Önlenebilir ölümün Faturası Yoksula: 13 Bin 824 Lira Için çocuklar Riskte!

Önlenebilir ölümün faturası yoksula: 13 bin 824 lira için çocuklar riskte!
Küçükçekmece’nin İkitelli semtinde çalışan hemşirelerden biri, 140 hastasından yalnızca 10’unun ücretli aşıları yaptırabildiğini belirtiyor Asgari ücretle geçinmeye çalışan anneler, çocuklarını aşılatmak için gittikleri eczanelerde fiyatları duyunca eli boş dönüyor Aile sağlığı merkezlerinde yapılan saha gözlemleri ve sağlık çalışanlarının aktardıkları, toplum sağlığını tehdit eden bu eşitsizliğin giderek büyüdüğünü ortaya koyuyor

Hilal Tok
Önlenebilir ölümün faturası yoksula: 13 bin 824 lira için çocuklar riskte!

Artan yaşam maliyetleri, yoksullar için aşılara ulaşmayı lüks haline getirdi Sağlık Bakanlığı’nın zorunlu aşı takvimi dışında kalan ve ücretli olan Rotavirüs ve Menenjit aşıları, yoksul semtlerde ailelerin erişemediği bir sağlık hizmetine dönüştü Ölümcül hastalıklara yol açan Rotavirüs ve Menenjit aşıları, 13 bin 824 lirayı bulan maliyetiyle birçok aile için karşılanamaz durumda Bu yıl bir bebek ve çocuk, Menenjit aşısını yaptıramadıkları için hayatını kaybetti; bu durum, özellikle yoksul mahallelerdeki çarpıcı tabloyla birleşerek riskin artabileceğini gösteriyor

EŞİTSİZLİK GİDEREK BÜYÜYOR

Küçükçekmece’nin İkitelli semtinde çalışan hemşirelerden biri, 140 hastasından yalnızca 10’unun ücretli aşıları yaptırabildiğini belirtiyor Asgari ücretle geçinmeye çalışan anneler, çocuklarını aşılatmak için gittikleri eczanelerde fiyatları duyunca eli boş dönüyor Aile sağlığı merkezlerinde yapılan saha gözlemleri ve sağlık çalışanlarının aktardıkları, toplum sağlığını tehdit eden bu eşitsizliğin giderek büyüdüğünü ortaya koyuyor



BİR DOZ AŞI, BİR AYLIK EKMEK PARASI!
DSÖ, bu aşıların yaygın ve ücretsiz uygulanmasını önerirken, Türkiye’de Rotavirüs ve Menenjit aşıları hâlâ zorunlu takvime dahil edilmedi Yoksul aileler için bu aşılara ulaşmak oldukça güç, çünkü sadece özel eczanelerden yüksek ücretlerle temin edilebiliyorlar Görüştüğümüz bir eczaneden alınan güncel fiyatlara göre; menenjite karşı tek doz aşı 2248 lira, tam koruma için üç doz öneriliyor Rotavirüs aşısının tek dozu ise 2360 liradır ve o da üç doz uygulanması tavsiye ediliyor Ayrıca, bu aşılara erişmek için doktor muayenesi şart, bu da ekstra bir maliyet anlamına geliyor Günde 5 ekmek alabilen bir aile için bir aylık ekmek parası, yalnızca tek doz menenjit aşısına eşit

ÇOCUĞUNU ENDİŞEYLE BÜYÜTENLER: “MAMA ALAMIYORUZ, NE AŞISI?”

İkitelli’de yaşayan Zeynep Karabulut’un eşi asgari ücretle çalışıyor 1 yaşındaki bebekleri Kemal’e Rotavirüs ve Menenjit aşılarını yaptıramadı “8 bin liralık borcumuzu ödeyemediğimiz için polis kapıya geldi” diyen Karabulut, 13 bin lirayı bulan aşı ücretini nasıl karşılayacağını düşünüyor “Zaten iyi koşullarda yaşamıyoruz, çocuğun beslenmesine bile yetişemiyoruz… Mamasını zor alıyoruz Rotavirüs ve menenjit aşılarını nasıl karşılayalım! Ücretlerini duyunca yaptırmadan geri döndük Allah korusun, çocuğum menenjit veya rotaya yakalanırsa hesabını kim verecek? Aşı ücretini ödeyemeyen biz mi?” dedi



Hülya Gül ise 5 yaşındaki çocuğuna menenjit aşısını ödeyemediği için yaptıramadı “Eşim çalışıyordu, ben çocuğa bakıyordum, tek gelirle masrafları karşılamak zor Rotavirüs aşısını yaptırabildim ama menenjiti yaptıramadım Çocuğum her hasta olduğunda endişeleniyorum Bu aşılar ücretsiz olmalı Ücretleri çok yüksek, asgari ücretle zor ödeniyor Sağlık en temel hakkımız” diye konuştu

ÇOCUK ÖLÜMLERİ GÖLGESİNDE:“14 HASTADAN SADECE 1’i AŞI YAPTIRABİLDİ”

Son 6 ayda 3 çocuk meningokok menenjit nedeniyle hayatını kaybetti Nisan’da Kocaeli’de 8 yaşındaki İrem Aslan, Mayıs’ta 4 aylık Güven Tan ve Nisan’da 14 yaşındaki başka bir çocuk menenjitten öldü Ülke genelinde ölüm oranları düşük görünse de, özellikle yoksul mahallelerde aşılama oranı çok düşük, bu da riski artırıyor

Mehmet Akif Mahallesi Aile Sağlığı Merkezi’nde görevli sağlıkçılar, durumu şöyle özetliyor:

Fatma hemşire “Burası yoksul bir mahalle, o yüzden çoğunlukla bu aşılar ücretli olduğu için aileler ücretli aşıları yaptıramıyor Çünkü çok pahalı Rota 2 doz Şimdi hasta yiyecek ekmeği bulamıyor, buna iki bin lira nasıl versin? Söylüyoruz aşıyı, yönlendiriyoruz ama anne ‘Bunu verecek paramız yok bu aşı şart mı?’ diye soruyor Ben de ne diyeyim? ‘siz bilirsiniz’ demek zorunda kalıyorum Menenjitte ise hastalarımızın ancak yüzde 3’ü bu aşıyı yaptırabiliyor Rotayı ise hastalarımızın yüzde 10’u anca yaptırıyor Temel sebebi de ücretli olması…”



O sırada, yanımızdan geçen bir hemşire söze giriyor… “Az önce bir hastam geldi, rota aşısı gecikmişti çocuğun, bana dedi ki ‘Bulamadık, kayınpederim yeni halledebildi’… Düşünün insanlar aşıyı yaptırabilmek için eş dost aramış anca yapabilecek duruma gelmişler…”

Birgül hemşire alıyor sözü: “Benim bu ay baktığım 140 çocuğun içerisinde maksimum 10 tanesi ücretli aşıları yaptırabildi Bazıları yaptırmak istiyor ama ücreti duyunca vazgeçiyorlar Mesela geçenlerde bir hastam yaptırmak istediğini söyledi, eczaneye gidip geri döndü ‘yaptıramayacağım’ diye… Kimisi de çabalıyor, bir sürü ihtiyacından kesiyor da yapıyor ama nereden kesiyor allah bilir Faturasından mı, suyundan mı… Ücreti öyle az değil yani…”

“AŞI KARŞITLIĞI DA ETKİLİ, ÖZELLİKLE PANDEMİDEN SONRA…”

Aşı reddinin de olduğunu söylüyor hemşireler… “Her birimin 50 hastasından 10’u zaten aşı yapmayı reddediyor, koronadan sonra bu durum arttı Bakanlığa da aşılara da güvenmiyorlar Benim bu ay 5 tane reddim var Her ay mutlaka bu kadar oluyor Aşı yaptırmayınca da hiçbir yaptırımı yok” diyor

HACCA GİDENE BEDAVA AŞI!

İstanbul Tabip Odası yöneticisi ve aile hekimi Dr Emrah Kırımlı, riskin sınıfsal boyutuna dikkat çekiyor:
“Aşılar ücretli olunca herkese yapılamıyor Öneriyoruz ama yoksul aileler yaptırmıyor, sonuçta bakın kaç çocuk öldü… Bir çocuğun sokak hayvanı saldırısına uğraması nedeniyle sokak hayvanlarının itlafı tartışılırken, önlenebilir menenjit ölümleri hükümetin gündemine gelmiyor! Bu aşılar takvime dahil edilseydi, ölümler önlenebilirdi İlginç olan; bu aşılar Hacca gidenlere ücretsiz yapılıyor Suudi Arabistan talep ettiği için bu mümkün, ama ülkemizde çocuklara ücretsiz ulaştırılmıyor Bu maddi değil, bilinçli bir tercih Bu hastalıklar sosyo-ekonomik düzeyi düşük, kalabalık yerlerde daha fazla Hükümet, belirli gruplardaki çocukların ölmesini göze alıyor, sonra suçu aileye, aile hekimine atıyor Çocuğunu aşı yaptıramayıp kaybeden baba hayat boyu bu acıyı taşıyor Bakanlık sorumluluktan kaçıyor Yoksullar ölüyor Sağlık, bir hak olarak değil satılabilir bir olarak değerlendiriliyor Böylece salgınlar kaçınılmaz oluyor Kızamık, menenjit gibi hastalıklar nedeniyle çocuk ölümleri görüyoruz…”



“ÇOCUKLARIN ÖLMEMESİ İÇİN İMKAN VAR, AMA KULLANILMIYOR”
Kırımlı devam ediyor… “Aşısız oranı arttıkça her yıl başka bir dalga görüyoruz” diyen Kırımlı, “Bu hastalıkların varlığı Sağlık Bakanlığı’nın sorumluluğunda Ölmemeleri için imkan var ama kullanılmıyor Çocuk öldükten sonra bilgi sahibi olmak çok yaralayıcı İnsanlar kaderiyle baş başa bırakılıyor Ölümler 3-5 olunca önemsenmiyor Kocaeli’nin arka mahallesinde bir çocuk ölüyor, Bakanlık umursamıyor İstanbul’da düşük sosyo-ekonomik yerlerde aşı yaptırmama oranı yüzde 10, yüksek sosyo-ekonomik yerlerde binde 1 seviyelerinde… Bu oran bile durumu özetliyor Bakanlık bu verileri biliyor, tek tuşla aşı olmayanları görebiliyor Sonra hastalanınca ‘kader’ diyor”

KIZI İREM’İ MENENJİT NEDENİYLE KAYBETMİŞTİ: “BİZ BUNU YAŞAMAYABİLİRDİK”

Kızı İrem Aslan’ı menenjit nedeniyle kaybeden baba Furkan Aslan, “Menenjiti biz başımıza gelince öğrendik Toplumun bu konuda bilinci yok Ölümcül bir virüs Tüm menenjiti kapsayan bir aşı takvimi şart Aşının ücretli olması saçma Çocuklarımız için fedakârlık yapıyoruz, aşı alınabilir ama alamayan aileler var, bu göz önünde bulundurulmalı Zorunlu, ücretsiz takvimde olsaydı, biz bunu yaşamayabilirdik Toplum bilinçlendirilmeli, aşılar ücretsiz olmalı Bu çocuklar, bizim geleceğimiz Devlet karşılamalı Bakanlık Hacca gidenlere ücretsiz yapabiliyor, çocuklara da yapmalı Eczaneden ücretli almak zorunda kalmamalıyız Böyle acılar yaşanmasın, devlet çocuklarımızın sağlığını korumalı” dedi



ARAŞTIRMALARIN ORTAK SONUCU: ÜCRETLİ AŞILARDA ORAN DÜŞÜK

Ücretli aşılarda düşük oranlar riski artırıyor: Takvim dışı aşılarda dikkat çeken tablo
2024 yılında yapılan bir araştırma, çocuk sağlığı gözetimi ve aşılama kliniğine başvuran çocuklarda ulusal aşı takvimine ek olarak önerilen ücretli aşıların yapılma oranlarının oldukça düşük olduğunu ortaya koydu Üçüncü basamak bir üniversite hastanesinde incelenen veriler, takvim dışı aşı yaptırmamanın sadece belirli bir bölgeyle sınırlı kalmadığını, geniş çaplı bir risk oluşturduğunu gösteriyor



Enfeksiyon kaynaklı ölümlerde meningokok menenjit başı çekiyor
Son bir yıl içinde yapılan 1753 poliklinik başvurusunun değerlendirilmesinde, 235 çocuğa ücretli aşı önerilmiş, ancak ailelerin ya aşı istememesi ya da zaman uygun olmadığı için bu aşılar yapılmamış Geri kalan 475 çocuk ise ailelerin onayıyla takvim dışı aşılarını olmuş Aşılanma oranlarına bakıldığında; Meningokok ACWY yüzde 13,1, Meningokok B yüzde 11,8, Rotavirüs yüzde 35,6, mevsimsel influenza yüzde 7,8 ve HPV aşısı ise yalnızca yüzde 4,3 seviyesinde kaldı

Türkiye’de ücretli aşıların kapsam dışında kalması, yüksek maliyetleri ve özel sigortaların çoğunlukla bu aşıları karşılamaması nedeniyle, bu düşük oranların sürmesi bekleniyor Uzmanlar, beş yaş altı çocuk ölümlerinin yüzde 45’inin enfeksiyon kaynaklı olduğunu ve meningokoksik menenjitin yenidoğan sepsisinden sonra en ölümcül enfeksiyon hastalığı olduğunu hatırlatıyor

Türkiye’den 2019’da menenjit kaynaklı 351 ölüm bildirildi
ABD merkezli Institute for Health Metrics and Evaluation (IHME) raporuna göre 2019 yılında menenjit kaynaklı çocuk ölümleri 236 bine yaklaşırken, bunların 351’i Türkiye’den bildirildi Gelişmiş ülkelerde Men ACWY aşı oranları Kanada’da yüzde 89’a ulaşırken, ABD’de yüzde 60, MenB aşı oranı ise yüzde 31,4 olarak kaydedildi Türkiye’de ise bu oranlar hala çok düşük seviyelerde seyrediyor

Takvim dışı aşılar da oran düşük
Pınar Çelik ve Sonay İncesoy-Özdemir’in 2017–2018 yıllarında Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Yenimahalle Eğitim ve Araştırma Hastanesi Çocuk Polikliniklerine başvuran 1000 ebeveynle yaptığı anket çalışmasında;

*Rotavirüs aşısı oranı yüzde 7,6,

*Meningokok aşılamaları ise yüzde 3,1 oranında tespit edildi

Aşı yaptırmama nedenleri
Buna ek olarak, Meral Barış’ın 2019–2020 yılları arasında Eskişehir’de yaptığı yüksek lisans tez çalışmasında;

1430 ebeveyne çocuklarına ulusal aşı takvimindeki aşıları yaptırıp yaptırmadıkları sorulmuş, yüzde 95,4’ünün (1364) çocuğunun aşılarını yaptırdığını bildirirken, takvime ek aşıların yaptırılması konusunda düşüş gözlemlendi Buna göre; ebeveynlerin yüzde 43,5’i (622) olumsuz yanıt verdi

*Rotavirüs aşısı oranı yüzde 35,5 (221), rotavirüs ve meningokok aşısı yüzde 11,9 (74), sadece meningokok aşısı yüzde 5,1 (32) olarak tespit edildi

Anket katılımcılarının aşı yaptırmama nedenleri ise, “aşılar hakkında yeterli bilgiye sahip olmamaları, rutin aşı takviminde yer almamaları ve ücretli olmaları” oldu

ROTAVİRÜS VE MENİNGOKOK MENENJİT NEDİR?
Rotavirüs, özellikle bebeklerde ve küçük çocuklarda şiddetli ishal yapan bulaşıcı bir virüs Türkiye’de her yıl binlerce çocuk rotavirüs nedeniyle hastaneye kaldırılılıyor Menenjit ise beyin ve omuriliği çevreleyen zarların iltihaplanmasıyla ortaya çıkan, hızlı ilerleyen ve ölümcül olabilen ciddi bir hastalık Özellikle bakteriyel menenjit, saatler içinde ağırlaşarak tedavi edilmediğinde ölüm veya kalıcı hasar riski taşıyor Dünya Sağlık Örgütü’ne (DSÖ) göre, Menenjit aşıları (MenACWY ve MenB), çocukları bu ölümcül enfeksiyondan koruyan en etkili yöntemlerden biriArtan yaşam maliyetleri, yoksullar için aşılara ulaşmayı lüks haline getirdi Sağlık Bakanlığı’nın zorunlu aşı takvimi dışında kalan ve ücretli olan Rotavirüs ve Menenjit aşıları, yoksul semtlerde ailelerin erişemediği bir sağlık hizmetine dönüştü Ölümcül hastalıklara yol açan Rotavirüs ve Menenjit aşıları, 13 bin 824 lirayı bulan maliyetiyle birçok aile için karşılanamaz durumda Bu yıl bir bebek ve çocuk, Menenjit aşısını yaptıramadıkları için hayatını kaybetti; bu durum, özellikle yoksul mahallelerdeki çarpıcı tabloyla birleşerek riskin artabileceğini gösteriyor