Elementler - Altın Nedir?

Altın, kimyada Au sembolü ile gösterilen yumuşak, parlak sarı renkte metalik bir element Altının parlak sarı rengi, asitlere karşı dayanıklılığı, doğada serbest halde bulunabilmesi ve kolay işlenebilmesi gibi özellikleri, insanların ilkçağlardan beri ilgisini çekmiştir

Tarihçe

Tarihte bilinen kayıtlara göre Mısır hükümdarları zamanında MÖ 3200 yıllarında, altın darphanelerde eşit boyda çubuklar halinde çekilerek para olarak kullanıldı Au Latince Aurum kelimesinden gelmektedir

Peru?da MÖ 2000 yılına ait altın ziynet eşyaları kalıntılarına rastlanmış olup, Amerika kıtasındaki Aztekler ve İnkaların da altına tutkun oldukları bilinmektedir

Altına önem veren eski medeniyetler arasında; Yunanlıları, İranlıları, Makedonyalıları, Asurileri, Sümerleri ve Lidyalıları saymak yerinde olur

MÖ 550 yıllarında Lidya Kralı Krezos, altını para olarak (sikke) bastırmış ve altının para olarak basılması ile de ticaret artmıştır Şehirler zenginleşmiş ve dünya yeni bir refah devresine girmiştir

Türk boylarında İskit ve Sormatların (MÖ 1000) milli kahramanları konu alan altın toka yapımında ileri oldukları bilinmektedir Dördüncü ve dokuzuncu yüzyıl aralarında ise altın kase, vazo işçiliğinde en güzel örnekleri vermişlerdir Bu eserlerden bir kısmı New York, Morgan kolleksiyonunda teşhir edilmektedir Türkler müslümanlığı kabul ettikten sonra altından eşya yapımını azaltmışlardır Altın eşyayı sadece süs olarak kullanmışlardır

Bulunuşu

Altın, dünyanın geniş bir bölümünde düşük konsantrasyonlarda bulunur Yer küresinin tahminen 0,001 ppm (milyonda bir)ini teşkil eder Kalaverit (Au2Te4), silvanit (Au2Ag2Te6) ve krennerit (Au8Te6) mineralleri olduğu gibi bakır ve kurşun minerallerinde de eser miktarları bulunabilir Volkanik kuvarsların içinde, akarsuların kumlu yataklarında toz ve külçe halinde bulunur

Elde edilişi Altın cevherleri, ?metalik altın ihtiva eden cevherler? ve ?bileşikleri halinde altın ihtiva eden cevherler? olarak sınıflandırılır

Metalik altın içeren cevherlerden altın elde etmek için altın içeren küçük kuvars parçaları öğütme değirmenlerinde hamur haline getirilir Bu hamur içinde altın tanecikleri kolloidal halde dağılır Buradaki ürün malgama tekniği ile ayrıştırılır Malgamalanmış hamurun konsantrasyonu arttırılarak çok seyreltik sodyum siyanür çözeltisiyle işlenir Sodyum siyanür altın ile reaksiyona girerek kompleks bileşik meydana getirir:

4Au + 8NaCN + 2H2O + O2 → 4NaAu(CN)2 + 4NaOH

Kompleks bileşikteki altın metalik çinko ile çöktürülür:

2Na + 2Au(CN)2 + Zn → 2Au + Na2Zn(CN)4

Bu çökeltideki altın ve gümüş dışındaki maddeler, Kal metoduyla alınır Gümüş de nitrik ve sülfürik asit etkisiyle çözülerek geriye saf altın kalır

Bileşikleri

Altın bileşiklerinde +1 ve +3 değerlikli halde bulunur Bütün bileşiklerinden kolayca metalik hale indirgenebilir

Altının, AuCl, Au2S, AuCN gibi +1 değerlikli bileşikleri sulu çözeltilerde kararsız olup, +3 değere yükseltgenir veya metalik hale indirgenir Bununla beraber sodyum ve potasyum siyanür ile verdiği kompleks tuzlarının sulu çözeltileri hazırlanabilir ve endüstride özellikle kaplamacılıkta kullanılır

Organik tuzları da bilinmekte olup kararsızdırlar

Altının +3 değerlikli bileşikleri genellikle kararlıdır

AuCl3 su, alkol ve eterde çözünür, fotoğrafçılıkta ve kaplamada kullanılır

AuBr3 alkol ve eterde çözünür Bazı kimyasal analizlerde kullanılır

Altın hidroksit, Au(OH)3, ışığa karşı hassas kahverengi bir tozdur Suda çözünmez, hidroklorik asit ve diğer asitlerde çözünür Yaldız yapımı ve kaplamacılıkta kullanılır

Altının organik bileşikleri genellikle dialkil tuzlarıdır Bu tuzlar R2AuX şeklindedir Burada R organik molekül X ise halojen, kükürt, azot veya oksijendir

Kullanılışı

Bugüne kadar yeryüzünden çıkarılan bütün altının yarıdan fazlası hükümetlerin ve merkez bankalarının elindedir Gerek her ülkede kağıt para emisyonunun güvencesi olarak, gerek milletlerarası bir ödeme aracı olarak eskiden beri büyük önem taşıyan altın, metalle çalışan zanaatçıların gözünde de değerini korumaktadır Kuyumculukta altının genellikle gümüşlü, palladyumlu, bakırlı veya platinli alaşımları çok kullanılır

Elektrik iletkenliği yüksek (bakırın yaklaşık %70?i oranında) olan ve kolayca kimyasal tepkimelere girmeyen altın en çok elektrik ve elektronik sanayilerde bağlantıların, terminallerin, baskı devrelerinin, transistörlerin ve yarı iletken sistemlerin kaplanmasında kullanılır Üstüne düşen kızılötesi ışınların yaklaşık yüzde 98?ini yansıtarak geri çevirebilen ince altın levhalar, uzay elbiselerinin başlığındaki göz deliklerinde zararlı ışınlardan korunmayı ve sun?i uyduların yüzeylerinde sıcaklığın denetlenebilmesini sağlar Büyük büro binalarının pencerelerinde de gene ince levhalar halinde altın kullanılması, yalnız estetik açısından değil, bu yansıtıcı yüzeyin çevreyle ısı alış-verişini büyük ölçüde azaltmasından kaynaklanır Lal camlara parlak kırmızı rengini veren, camsı kütlenin içinde kolloidal halinde dağılmış olan çok az miktardaki altındır

Alaşımları

Altının bazı özelliklerini (kullanış gayesine göre) değiştirmek için çeşitli alaşımları yapılır

Altın-gümüş alaşımları: % 75 altın, % 25 gümüş alaşımı yeşil renkte olup mücevher yapımında kullanılır

% 40 altın % 60 gümüş alaşımı beyaz renkte ve serttir

Altın-nikel alaşımı: Mücevher yapımında kullanılan beyaz altının esasını teşkil eder Bu alaşımda % 80 altın, % 16 nikel, % 3 çinko ve % 1 bakır kullanılır

Altın-bakır alaşımı: Para basımında yaygın olarak kullanılır Kolayca işlenebilir

Altın-palladyum alaşımı: Kolayca işlenebilir En fazla sertlik gösterenler % 60-65 palladyum ihtiva edenlerdir Düşük sıcaklıklardaki yüksek direnci sebebiyle potansiyometre yapımında kullanılır

Altın ayarı: Altının kimyadaki saflığı ?yüzde? ile, mücevhercilikteki saflığı ise ?karat? veya ?ayar? terimleriyle ifade edilir Buna göre 24 ayar (veya karat) altın % 100 saf altını, 22 ayar ise % 91, 6 saf altını ifade etmektedir 22 ayar altının % 8,4?ü diğer metaller ile tamamlanmıştır Altına gümüşün ilavesi yeşilimsi, nikel ve platinin ilavesi beyaz, çinkonun ilavesi sarı ve bakır ilavesi de bakır miktarına göre sarıdan kırmızıya kadar değişen renkler kazandırır

Altın işi: Altından yapılan heykel, kap, kacak, mücevher süsleme ve paraların hepsine verilen ad Altın metallerin en yumuşağı ve en kolay biçimlendirilebilenidir 10 gr altın dövülerek 11 m2?lik ince bir levha veya çekilerek 570 m uzunluğunda ince bir tel elde edilebilir En rahat çalışılabilen metal olarak kalemle işlenerek, kakılarak, dövülerek, oyularak, kabartılarak, dökülerek varak haline getirilip ahşap, metal, deri ve parşömen gibi başka eşyaları kaplamada da kullanılmıştır

Altın suyu: Kral suyu olarak da bilinir Hacimce bir birim derişik nitrik asit ile üç birim derişik hidroklorik asitten oluşan karışımdan meydana gelir Bu karışım altını çözebildiğinden altın suyu adı verilmiştir

Altın suyu (veya kral suyu), kimyasal çözme işlemlerinde bazı demir cevherlerini, fosfatlı kayaçları, curufları, nikel-krom alaşımlarını, antimonu, selenyumu ve civa, arsenik, kurşun ve kobalt sülfürleri, çözünürlüğü az olan sülfürleri çözmek için kullanılır

Altın Standardı Sistemi
Doğal haliyle altınStandart para biriminin, belirli bir ağırlıkta altın olarak kabul edildiği veya para değerinin belli ağırlıkta altının değerine denk tutulduğu para sistemi Ülke içinde altın standardının benimsenmesi, milletlerarası seviyede de altın standardının uygulanması sonucunu getirir Altın standardında ya altın sikkeler kanuni olarak para dolaşımına girer veya kağıt para, istendiğinde sabit bir fiyatla altına çevrilebilir

Hiçbir ülkede altın standardı uygulanmasa da milletlerarası seviyede altın standardı sistemi yürürlükte kalabilir Bu durumda, ya altının kendisi veya sabit fiyat üzerinden altına çevrilebilen bir para birimi milletlerarası ödeme aracı olarak kullanılır Bu sistemde, ülkeler arasındaki döviz kurları sabittir Döviz kurları, altının bir ülkeden ötekine taşınma maliyetini aşarak sabit altın paritesinin üzerine çıkar veya altına düşerse, kurlar resmi seviyeye dönünceye kadar, ülkeden ülkeye büyük miktarlarda altın sikke ve külçe giriş veya çıkışı gerçekleşir

Altın standardı ilk defa 1821?de İngiltere'de kondu Birçok devre geçirdikten sonra 1937?ye gelindiğinde tam altın standardını sürdüren hiçbir ülke kalmadı II Dünya Savaşı sonrasında, döviz kurlarının genellikle dolara veya altına göre ayarlandığı bir sisteme geçildi 1958?de yeniden bir tür altın standardı sistemine dönüldü Buna göre, önde gelen Avrupa ülkeleri milletlerarası ödemelerde kendi paralarının altına veya dolara serbestçe çevrilebilirliğini garanti ediyorlardı Milli seviyede altın standardına dönüş ise hiç görülmedi