Göktürkçede Fiilimsiler

**Prof. Dr. Sinsi** · 12-20-2012

SIFAT FİİLLER

? ?-mIş?: ?kalmışı? (kalmış olanı), ?konmış tiyin? (konmuş diye), ?tutmış yir? (tuttuğu yer)
? ?-dUk?: ?barduk yir? (gidilmiş yer), ?birtük üçün? (verdiği için), ?yarlıkaduk? (buyurduğu)
? ?-(X)gmA?: ?uduzugma (sevk eden)?, ?keligme? (gelen), ?körügme? (tâbi olan)
? ?-(X)r ~ -Ar?: ?körür köz? (gören göz), ?bilir bilig? (bilen akıl)
? ?-mAz?: ?bilig bilmez kişi? (bilgi bilmez kişi), ?körmez teg? (görmez gibi)
? ?-sIk?: ?udısıkım? (uyuyasım), ?olursıkım? (oturasım), ?tutsıkıŋın? (tutacağını)
? ?-DaçI?: ?kelteçimiz? (gelecek olanımız), ?ölteçi bodun? (ölecek ulus)

ZARF FİİLLER

? ?-A?: ?aşa? (aşarak), ?keçe? (geçerek), ?süre? (sürerek), ?bintüre? (bindirerek)
? ?-(y)U?: ?yiyü? (yiyerek), ?tutunu? (tutunarak), ?yabulu? (yuvarlanarak), ?ölü? (ölerek)
? ?-(X)p?: ?kodup? (koyup), ?eşidip? (işitip), ?olurup? (oturup), ?sülep? (asker sevk edip)
? ?-(X)pAn?: ?olurupan? (oturup), ?kelipen? (gelip), ?sülepen? (asker sevk edip)
? ?-mAtI(n)?: ?udımatı? (uyumadan), ?olurmatı? (oturmadan), ?sakınmatı? (düşünmeden)
? ?-yIn?: ?bulmayın? (bulmayıp), ?tiyin? (diye)
? ?-sAr?: Göktürkçede şart kipi henüz oluşmamıştır

?-sAr? eki şahıslara bağlanmadan kullanılan bir zarf-fiil ekidir

?bir todsar? (bir doysan), ?ol yirgerü barsar? (o yere varsan)
? ?-gAlI?: ?kılıngalı? (kılınalı), ?olurgalı? (oturalı), ?ölgeli? (ölmek için)
? ?-DUkdA?: ?kılıntukda? (kılındığında, yaratıldığı zaman), ?olurtukda? (oturduğu zaman)

12-20-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Göktürkçede Fiilimsiler SIFAT FİİLLER ? ?-mIş?: ?kalmışı? (kalmış olanı), ?konmış tiyin? (konmuş diye), ?tutmış yir? (tuttuğu yer) ? ?-dUk?: ?barduk yir? (gidilmiş yer), ?birtük üçün? (verdiği için), ?yarlıkaduk? (buyurduğu) ? ?-(X)gmA?: ?uduzugma (sevk eden)?, ?keligme? (gelen), ?körügme? (tâbi olan) ? ?-(X)r ~ -Ar?: ?körür köz? (gören göz), ?bilir bilig? (bilen akıl) ? ?-mAz?: ?bilig bilmez kişi? (bilgi bilmez kişi), ?körmez teg? (görmez gibi) ? ?-sIk?: ?udısıkım? (uyuyasım), ?olursıkım? (oturasım), ?tutsıkıŋın? (tutacağını) ? ?-DaçI?: ?kelteçimiz? (gelecek olanımız), ?ölteçi bodun? (ölecek ulus) ZARF FİİLLER ? ?-A?: ?aşa? (aşarak), ?keçe? (geçerek), ?süre? (sürerek), ?bintüre? (bindirerek) ? ?-(y)U?: ?yiyü? (yiyerek), ?tutunu? (tutunarak), ?yabulu? (yuvarlanarak), ?ölü? (ölerek) ? ?-(X)p?: ?kodup? (koyup), ?eşidip? (işitip), ?olurup? (oturup), ?sülep? (asker sevk edip) ? ?-(X)pAn?: ?olurupan? (oturup), ?kelipen? (gelip), ?sülepen? (asker sevk edip) ? ?-mAtI(n)?: ?udımatı? (uyumadan), ?olurmatı? (oturmadan), ?sakınmatı? (düşünmeden) ? ?-yIn?: ?bulmayın? (bulmayıp), ?tiyin? (diye) ? ?-sAr?: Göktürkçede şart kipi henüz oluşmamıştır ?-sAr? eki şahıslara bağlanmadan kullanılan bir zarf-fiil ekidir ?bir todsar? (bir doysan), ?ol yirgerü barsar? (o yere varsan) ? ?-gAlI?: ?kılıngalı? (kılınalı), ?olurgalı? (oturalı), ?ölgeli? (ölmek için) ? ?-DUkdA?: ?kılıntukda? (kılındığında, yaratıldığı zaman), ?olurtukda? (oturduğu zaman)