Satıştan İade İşlemlerinin Uygulaması, Değerlemesi, Takibi ve Muhasebeleştirilmesi – II

Satıştan İade İşlemlerinin Uygulaması, Değerlemesi, Takibi ve Muhasebeleştirilmesi – II

Tarih: 24072012

I – Giriş
Satıştan İade İşlemlerinin Uygulaması, Değerlemesi, Takibi ve Muhasebeleştirilmesi – I başlıklı yazımızda satıştan iade işlemlerinde Katma Değer Vergisi Kanunu uygulaması ve oranı, belge düzeni, Vergi Usul Kanunu’na göre değerlemesi ve işletme içi iade sürecinin mali işleyişinin sağlanmasına değinilmiştir Bu yazımızda ise satıştan iade işlemlerine ilişkin aralıklı envanter yöntemini uygulayan işletmeler düşünülerek muhasebe kaydı yönünden yapılması gerekenler etraflıca incelenerek konu hakkındaki kişisel görüşümüz sunulacaktır Ayrıca yazımız ekinde sürekli ve aralıklı envanter yöntemine göre stok hesaplarının işleyişine dair kavram haritası yer almaktadır
II – Satıştan İade Faturalarının Muhasebeleştirilmesi;
Satıştan iade faturalarının muhasebeleştirilmesi ile ilgili olarak karşımıza üç farklı durum çıkmaktadır Bunlar;
a) Önceki yıl veya yıllarda satışa istinaden iade alınan ürünlere ait satıştan iade faturasının muhasebeleştirilmesi,
b) Aynı yıl içinde satışı yapılan fakat farklı geçici vergi dönemlerinde iade alınan ürünlere ait satıştan iade faturasının muhasebeleştirilmesi,
c) Aynı yıl içinde satışı yapılıp aynı geçici vergi döneminde iade alınan ürünlere ait satıştan iade faturasının muhasebeleştirilmesi
Örnek; Satıcı AŞ 01092009 tarihinde 100,- adet ayakkabıyı 10,00 TL birim fiyat ile Alıcı AŞ ’ye satmıştır Satıcı AŞ için ilgili ürünün birim maliyeti 8,00 TL’dir (Kdv oranı %8 olarak dikkate alınacaktır)
a) Alıcı AŞ almış olduğu ayakkabıları 01032010 tarihinde Satıcı AŞ’ye iade etmiştir
b) Alıcı AŞ almış olduğu ayakkabıları 01122009 tarihinde Satıcı AŞ’ye iade etmiştir
c) Alıcı AŞ almış olduğu ayakkabıları 25092009 tarihinde Satıcı AŞ’ye iade etmiştir
Yukarıda verilen örneği satıştan iade faturasının muhasebeleştirilmesi ile ilgili üç farklı duruma göre muhasebeleştirelim; (Muhasebe kayıtları Satıcı AŞ yönüyle yapılmaktadır)
a) Önceki yıl veya yıllarda satışa istinaden iade alınan ürünler;
Satışa ilişkin muhasebe kaydı
-----------------------------------------------01092009------------------------------------------------------
120 Alıcılar 1080,00
600 Yurt İçi Satışlar 1000,00
391 Hesaplanan Kdv 80,00
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Dönem sonu maliyet kaydı
-----------------------------------------------------31122009-------------------------------------------------
621 Satılan Ticari Mallar Maliyeti 800,00
153 Ticari Mallar 800,00
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
İlgili satışa ait ürünler 01032010 tarihinde 100 adet x 10,00 TL = 1000,00 TL bedelle iade alınmıştır
-----------------------------------------------------01032010--------------------------------------------------
153 Ticari Mallar 1000,00
191 İndirilecek Kdv 80,00
120 Alıcılar 1080,00
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
2009 yılında yapılan satışa ait iade 2010 yılında olmuştur Bu sebep ile iade alınan ürünler için 610 Satıştan İadeler (-) hesabı değil 153 Ticari Mallar hesabı kullanılmalıdır Çünkü, 2009 yılında gerçekleştirilen satış işlemi ile ilgili olarak 31122009 tarihinde mali işlemler tamamlanarak mali tablolar düzenlenmiş ve dönem karı/zararı hesaplanmıştır Uygulamada sıkça karşılaştığımız bu durumda geçmiş yıla ait satışların iadesinde bazı meslektaşlarca 610 Satıştan İadeler (-) hesabı kullanmaktadırlar Satıştan iade işlemine ait yevmiye kaydının bu şekilde yapılması yanlış olup vergi zıyaına neden olunmaktadır Bu nedenle sonraki dönemde gerçekleşen satış iadesi işlemi Satıcı AŞ açısından yeni bir alış gibi kabul etmeli, Alıcı AŞ ise kayıtlarını satış işlemi gibi görerek kayıt yapmalıdır
Muhasebe uygulamalarında doğru olan yukarıdaki şekilde kayıt edilmesidir İdarenin görüşü ve uygulama birliği açısından bizim de desteklediğimiz ve doğru kabul ettiğimiz kayıt tarzı yukarıdaki gibidir Ancak; önceki yıllarda satılan ürünlerin iadesiyle ilgili muhasebe kaydının yapılması konusunda http://archive.ismmmo.org.tr/docs/ma...AH%20AYGUL.doc adresinde bulunan makalenin okunmasını tavsiye ediyoruz İlgili makalede konuya farklı bir yaklaşım sergilenmiş ve konuya dair Danıştay kararı ile idarenin görüşüne de yer verilmiştir
b) Aynı yıl içinde satışı yapılan fakat farklı geçici vergi dönemlerinde iade alınan ürünler;
Satışa ilişkin muhasebe kaydı
------------------------------------------------01092009-----------------------------------------------------
120 Alıcılar 1080,00
600 Yurt İçi Satışlar 1000,00
391 Hesaplanan Kdv 80,00
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
2009 yılı 3dönem geçici vergi dönem sonu maliyet kaydı
----------------------------------------------30092009-------------------------------------------------------
621 Satılan Ticari Mallar Maliyeti 800,00
153 Ticari Mallar 800,00
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
İlgili satışa ait ürünler 01122009 tarihinde 100 adet x 10,00 TL = 1000,00 TL bedelle iade alınmıştır
------------------------------------------------01122009----------------------------------------------------
610 Satıştan İadeler (-) 1000,00
191 İndirilecek Kdv 80,00
120 Alıcılar 1080,00
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
İadeye ilişkin maliyet düzeltme kaydı
-----------------------------------------------01122009------------------------------------------------------
153 Ticari Mallar 800,00
621 Satılan Ticari Mallar Maliyeti 800,00
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
İlgili satışa ait iade aynı yıl içinde fakat sonraki geçici vergi döneminde gerçekleşmiştir Bu sebep ile iade alınan ürünler 610 Satıştan İadeler (-) hesabına işlenmiş ve dolayısıyla Satıcı AŞ bu kaydı yaparak brüt satış karını doğru olarak hesaplayacaktır Bu durumda asıl dikkat edilmesi gereken husus 30092009 tarihinde geçici vergi hesaplaması için yapılan dönem sonu maliyet kaydının tashih (düzeltme) edilmesidir Bu kaydın yapılması ile beraber iade alınan ürünler stok hesabına alınmış olmaktadır Eğer bu kayıt yapılmaz ise fiili envanter ile kaydi envanter sonuçları birbirini doğrulamaz ve kayıtlarda farklılara yol açar Burada yapılan düzeltme kaydı ile fiili envanterdeki bu değişimin kaydi envantere yansıtılması ve muhasebe kaydının oluşturulması sonrasında fiili envanter = kaydi envanter denkliğinin sağlanmasıdır
Aynı yıl içinde satışı yapılan fakat farklı geçici vergi dönemlerinde iade alınan ürünler ile ilgili olarak karşılaştığımız diğer bir hatalı uygulama ise;
Örneğin 2 geçici vergi döneminde satışı yapılıp 300620xx tarihinde satılan ticari mallar maliyeti hesaplanarak geçici vergi beyannamesi veren işletme sonraki bir geçici vergi döneminde (3 veya 4dönem ) iade faturasının muhasebe kaydını;
------------------------------------------------- / / ---------------------------------------------------------
153 Ticari Mallar xx
191 İndirilecek Kdv xx
120 Alıcılar xx
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Şeklinde yapmaktadırlar Bu kayda ilişkin gerekçeyi ise 300620xx tarihinde maliyet kaydı yapıldığını ve sonraki dönemde iade alınan ürünün önceki yıl/yıllarda satışı yapılan ürün gibi görülerek yeni bir alış gibi değerlendirilmesi gerektiği görüşü ileri sürülmektedir Bu gerekçe yanlış ve dönemsellik kavramına aykırıdır Bu hususta özellikle belirtmeliyim ki aşağıdaki şekilde yapılmayan kayıt neticesinde işletmeler daha fazla vergi ödeyecek ve finansal tabloları işletmenin mali durumunu doğru olarak yansıtmayacaktır
Yapılması gereken kayıt aşağıdaki şekilde olmalıdır
-------------------------------------------- / / -----------------------------------------------------------
610 Satıştan İadeler (-) xx
191 İndirilecek Kdv xx
120 Alıcılar xx
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
İadeye ilişkin maliyet düzeltme kaydı
------------------------------------------ / / -------------------------------------------------------------
153 Ticari Mallar xx
621 Satılan Ticari Mallar Maliyeti xx
------------------------------------------ / / --------------------------------------------------------------
c) Aynı yıl içinde satışı yapılıp aynı geçici vergi döneminde iade alınan ürünler;
Satışa ilişkin muhasebe kaydı
----------------------------------------------------------01092009-------------------------------------------
120 Alıcılar 1080,00
600 Yurt İçi Satışlar 1000,00
391 Hesaplanan Kdv 80,00
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
İlgili satışa ait ürünler 25092009 tarihinde 100 adet x 10,00 TL = 1000,00 TL bedelle iade alınmıştır
-------------------------------------------------28092009------------------------------------------------------
610 Satıştan İadeler (-) 1000,00
191 İndirilecek Kdv 80,00
120 Alıcılar 1080,00
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

İlgili satışa ait iade aynı yıl içinde ve aynı geçici vergi döneminde gerçekleşmiştir Bu sebeple iade alınan ürünler 610 Satıştan İadeler (-) hesabına alınmıştır Bunun sebebi ilgili ürünlere ait satışında, iadenin de aynı geçici vergi dönemi içerinde olmasıdır
III – Sonuç
Muhasebe işlemlerinde mantık; işletme içerinde gelişen mali nitelikteki iş ve işlemlerin veya
karşılaşılan olay ya da olayların kendi mahiyeti içerinde değerlendirmesi ve sonuçlandırmasıdır Bu sebeple iade sürecine yazımızda belirttiğimiz şekilde uyulması ve ilgili hesapların kullanılması işletmelerin menfaatinedir Unutulmamalı ki; Bilanço usulünde defter tutan gerçek ve tüzel kişilere ait teşebbüs ve işletmelerin Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliğleri ile getirilen tek düzen hesap planına ve bunun yanında temel mali tabloların düzenleme ilkelerine ve Tekdüzen Hesap Çerçevesi Hesap Planı ve İşleyişine riayet edilmesi gerekir Bu belirlenen usul ve esaslara uyulmaması halinde Vergi Usul Kanununun 353maddesinin 6fıkrası gereği, muhalefet edilen her takvim yılı için ayrı ayrı Özel Usulsüzlük Cezası kesilmesi gerekecektir(1) (411 Sıra Nolu VUK Genel Tebliği ile 01012012'den itibaren 4000 -TL)
Ekler;
1 Sürekli ve Aralıklı envanter yöntemine göre stok hesaplarının işleyişine dair kavram haritası
Dipnotlar;
1 Vergi Denetmeni ÖZDEMİR Muharrem, ERKOL Alkan “Tek Düzen Hesap Planına Uyulmaması Nedeniyle Özel Usulsüzlük Cezası” wwwalomaliyecom (erişim; 16072012)
Yararlanılan Kaynaklar;
1 213 Sayılı Vergi Usul Kanunu
2 Mehmet MAÇ ( YMM ) KDV-5 ( e-Kitap )
3 ProfDr Şükrü KIZILOT Katma Değer Vergisi Kanunu Ve Uygulaması
4 Mahmut Atilla YILMAZ Abaküs Muhasebe Sınav Seti 2012


Kaynak: wwwMuhasebeTRcom-İsmail NAMLI
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir