Çöller İle İlgili Coğrafya Dersi Konu Anlatımı İçerik Konu Anlatımı Detay

Çöller

Çöller,geniş karasal alanlarda;metrekareye düşen yıllık yağış ortalamasının 25 cm’nin altında olduğu,az sayıda bitki ve hayvanın uyum sağlamış olduğu kurak alanlardırYeryüzünün yaklaşık üçte biri çöllerle kaplıdırBu bölgelerde çok az sayıda insan yaşarÇöller;sıcak,soğuk ve orta kuşak çöller diye ikiye ayrılırOrta kuşak çöllere örnek olarak Orta Asya’da ve ABD’deki Great Basin (Büyük Havza)dırBu yörelerde kışın çok soğuktur Soğuk çöl olarak Çin’deki Taklamakan ÇölüSıcak çöllere örnek olarak Şili’deki Atakama Çölü

Çöller nasıl oluşur?

Çöller; yeryüzündeki her kıtada görülebilirBütün çöllerin ortak özelliği çok az yağış almalarıdırÇöllerin oluşumu,yüksek basınçtan kaynaklanan kuru havadır

Sıcak ve nemli hava,yükselerek tropikal bölgelere doğru hareket ederYükseldikçe yoğunlaşır,soğur ve her iki yarımküredeki 30 enlemlerde alçalan hava,üzerindeki basınç nedeniyle sıkışır ve ısınırNem tutma kapasitesi artarBu bölgelerde yağmur ortyıllık 200 mm’nin altında yağarOluşacak çölün üzerinde bulutsuz bir ortam oluşurGüneş ışınları da direkt topraktaki suyu buharlaştırırÇöllerin oluşmasına gereli olan nedenlerden biridir

Çöllerin oluşmasıyla ilgili nedenlerden ikisini açıklayacağız:Okyanustaki soğuk akıntılar ve yağmur gölgesi Ilıman bölgelerdeki karaların batı kıyıları boyunca görülen soğuk su akıntıları,deniz yüzeyinin soğumasına neden olur Bu yüzden hava kütlesi soğurSoğumuş olan bir hava kütlesi su tutma kapasitesi azaldığından yağmur kıyılara ulaşmazÖrnek olarak Şili’deki Atakama Çölü ,Güneybatı Afrika’daki Namib Çölü gösterilirYağmur gölgesi olayı da bu şekildedirenizlerden karalara doğru ilerleyen nemli hava kütlesi,kıyıda dağ sırasıyla karşılaşınca,yamaç boyu yükselirDoğa yağmuru olarak yağış bırakırDağı aşan bulutlar iç bölgeye ilerlediğin de hava kuru olur,alçalırken ısınırBu şekilde oluşan çöller California’daki Nevada dağlarının gölgesindeki Mojave Çölü örnektir

Çölde yaşayanlar

Dünya’daki insanların %5’i çöllerde yaşamaktadırBu insanlar ya göçebe yaşarlar ya da vaha denilen,su kaynaklarının yakınlarındaki verimli bölgelerde yerleşmektedirler

Çölde yaşayan hayvanlar çöl şartlarına uyum sağlamaktadırlarKabuklu domuz,akrepler,değişik böcekler ve örümcekler gibi hayvanların terlemeyi sınırlayan sert ve geçirimsiz bir kabuğa sahiptirler;develer ve ceylanlar da su kaybını en aza indirmek amacıyla idrar çok yoğundurArap develeri ,normalde vücut ağırlıklarının %30’unu yitirebilirler(insanlar için bu oran tehlikelidir)Sonra 120 litreye kadar su içerlerSıcaktan kaçmak için yılanlar yarıkların içlerine saklanırlar;kertenkelelerde kumun içine sığınak kazarlar;piramit faresiyle kanguru-fare zıplayarak hareket ederek çölde yaşamaya uyum sağlayanlardandırBu hayvanların dışında kutlar,tilkiler,çöl kaplumbağaları,kuşlar (baykuş,ağaçkakanları)gibi hayvanlarda yaşamaktadırHayvanların çoğu geceleri barınaklarından çıkıp yaşarlarGündüzleri özellikle öğle vakitlerinde barınaklarına girerlerKertenkeleler vücut ısısını dengelemek için öğle vak- tine kadar barınaklarına girmezler

Kaktüs bitkisi susuz yaşar,kökleri çevresinde olur ve böylece yağmur yağdığında daha fazla su toplayabilirToplanan sular gövde de ya da yapraklarda depolanırKaktüslerin yüzeyleri su kaybını önlemektedir

Çöl bitkilerinden bazıları:Kaktüs,feorocactüsler,gasteria bekeri,cereuslar,carnegia,hurma ağaçları gibiÇöl çiçekleri de vardır:Echinopsis,hodtricia ve chamacerus rhodatricBazı çöl bitkileri hayvanlara hem besin hem de barınak sağlarlar