Nasrettin Tusi Nin Yaşadığı Coğrafya Neresi

nasrettin tusi nin yaşadığı coğrafya neresi
nasrettin tusi nin yaşadığı coğrafya neresi nasrettin tusi nin yaşadığı coğrafya neresi Hakkında

Nasirüddin Tusi 13 yüzyılda yetişen ünlü müslüman bilim adamı İsmi, Muhammed bin Muhammed bin Hasan olup, künyesi Ebû Câfer; lakabı Nâsirüddîn’dir 1201 senesi Şubatında Horasan bölgesindeki Tûs şehrinde doğdu Küçük yaşta ilim öğrenmeye başladı Kemâleddîn bin Yûnus Mûsulî, Muînüddîn Sâlim bin Betrân-ı Mısrî’den ve İbn-i Sînâ’nın talebelerinden Behmen Yâr’dan ve diğer meşhur bilginlerden ilim ve fen öğrendi İlminin çokluğuna rağmen, Eshâb-ı kirâm düşmanlarının sapık fikirlerine kanarak, Şiîlik yoluna saplandı Şöhreti her tarafa yayılınca, Moğol Hükümdârı Hülâgu tarafından vezir tâyin edilip, onun tavsiyelerine göre işlerini yürüttü Hülâgu’nun Bağdat’ı yakıp yıkmasına ve yüz binlerce Müslümanın öldürülmesine sebep olanlardan biri oldu Hülâgu’nun desteğiyle Meraga’da kütüphâne ve rasathâne kurdu Nâsirüddîn Tûsî, ömrünün sonuna kadar bu rasathânede çalıştı 1274 senesinde gittiği Bağdat’ta hastalanarak haziran ayında öldü

Nâsirüddîn Tûsî, rasathâneyi kurduktan sonra, çeşitli İslâm memleketlerinde tanınmış ilim adamlarını burada topladı Ayrıca rasathânenin yanında büyük bir kütüphâne yaptırdı Bağdat, Dımeşk ve diğer şehirlerden birçok kitabı buraya getirtti Kütüphânedeki kitapların sayısı dört yüz bine ulaşmıştı

Tûsî, trigonometriyi astronominin bir dalı olmaktan çıkararak, başlı başına bir ilim hâline getirdi ve bu husûsta bir eser yazdı Geometride söz sâhibi olan Tûsî’den sonra gelenler, onun nazariyeleri ve görüşleri üzerine fazla bir şey ilâve edemediler Sinüs cedvellerinin yeni hesaplama metodlarını bulan Ebü’l-Vefâ’nın ulaştığı noktaya, Avrupa asırlar sonra ulaşabildi Ebü’l-Vefâ’nın ulaştığı bu yüksek noktayı daha da geliştiren Nâsirüddîn Tûsî oldu

Nâsirüddîn Tûsî, çeşitli ilim dallarına âit bir çok eser yazdı Eserlerin sayısının altmış dörde ulaştığını kaynaklar bildirmektedir Bunların bâzıları şunlardır:

1 Ez-Zîc-ül-İlhânî: Bu eseri Hülâgu’nun isteği üzerine on iki senede hazırlamıştır Aslı Farsça olan eser dört ciltten meydana gelmektedir Birinci ciltte, Çin, Yunan, Arap ve Fars takvimleri; ikinci ciltte gezegenlerin hareketi; üçüncü ciltte ise yıldız hareketleri îzâh edilmektedir

Eser, önce Şihâbüddîn Halebî, sonra da 1527 senesinde Ali bin Rifâî tarafından Hall-uz-Zîc adıyla Arapçaya çevrilmiştir

2 Tezkire fî İlm-il-Hey’e: Tûsî’nin en önemli eseridir Astronomi ilminin kısa ve öz olarak yazılmış bir özeti olup anlaşılması çok zordur Bunu, yapılan açıklamaların çokluğu göstermektedir Eser, dört bölümden meydana gelmiştir Birinci bölümde geometrik ve kinematik bir giriş ve hareketsizliğin, basit ve karmaşık hareketlerin açıklanması; ikinci bölümde: Genel astronomik kavramlar, ekliptikte meydana gelen değişmelerin, İbn-ül-Heysem tarafından ileri sürülen ve çapları farklı kürelerden ibâret olduğu görüşü ele alınmıştır Bu bölümün diğer kısmında Almagest; özellikle aydaki düzensizlikler, Merkür ve Venüs’ün hareketleri yönünden ilgi çekici bir şekilde tenkit edilmiştir Karmaşık Batlemyüs sistemi yerine, yeni bir sistem öne sürülmektedir Üçüncü bölümde: Yer küresi ve diğer gök cisimlerine yaptığı etkiler, bâzı astronomi âlimlerinden nakledilen jeodezi bilgileri, Kusta bin Lûgâ ve Bîrûnî’nin jeodezisi, denizler, deniz rüzgârları hakkında bilgiler; Dördüncü bölümde ise, gezegenlerin büyüklükleri ve mesâfeleri ele alınmıştır

Tezkire’ye birçok âlim tarafından şerhler yapılmıştır Ayrıca eser Fransızca ve Farsçaya da tercüme edilmiştir

3 Tansûh Nâme-i İlhânî: Önemli eserlerinden biri olup Farsçadır Hülâgû’nun isteği üzerine 1256 ile 1259 seneleri arasında yazılmış olup; mineraloji, özellikle kıymetli taşlar hakkındadır Tûsî, eseri yazarken, hangi kaynaklardan istifâde ettiğini bildirmemekte, sâdece kendinden önceki âlimlerin ve kendisinin müşâhedelerine dayandırıldığını yazmaktadır Dört bölümden meydana gelen eserin birçok yerinde Bîrûnî’ye atıflar yapılmıştır

Birinci bölümde kıymetli taşlar, jeolojik incelemenin temelini teşkil eden elementler, minerallerin neden meydana geldiği, kıymetli taşların mâdenlerle kesilmiş biçimleri, bu taşların renklendirilmesinde kullanılan kimyevî maddeler anlatılmıştır

İkinci bölümde kıymetli taşlardan, bunların menşelerinden, bulunabilirliklerinden, çıkarıldıkları mâdenlerden, kalitelerinden, ilgi çekici yanlarından, hakîkî ve taklit taşlar arasındaki farktan, taşların optik özelliklerinden bahsedilmektedir Bu bölümde ayrıca taşları kesme ve parlatma teknikleriyle bunlara paha biçmenin yollarını da anlatmıştır

Üçüncü bölüm, Tûsî’nin, metalurji ilmine önemli katkılar yaptığı kısımdır Bu bölümde yedi temel mâden olan altın, gümüş, bakır, demir, kurşun, kalay ve camdan bahsedilmektedir Ayrıca, özellikleri, çıkarıldıkları yerler de geniş olarak anlatılmıştır

Dördüncü ve son bölümde ise; çeşitli kokular, ilâçlar ve tedâvi edici mâcunlar anlatılmıştır

Tûsî’ye göre bütün taşlar başlangıçta kil olup, hava şartlarına bağlı olarak, daha sonra taşa dönüşürler Onun îzâhı, kilin aşırı sıcağa mâruz bırakılmasının toprak meydana gelmesine yol açacağı, aşırı sıcağın bâzan topraklaşmış bir maddeyi taşa çevirebileceği şeklindedir Onun bu görüşleri zamânımızın jeologları tarafından da kabûl edilmektedir

Taşların renklerindeki çeşitliliği açıklarken, esas olarak siyah ve beyaz olmak üzere iki rengin olduğunu söyleyen Tûsî, toprağın çeşitli renklerde olabileceğini, bu yüzden taşların da toprak rengine bağlı olarak, değişik renkler alabileceğini anlatır

Tansûh Nâme’de otuz kadar kıymetli taş, bunların menşeleri, teşekkül etme şekilleri, kullanılışları vb konuları anlatılmıştır

Tûsî, yâkutu en kıymetli taş olarak kabûl etmektedir Yâkut hakkında şu bilgileri vermektedir: “Yâkut, kendine has bir ışık saçar Ateş bu taşı yakamaz Isıtıldığı zaman beyazlaşır, sıcaktan ayrılırsa eski rengine döner İlâç îmâlinde kullanılması için defâlarca ısıtıldıktan sonra suya atılması gerekir Böylece toz hâle gelecek şekilde yumuşar Yâkutun şu tıbbî özellikleri vardır: Vebâyı önler, ağızda tutulursa güç verir, sıkıntı ve moral bozukluğunu giderir Susuzluğa çâredir Gözün keskinliğini arttırır Kanı temizler, hattâ ölü bir kimseye iliştirilirse kanın çabuk soğumasına mâni olur”

Eserde, zümrüt hakkında çeşitli bilgiler verildikten sonra şöyle denmektedir: “Zümrüt takanlar kötü rüyâ görmez Zümrüt kalbe iyi gelir Dizanteri tedâvisinde kullanılır, göz keskinliğini arttırır Bir yılan zümrüte bakarsa kör olur” Yılanın kör olmasının doğruluğu, Tifaşı isimli bir ilim adamı tarafından isbât edilmiştir

4 Kitâbu Şekl-il-Katta: Trigonometriyle ilgili bir eserdir Beş ciltten meydana gelmektedir Üçüncü ve dördüncü ciltleri düzlem ve küresel geometri hakkındadır İlk defâ bu eserde trigonometri astronomiden ayrı olarak verilmiştir Bu yüzden orta çağın en büyük eserlerinden biridir Sinüs teoremi iki isbâtı ile açıkça verilmiştir Ayrıca dik açılı küresel üçgenlerin çözümü için altı temel bağıntı açıklanmıştır Diğer üçgen çeşitlerinin çözümü de bunlara bağlanarak verilmiştir Eser 1891 senesinde İstanbul’da Alexandre Caratheodory Paşa tarafından Traife du quadrilatere ismiyle Fransızcaya tercüme edilmiştir

5 Ahlâk-ı Nâsırî: Ahlâk kitabıdır Eser, Risâle fî-Tahkîk-il-İlm ismiyle Arapçaya tercüme edilmiş ve günümüze kadar ulaşmıştır JStephenson tarafından 1923’te İngilizceye ve MPlesener tarafından 1928’de Almancaya tercüme edilmiştir

6) Kitâb-ul-Mutevassitât Beynel-Hendese vel-Hey’e, 7) Muhtasar bi-Câm-il-Hisâb bit-Tahti vet-Türâb, 8) Kitâb-ül-Cebr vel-Mukâbele, 9) Kavâid-ül-Hendese, 10) Risâlet-i Bist Bâb der Ma’rifeti Usturlâb, 11) Zübdet-ül-Hey’e, 12) Kitâb-üt-Teshîl fin-Nücûm, 13) Muhtasar fî İlm-it-Tencîm ve Ma’rifet-it-Takvîm, 14) Tahrîru Kitâb-il-Menâzir (optiğe dâirdir), 15) Mebâhis fî İn’ikas-iş-Şu’â’ât (Kırılma ve yansıma üzerinde araştırmalar) 16) Kitâb fî İlm-ül-Mûsikî, 17) Kitâbu Sûret-il-Ekâlim, 18) Kitâb-üt-Tecrid fî İlm-il-Mantık, 19) Tecrîd-ul-Akâid (Kelâm ilmiyle ilgili bir eserdir)

Asırlarca Avrupa veİslâm âleminde tesirleri görülen Nâsirüddîn Tûsî, bu kadar ilmine rağmen bozuk îtikâd sâhibi olmaktan kurtulamadı Ehl-i sünnet âlimleri, kendisini îtikâd yönüyle red, ilim yönüyle takdir etmişler ve ilminden faydalanmışlardır

aradığım şeyi tam olarak bulamadımmmmmmm

NASIREDDİN TUSİ,

Nasıreddin Tusi,asıl adı EBU CAFER MUHAMMED BİN HASAN (d18 Şubat 1201,Tus,Horasan -ö26 Haziran 1274,Bağdat)İranlı İslam düşünürü,astronom ve matematikçi

Şiiliğin imamiye mezhebine bağlı olan Tusi,Horasan'ın İsmaili valisi Nasıreddin Abdurrahim'in Sabbahiye (Nizariye) kolunun merkezi Alamut Kalesi'nde yaşadı1256'da kalenin savunma sırlarını istilacı Moğollara sızdırdı ve ve onların safına geçti1258'de Bağdat'a saldırarak kenti yerle bir eden Moğol hükümdarı Hulagu Han'a danışmanlık ettiSarayda üstlendiği görevden yararlanarak Meraga'da gelişkin bir gözlemevi kurdurttuEukleides,Ptolemaios,Autolykos,Theodorio s,Apollonios ve başkalarından Arapça eski çevirileri düzellttimatematik ve astronomiye özgün katkılarda bulunduGezegen hareketlerini çok doğru biçimde yansıtan Zic-i İlhani adlı cetveli hazırladı

Tusi'nin öteki yapıtlarından Tecridü'l -akaid Şii öğretisini konu alırEn ünlü ve gözde yapıtı Ahlak-ı Nasırı-i ise İbn Miskeveyh'in Tehzibü'l -ahlak'ını örnek alan,Eski Yunan'ın etik geleneğine bağlı bir incelemedirBu kitabın mesveddelerini Sabbahilerin tutsağıyken yazmış,sonradan Hulagu Han için gözden geçirmiştirİmamiyeye bağlı olmasına karşın,başta Tasavvurat olmak üzere çeşitli yapıtlarında belirgin bir İsmaili eğilim de vardır

Kaynak;AnaBritanica cilt 23 sayfa 324 frmsinsinet için derlenmiştir