Bileşke Nedir

Bileşke Nedir
mevcut kuvvetlerin durumları - bileşke nasıl hesaplanır - bileşkenin hesaplanması

Fizikte, bir cisme tesir eden iki veya daha ziyade kuvvetin yapacağı tesiri tek başına yapabilecek olan kuvvet Tek bir kuvvetin bileşkesi sözkonusu olamaz Cisme tesir eden bir kuvvette dört unsur bulunur

Bunlar: a) Tatbik noktası, b) Doğrultusu, c) Yönü, d) Şiddeti

Mevcut kuvvetlerin durumları dört farklı şekilde bulunur:
1 Aynı doğrultuda, aynı yönde bulunan ve tatbik noktaları aynı olan kuvvetler
2 Aynı doğrultuda, zıt yönde ve tatbik noktaları aynı olan kuvvetler
3 Tatbik noktaları aynı olan, fakat farklı doğrultularda bulunan kuvvetler
4 Paralel kuvvetler, tabii olarak bu kuvvetlerin tatbik noktaları ve doğrultuları farklı olur

Bir cisme etki eden bu tür kuvvetlerin bileşkelerinin hesaplanması grafik (çizim) ve analitik (hesap) metodu olmak üzere iki çeşittir:

1 Doğrultuları, yönleri ve tatbik noktaları aynı olan kuvvetlerin bileşkesi, bu kuvvetlerin şiddetlerinin toplamıyla bulunur Bileşkenin tatbik noktası, doğrultusu ve yönü, kuvvetlerinki ile aynıdır Grafik olarak kuvvet vektörlerinin aynı doğrultuda ve yönde ardarda çizilmesi suretiyle bulunur

2 Doğrultuları ve tatbik noktaları aynı, fakat yönleri zıt olan kuvvetlerin bileşkesi, tatbik noktalarına göre pozitif bir yön seçilmek suretiyle cebirsel toplama yapılarak bulunur İşaretin negatif çıkması bileşke kuvvetin seçtiğimiz pozitif yönün tersinde, pozitif çıkması ise seçtiğimiz pozitif yönde olduğunu gösterir

Grafik olarak zıt yöndeki kuvvetlerin bileşkesi büyük kuvvetten küçük kuvvetin çıkarılması (eksiltilmesi) ile bulunur

3 Tatbik noktaları aynı fakat doğrultuları farklı olan kuvvetlerin bileşkelerinin hesaplanması ilk iki duruma göre farklılık arz eder

İki kuvvetin olması durumunda bu iki kuvvet arasındaki açı a ise bileşke:

formülü ile hesaplanır (Cos teoreminin bir uygulaması) Ancak kuvvetler arasındaki açının 90° olması halinde Cos 90° = 0 olduğu için bileşke R2= F21+ F22 olarak pisagor bağıntısı ile bulunur İkinci yol olarak kuvvetlerin birbirine dik, düşey ve yatay bileşenleri hesaplanır Bileşke, pisagor bağıntısı tatbik edilerek bulunur

Grafik çözümde ise, kuvvetler paralelkenara tamamlanır, meydana gelen paralelkenarın kuvvetlerin kesişim noktasından başlayan köşegeni bileşkeyi verir

Bu gibi durumlarda bir diğer grafik çözüm metodu da, kuvvetlerin herhangi ikisinin bileşkesini alıp, bununla bir diğer kuvvetin ikili olarak bileşkeleri alınarak bileşke kuvvet bulunur

Tatbik noktaları aynı fakat doğrultuları farklı ikiden fazla kuvvetlerin bileşkesinin analitik olarak hesaplanması için ikişer ikişer son grafik metodda olduğu gibi, tek bir kuvvete indirgeninceye kadar işlem devam eder

4 Paralel kuvvetlerin bileşkelerinin analitik olarak bulunması seçilecek pozitif yöne göre cebirsel toplama işleminden ibarettir Kuvvetlerin tatbik noktaları arasındaki mesafenin bileşke kuvvete bölümünden elde edilen değerin kuvvetlerden birisiyle çarpımı neticesinde bulunan değer, diğer kuvvetin tatbik noktasının bileşke kuvvetin tatbik noktasına olan mesafesini verir