12-20-2012
|
#1
|
Prof. Dr. Sinsi
|
Karışımları Ayrıştırma Teknikleri Kimya Dersi Konu Anlatımı İçerik
Elektriklenme ile Ayrıştırma
Plastik bir tarakla taranan saç elektriklenir Yün kazakları çıkarılırken çıtırtı sesleri ve kıvılcımlar oluşur Ebonit Çubuk yün parçasına sürtüldüğünde küçük kağıt parçalarını çeker Bu tür olaylar bazı cisimlerin sürtünme ile elektrik yükü kazanmasından kaynaklanır
Elektriklenen maddeler hafif bazı maddeleri çekerler Kırmızı pul biber ve yemek tuzu karışımına elektrik yüklü ebonit çubuk yaklaştırıldığında çubuğun pul biberleri çektiği gözlenir Pul biber yemek tuzundan bu metotla ayrıştırılmış olur
Hâl Değiştirme Sıcaklıkları Farkı ilae yöntemi
Hâl değiştirme sıcaklığından yararlanarak erime noktası farklı olan katı–katı karışımları, kaynama noktası farklı sıvı–sıvı karışımları ve yoğunlaşma noktaları farklı gaz–gaz karışımları birbirinden ayrılabilir
Demir ve kurşundan oluşan bir karışımın ayrılması: Demirin erime noktası 1540°C ve kurşunun erime noktası 327,5°C’dir Karışım bir potada ısıtıldığında erime noktası düşük olan kurşun önce erir Sıvı hâle geçen kurşun süzülerek demirden ayrılır
Maddelerin erime kaynama sıcaklıkları gibi, hal değiştirme sıcaklıklarının ayırt edici bir özellikleri olduğunu biliyoruz Maddelerin bu özelliklerinin farklı oluşundan yararlanarak karışımları bileşenlerine ayırabiliriz Suda çözünen katı bir madde, suyun buharlaşması ile saf olarak elde edilebilir
Belli bir sıcaklıkta diğerlerine göre daha fazla miktarda buharlaşan sıvıların kaynama noktası düşüktür Örneğin; aynı koşullardaki etil alkol sudan daha çok buharlaştığından, kaynama noktası sudan düşüktür 100°C, etil alkol 78°C’de kaynar
Saf maddelerde hal değişimi süresince sıcaklık sabittir Örneğin;100°C’ta kaynar 0°C’ta donar (1 atm’de) kaynama ve donma süresince sıcaklık sabittir Çözeltilerde ise hal değişim süresince sıcaklık sabit değildir Çözeltilerde, kaynama süresince sıcaklık artma; donma süresince sıcaklıkta azalma gözlenir
ÖZ KÜTLE FARKI İLE AYRIŞTIRMA
Öz kütleleri farklı iki katı karışımı:
İki katının da çözünmediği bir sıvıya atılır Katıların öz kütleleri farklı olduğundan ve sıvıda çözünmediğinden sıvı içerisinde farklı bölgelerde toplanırlar
Özkütle maddeler için ayırt edici bir özelliktir Bu özellikten yararlanarak karışımları bileşenlerine ayırabiliriz Örneğin, buğday ile samanı havaya savurduğumuzda rüzgar, öz kütlesi küçük olan samanı uzağa sürükler böylece buğday samandan ayrılmış olur Öz kütle farkıyla Ayırma yöntemi, suda çözünmeyen katı maddelerden oluşan karışımların ayrılmasından kullanılabileceği gibi, birbiri içinde çözünmeyen sıvı maddelerin ayrılmasında da kullanılabilir Farklı iki katı maddeden oluşan bir karışımı ayırmak için, bu karışımın üzerine bileşenlerle etkileşmeyen sıvı eklenir Sıvının öz kütle değeri, bileşenlerin öz kütle değerleri arasında olmalıdır Karışımı oluşturan maddeler öz kütlelerin göre tabakalar halinde sıralanır Öz kütlesi sıvıdan büyük olan kabın altında, küçük olan ise kabın üst kısmında toplanır Böylece karışımı oluşturan maddeler birbirinden ayrılır
Kum ve naftalin karışımının ayrılması:
Karışım suya atılır Kumun yoğunluğu sudan fazla olduğundan dibe çöker, naftalinin yoğunluğu sudan az olduğundan suyun üst kısmında kalır Üstteki naftalin alınır Geriye su–kum karışımı kalır, su süzülür Böylece kum naftalinden ayrıştırılmış olur
Öz kütleleri farklı ve birbiri içerisinde çözünmeyen iki sıvı, karışımı ayırma hunisi yardımıyla ayrıştırılabilir Öz kütlesi büyük olan altta, küçük olan üstte bulunur Ayırma hunisi, alt kısmında musluk olan kılcal boruya sahip bir cam balondur
Karbontetraklorür-Zeytin yağı–bakır sülfat karışımının ayrılması:
Karışım ayırma hunisine konur Karışım, böyle bir kapta bir müddet dinlendirildiğinde karbontetraklorür en altta, zeytinyağı en üstte faz olarak bulunur
Musluk açılarak karbontetraklorür bitinceye kadar alttaki behere aktarılır Daha sonra bakır sülfat alınır Zeytinyağı, ayırma hunisinde kalır Böylece zeytinyağı–karbontetra klorür - bakır sülfat karışımı ayrıştırılmış olur
SÜZME İLE AYIRMA
Katının sıvı içinde dağılması ile oluşan heterojen karışımları, bileşenlerine ayırmak için süzme yöntemi kullanılır Bu yöntemde gözenekleri farklı büyüklüklerde olan süzgeçler kullanılır Süzme yöntemini gerçekleştirmek için, kullanılan süzme aracının gözenek büyüklüğü süzülecek maddeye uygun olmalıdır Uygulanan yöntemin tam olarak gerçekleşebilmesi için, kullanılan süzgecin gözenek büyüklüğü, ayrılacak katının tanelerinden küçük olmalıdır
Süzme, gerek günlük yaşantımızda gerekse endüstride oldukça önemlidir örneğin, çayı bardağa doldururken çay posasını ayırmak için süzgeç, haşlanmış makarnayı sudan ayırmak için kevgir, laboratuarda çeşitli katı maddeleri sıvılardan ayırmak için de farklı gözenek büyük lüğüne sahip süzgeç kağıtları kullanılır
|
|
|