittir

Halide Edip Adıvar, bütün hayatı boyunca bayrak kadındı Öyle yaşadı ve öyle öldü (1964) Mezarı, Merkezafendi Kabristanı'ndadır