İslamiyet Öncesi Sözlü Türk Edebiyatı

İslamiyet Öncesi Sözlü Türk Edebiyatı

İslamiyet Öncesi Sözlü Türk Edebiyatı - İslamiyet Öncesi Türk Edebiyatı - Türk Edebiyatı

Sözlü Türk edebiyatı, Türklerin henüz yazıyı
kullanmadıkları dönemdeki edebiyattır Bu dönem edebiyatı sözlü olarak üretilmiş ve kulaktan kulağa yayılarak varlığını sürdürmüştür Bu dönemde edebiyatımızı Şamanizm, Manihaizm, Budizm gibi dinler etkilemiştir

Sözlü Dönemin Özellikleri
1"kopuz" adı verilen sazla dile getirilmiştir
2Ölçü olarak ulusal ölçümüz olan "hece ölçüsü" kullanılmıştır
3Nazım birimi "dörtlük" tür
4Dönemine göre ayrı bir dili vardır
5Dizelere genel olarak yarım uyak hakimdir
6Daha çok doğa, aşk ve ölüm konuları işlenmiştir
7Bu döneme yönelik elimizdeki en eski kaynak Kaşgarlı Mahmut'un "Divan-ı Lügat-it Türk" adlı eseridir
8Bu dönem ürünleri anonimdir
9Avcı ve göçebe toplumun dinsel törenlerinden doğmuştur
10Anlatım söze dayanmaktadır
11Şiir ağırlıklıdır
12Uyak düzeni aaab,cccb,dddb dir
Dönemin Ürünleri
1Koşuk: Sığır denilen sürek avlarında söylenen şiirlerdir Konusu daha çok doğa, aşk, şavaş ve yiğitliktir Bu tür daha sonra halk edebiyatında koşma adıyla anılmıştır
2Sav: Dönemin özlü sözleridir Bugünkü atasözlerinin ilk biçimi niteliğindedir
3Sagu: "Yuğ" adı verilen ölüm törenlerinde ölen kişinin erdemlerini ve onun ölümünden duyulan hüznü,acı,üzüntüyü dile getiren şiirlerdir
4Destan: Toplumu derinden etkileyen olaylar sonucunda halk arasında kendiliğinden oluşan uzun nazım türüdür

Sözlü Dönem Destanlarının Özellikleri

1Toplumun ortak görüşleri yansıtılmıştır
2Olağanüstü özellikler bulunmaktadır
3Önemli kişiler han, kral gibi seçkin kişilerden veya toplumun kabullendiği bir kahramandan ibarettir
4Söyleyiş milli dil tarzındadır
5Oldukça uzun yazılardır
6Milli nazım ölçüsü kullanılmıştır
7Konuları bakımından savaş, deprem, yangın, mizah, ünlü kişilerin yaşamları şeklinde gruplandırma yapmak mümkündür

Türk Destanları

Destanlarımız yazıya geçirilmedikleri için bugün bunların ancak konularını bilmekteyiz Bunları da İran, Çin ve Arap kaynaklarından öğreniyoruz

Saka Devri Destanları
Alp Er Tunga Destanı: Türk-İran savaşlarında Alp Er Tunga?nın yiğitliklerini ve bu savaşları anlatır
Şu Destanı: İskender?le Türkler arasındaki savaşı ve Türk hakanı Şu?nun kahramanlıklarını anlatır

Hun Devri Destanları
Oğuz Destanı:Hun hükümdarı Oğuz(Mete)'un Orta Asya'da Türk birliğini nasıl kurduğu anlatılırBu destanın Uygurca yazılmş bir kopyası Paris'tedir

Göktürk Destanları
Bozkurt Destanı: Göktürklerin dişi bir kurttan türeyişini anlatır
Ergenekon Destanı: Bir savaşta yenilen ve Ergenekon?a kaçan Türklerin orada bir demir dağı eritip intikamlarını almalarını anlatır

Uygur Devri Destanları
Türeyiş Destanı: Uygurların bir erkek kurttan türeyişini anlatır
Göç Destanı: Uygur Türklerinin anayurtlarından göçünü anlatır

Destan Türleri

Destanlar oluşumları bakımından iki grupta incelenebilir
Doğal Destanlar

Halk arasında ortaya çıkan anonim ürünlerdir Bunlar genellikle daha sonra bir şair tarafından derlenip düzenlenmiştir Bu türe örnek olarak şu destanları sıralayabiliriz

İliada, Odysseia, Yunanlıların (Homeros)
Kalevala, Finlilerin
Nibelungen, Almanların
Ramayana,Mahabarata, Hintlilerin
El Cid, İspanyolların
Chanson de Roland, Fransızların
Gılgamış, Sümerlerin
Şehname, İranlıların
İgor, Rusların
Şinto, Japonların
Yapma (Suni) Destanlar

Bir olayın doğal destana benzetilerek bir şairce destanlaştırılmasıdır Yapma destan örneği olarak şunları sıralayabiliriz:

Virgilius, Aeneit
Dante, İlahi Komedi
Tasso, Kurtarılmış Kudüs
Milton, Kaybedilmiş (Kaybolmuş) Cennet
Firdevsi, Şehnâme
Aristo, Çılgın Orlando
Camoens, Os Lusiadas

Türklerin Yapay Destanları
Kuvay-ı Milliye Destanı : Nazım Hikmet
Üç Şehitler Destanı : Fazıl Hüsnü Dağlarca
Çanakkale Destanı: Mehmet Akif Ersoy
Genç Osman Destanı: Kayıkçı Kul Mustafa
Selçukname: Yazıcıoğlu Ali