Türk Halk Edebiyatı Nazım Türlerinden İlahi Hakkında Edebiyat Dersi Konu Anlatımı

**Prof. Dr. Sinsi** · 12-20-2012

TÜRK HALK EDEBİYATI NAZIM TÜRLERİNDEN İLAHİ

İlahi, herhangi bir tarikatın özelliğini taşımayan,din,ahlak ve tasavvuf konuları ile tanrı aşkını dile getiren şiirlere denir

İlahilerin özel ezgileri vardır

İlahiler koşma biçimiyle ve hece ölçüsün genellikle 7,8 ve 11 heceli kalıplarıyla söylenmektedir

Koşuk biçimi(nazım biçimi) şöyledir

1 _ _ _ _ _ a 2_ _ _ _ _ d 3_ _ _ _ _ e

_ _ _ _ _ b _ _ _ _ _ d _ _ _ _ _ e _ _ _ _ _ c _ _ _ _ _ d _ _ _ _ _ e

_ _ _ _ _ b _ _ _ _ _ b _ _ _ _ _ b

Bektaşi tekkelerinde söylenen ilahilere nefes,Alevilerin tarikatinde söylenenlere ise deme ya da düşe adı verilir

Şathiye, herhangi bir konuda ciddi bir duygu ve düşünceyi,iğneli ama gülmeceli ya da alaylı , şakalı anlatımda belirten şiirlerdir

Tasavvufla ilgili olanlarına şathiyât-i sofiyane (tasavvuf şathiyeleri)denir

Bunların en güzel örnekleri Alevi-Bektaşi sairleri vermiştir

Kinaye:Bir sözcüğün benzetme amac gütmeden , hem gerçek hem mecaz anlamıyla kullanma sanatıdır

Yunus emre’nin bir çok güzel ilahiler yazmıştır

Yunus emre ilahilerinde Allahı övmek amaçlı söylemektedir

Yunus ermenin bazı ilahilerinden örnek verecek olursak bunlar şunlardır:

İLAHİ I İLAHİ II

Taştın yine deli gönül Severim ben seni candan içerü

Sular gibi çağlar mısın Yolum vardır bu erkandan içerü

Aktın yine kanlı yaşım

Yollarımı bağlar mısın Şeriat,tarikat yoldur varana

Hakikat meyvesi andan içerü

N’idem elim ermez yâre

Bulunmaz derdime çâre Beni bende demen bende değilim Oldum ilimden âvâre Bir ben vardır bende bende içerü

Beni burada eğler misin

Süleyman kuş dilin bilür dediler

Süleyman var Süleymandan içerü Yavı kıldım ben yoldaşı

Onulmaz bağrımın başı Tecelliden nasib erdi kimine Gözlerimin kanlı yaşı Kiminin maksudu bundan içerü

Irmak olup çağlar mısın

Senin aşkın beni benden alıptur

Ne şirin derd bu dermandan içerü

Ben toprak oldum yolunda

Sen aşırı gözetirsin Miskin Yunus gözü tuş oldu sana

Şu karşıma göğüs geren Kapunda bir kuldur senden içerü

Taş bağrımı dağlar mısın

Haram gibi yoluma

Arkırı ine karlıdağ

Ben yarimden ayrı düştüm

Sen yolumu bağlarmısın

Karlı dağların başında

Salkım salkım olan bulut

Saçın çözüp benim içün

Yaşın yaşın ağlar mısın

İLAHİ III İLAHİ IV

Dağlar ile taşlar ile Ey dost senin yoluna

Çağırayım mevlam seni Canım vereyin Mevla

Seherlerden kuşlar ile Aşkını komayayın

Çağırayım mevlâm seni Oda gireyin mevla

Sular dibinde mahiyle Beni sana vereyin

Sahralarda âhu ile Sensiz ben nideyin

Abdal olup yâhu ile Ben senin huzuruna

Çağırayım mevlâm seni Bensiz varayın Mevla

Gökyüzünde İsa ile Benden bana yakınsın

Tür dağında Musa ile Candan (da) sevgilisin

Elindeki asa ile Ya ben seni isteyü

Çağırayım mevlâm seni Kanda varyın Mevla

Derdi oküş Eyyûb ile Vahdettün şarabından

Gözü yaşlı Yakup ile Bir cur’a nüş edeyin

Şol Muhammed mahbub ile Enel hak çağruban

Çağırayım mevlâm seni Dara gireyin Mevla

Bilmişim dünya halini Ger beni senin içün

Terk ettim kıyl ü kaalini Yetmiş kez öldüreler

Baş açık ayak yalını Bin kez dahi ölem kim

Çağırayım mevlâm seni Razı olayım Mevla

Yunus okur diller ile Yunus eydür ben benlügi

Ol kumru bülbüller ile Aradan tarh edelüm

Hakkı seven kullar ile Senin ile bakayın

Çağırayım mevlâm seni Seni göreyin Mevla

12-20-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Türk Halk Edebiyatı Nazım Türlerinden İlahi Hakkında Edebiyat Dersi Konu Anlatımı TÜRK HALK EDEBİYATI NAZIM TÜRLERİNDEN İLAHİ İlahi, herhangi bir tarikatın özelliğini taşımayan,din,ahlak ve tasavvuf konuları ile tanrı aşkını dile getiren şiirlere denirİlahilerin özel ezgileri vardır İlahiler koşma biçimiyle ve hece ölçüsün genellikle 7,8 ve 11 heceli kalıplarıyla söylenmektedir Koşuk biçimi(nazım biçimi) şöyledir 1 _ _ _ _ _ a 2_ _ _ _ _ d 3_ _ _ _ _ e _ _ _ _ _ b _ _ _ _ _ d _ _ _ _ _ e _ _ _ _ _ c _ _ _ _ _ d _ _ _ _ _ e _ _ _ _ _ b _ _ _ _ _ b _ _ _ _ _ b Bektaşi tekkelerinde söylenen ilahilere nefes,Alevilerin tarikatinde söylenenlere ise deme ya da düşe adı verilir Şathiye, herhangi bir konuda ciddi bir duygu ve düşünceyi,iğneli ama gülmeceli ya da alaylı , şakalı anlatımda belirten şiirlerdirTasavvufla ilgili olanlarına şathiyât-i sofiyane (tasavvuf şathiyeleri)denirBunların en güzel örnekleri Alevi-Bektaşi sairleri vermiştir Kinaye:Bir sözcüğün benzetme amac gütmeden , hem gerçek hem mecaz anlamıyla kullanma sanatıdır Yunus emre’nin bir çok güzel ilahiler yazmıştırYunus emre ilahilerinde Allahı övmek amaçlı söylemektedirYunus ermenin bazı ilahilerinden örnek verecek olursak bunlar şunlardır: İLAHİ I İLAHİ II Taştın yine deli gönül Severim ben seni candan içerü Sular gibi çağlar mısın Yolum vardır bu erkandan içerü Aktın yine kanlı yaşım Yollarımı bağlar mısın Şeriat,tarikat yoldur varana Hakikat meyvesi andan içerü N’idem elim ermez yâre Bulunmaz derdime çâre Beni bende demen bende değilim Oldum ilimden âvâre Bir ben vardır bende bende içerü Beni burada eğler misin Süleyman kuş dilin bilür dediler Süleyman var Süleymandan içerü Yavı kıldım ben yoldaşı Onulmaz bağrımın başı Tecelliden nasib erdi kimine Gözlerimin kanlı yaşı Kiminin maksudu bundan içerü Irmak olup çağlar mısın Senin aşkın beni benden alıptur Ne şirin derd bu dermandan içerü Ben toprak oldum yolunda Sen aşırı gözetirsin Miskin Yunus gözü tuş oldu sana Şu karşıma göğüs geren Kapunda bir kuldur senden içerü Taş bağrımı dağlar mısın Haram gibi yoluma Arkırı ine karlıdağ Ben yarimden ayrı düştüm Sen yolumu bağlarmısın Karlı dağların başında Salkım salkım olan bulut Saçın çözüp benim içün Yaşın yaşın ağlar mısın İLAHİ III İLAHİ IV Dağlar ile taşlar ile Ey dost senin yoluna Çağırayım mevlam seni Canım vereyin Mevla Seherlerden kuşlar ile Aşkını komayayın Çağırayım mevlâm seni Oda gireyin mevla Sular dibinde mahiyle Beni sana vereyin Sahralarda âhu ile Sensiz ben nideyin Abdal olup yâhu ile Ben senin huzuruna Çağırayım mevlâm seni Bensiz varayın Mevla Gökyüzünde İsa ile Benden bana yakınsın Tür dağında Musa ile Candan (da) sevgilisin Elindeki asa ile Ya ben seni isteyü Çağırayım mevlâm seni Kanda varyın Mevla Derdi oküş Eyyûb ile Vahdettün şarabından Gözü yaşlı Yakup ile Bir cur’a nüş edeyin Şol Muhammed mahbub ile Enel hak çağruban Çağırayım mevlâm seni Dara gireyin Mevla Bilmişim dünya halini Ger beni senin içün Terk ettim kıyl ü kaalini Yetmiş kez öldüreler Baş açık ayak yalını Bin kez dahi ölem kim Çağırayım mevlâm seni Razı olayım Mevla Yunus okur diller ile Yunus eydür ben benlügi Ol kumru bülbüller ile Aradan tarh edelüm Hakkı seven kullar ile Senin ile bakayın Çağırayım mevlâm seni Seni göreyin Mevla