Sözlük Nedir

Sözlük Nedir

Sözlük, bir dilin veya dillerin kelime haznesini (sözvarlığını), söyleyiş ve yazılış şekilleriyle veren, sözcüğün kökünü esas alarak, bunların başka unsurlarla kurdukları sözleri ve anlamlarını, değişik kullanışlarını gösteren yazılı eserdir Eski dilde lügat, kamus denir Leksikoloji sözcükbilimidir Sözlükçüye leksikografır denir Lügatçe, sadece bir kitapta geçen terimleri anlatır (glossary)
Sözlükler sözcüklerin anlamlarını veya farklı dillerde ki anlamlarını açıklayabilir Sözlüklerde bir sözcüğün birden fazla anlamının olduğu durumlar olabilir, fakat genelde ana anlamı ilk başta gösterilir Birçok sözlük sözcük ile ilgili; okunuşu, dilbilgisi, türemiş sözcükleri, tarihi, etimolojisi, resim, kullanım bilgisi, deyim veya cümle içinde kullanımı hakkında bilgiler de verebilir Sözlükler genelde kitap halinde bulunmaktadırlarSözlükler tek dilli veya çok dilli olabilir Genel veya özel alanlarla ilgili sözlükler hazırlanabilir Türleri şöyledir: Ansiklopedik, kavramsal, örnekli, tekdilli, çokdilli, lehçeli, aşanlamlı, karşıtanlamlı, kökenbilimsel, argo, terimler, deyimler, atasözleri, mesleki terimler, karşılaştırmalı
Sözlüklerde madde başlarını a-be-ce sırası takip eder Arap harfli eski sözlüklerde madde başı Arapça sözcüğün üç harfli kökünün son harfi esas alınarak sıralanırdı XIV-XVyüzyıllar arasında yaşamış olan el-Kamûsü-ı-Muhît (Okyanus Sözlüğü) adlı eseri Türkçeye çeviren Mütercim Asım bu sistemi kullandı
İlk sözlük olarak İskenderiye Müzesi kütüphanecisi Bizanslı Aristophanes?in hazırladığı eser kabul edilir İslam dünyasında en önemli sözlük X yüzyılda yaşayan Fârâblı İsmail Cevheri?nin Sihâh adlı Arapça eseri Vankulu Lügatı diye bilinen Müteferrika?nın bastığı ilk kitap da bir Sihâh çevirisidir Türk kültüründe ilk sözlük ise Kaşgarlı Mahmut?un Türkçe?den Arapça?ya Divanü Lügati?t-Türk?üdür

İlk sözlük Divânü Lügati't-Türk'tür 1073'deki bu sözlükten sonra yapılan çalışmalar Mukaddimetül Edeb, Codex Cumanicus, Kitabül İdrak, İbn Mühenna Lügatı, Muhakemetül Lügateyn, Abuşka Lügati, Senglah, Lügatı Çağatay, Türkii Osmani, Ahterii Kebir, Vankulu Lügatı, Tuhfei Vehbi adıyla Arapça/Farsça/Türkçe karışımlı idi Türkçe hazırlanan ilk sözlük Lehçetül Lügat (Esat Mehmet Efendi, 1732) oldu Bundan sonra basılı sözlükler gelişti: Burhanı Katı, el Okyanusul Basit, Lehçei Osmani, Kitabü Maaniül Lehçe, Lügatı Naci, Kamusu Türki, Hayat Büyük Türk Sözlüğü, Temel Türkçe Sözlük, Mükemmel Osmanlı Lügatı, Resimli Kamusu Osmani, Yeni Türkçe Lügat, Resimli Yeni Türkçe Lügatı, Yeni türk Lügatı, Büyük Türk Lügatı, Türkçe Sözlük (TDK), Ferhengi Ziya, Meydan Larousse, Okyanus, Öztürkçe Sözlük, Büyük Türkçe Sözlük, Temel Türkçe Sözlük adlarıyla yayınlandı Bu genel sözlükler dışında özel terimler sözlükleri yayınlandı: Tarama sözlüğü, Derleme Sözlüğü, Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü, Medeni Hukuk Terimleri Sözlüğü, Dilbilgisi Terimleri Sözlüğü, Yazın Terimleri Sözlüğü gibi değişik bilim dallarına ait sözlükler yayınlandı Yabancı dil sözlükleri olarak hem Türkçeden yabancı dile, hem yabancı dilden Türkçeye birçok sözlük basılmıştır Bunların en eskisi Redhouse Sözlüğü'dür Osmanlıca-Türkçe sözlüklerin en tanınmışı Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lügat (Ferit Devellioğlu)dur