Çevresel Sinir Sistemi Nedir-Çevresel Sinir Sistemi Biyoloji Dersi Konu Anlatımı

ÇEVRESEL SİNİR SİSTEMİ

Beyin ve omurilikten çıkan ve onları vücuttaki tüm alıcı ve uyarılan dokulara bağlayan sinirlere çevresel sinir sistemi denirKafatası ve omur sinirleri hücre gövdesi,dentrit ve aksondan oluşur Hücre gövdesi omurilik ve beynin kenarında kümelenerek ganglionlar oluşturulur

1BEYİN SİNİRLERİ:İnsan beyninin değişik bölgelerinden 12 çift sinir çıkarBunlar baş bölgesinin kaslarını,bezlerini,duyu organlarını sinirsel olarak kontrol ederBütün omurgalılarda beyinden12 çift sinirin çıktığını söyleyebilirizAncak balık ve kurbağalarda 10 çifttir

Beyinden çıkan sinirlerin en önemlisi Nervus vagusturBu sinir çifti otonom sistemin bir parçasını oluştururGöğüs ve karın bölgesinin yukarısındaki organlara sinirsel bağlantılar yapar Kalp çizgili kasların çalışmasını yavaşlatırken düz kasların çalışmasını hızlandırır

2OMURİLİK SİNİRLERİ:Omurilikten arka ve ön kök olarak adlandırılan bölgelerden 31çift sinir çıkarOmurilikten ön kökten çıkan sinirlerin tahrib,hangi bölgeyi besliyorsa o bölgenin felç olmasına sebep olurArka köklerden çıkan duyu nöronlarının tahribi felçe yol açmaz ama duyu organlarının görevi engellenirİnsanda en uzun ve en büyük sinir lifi omurilikten ayrılan ve bacaklara giden siyatik sinirlerdir

Omurilik sinirleri daha öncede belirttiğimiz gibi refleks yayları meydana getirirOrganizmada hızlı tepkilerin oluşması için omurilik refleks merkezlerini oluştururBunlara kalıtsal refleks denirŞartlı refleksler birden fazla duyu organının meydana getirdiği bir tepki davranışıdır Örneğin limona karşı hem kulak hem göz hemde tat alma duyularıyla tepki oluşturulur ve sindirim sistemi uyarılır

3OTONOM SİNİR SİSTEMİ:Çevresel sinir sistemi içerisinde incelenen bu sistem organizmadaki istemsiz hareketlerin kontrolünü sağlarOtonom sinir sisteminde sadece motor sinir vardırBu motor sinirler organların hızlı çalışmasını veya yavaşlamasını sağlayan liflerdirBeyin şuurumuz dahilinde otonom sinir sistemine hükmedemezAncak otonom sinir merkezlerini kontrol ederMesela;kalbin çalışmasını,mide ve bağırsak kaslarının kasılıp gevşemesini beynimize hükmederek şuurlu olarak sağlayamayızİşte otomatik olarak yönlendirilen organlara bu sistem sempatik ve parasempatik olarak adlandırılan motor nöronlarını bağlayarak kontrolünü gerçekleştirir

Sempatik Sistemempatik sistemin hücre gövdesi omuriliğin içerisinde bulunurBuradan çıkan sinir lifleri omurilik çevresinde sempatik gangliona girer ve buradan sinaps oluşturarak yeniden bir akson aracılığıyla gideceği organa ayrılırOtonom sistemin sempatik lifleri ter bezlerine, tüyleri dikleştiren kaslara,tükrük bezlerine ve gözün irisine giderler

Parasempatik Sistem:Parasempatik liflerin ganglionları sinir verdiği organın yanında bulunur Sempatik lifler gibi otonom olarak çalışanorganlara lif verirNervus Vagus`ta parasempatik bir lifin parçasıdır

ÖRNEK:

1Sıcak cisme dokunan insanın elini çekmesi

2Beyni çıkarılan kuşun kanat çırpması

3Soğukta kan damarlarının büzülmesi

4Göz kapağının kapanması

5Diz kapağı refleksi

Yukarıda meydana gelen refleks olaylarından hangileri merkezi sinir sistemi tarafından yapılan reflekslerden değildir