En Önemli Vadiler

**Prof. Dr. Sinsi** · 12-20-2012

Türkiye'nin en önemli vadileri

Ülkemizdeki en önemli vadiler şunlardır;
[*]Altındere Vadisi[*]Hatila Vadisi[*]Ihlara Vadisi[*]Kelebek Vadisi[*]Munzur Vadisi

Altındere Vadisi

Doğu Karadeniz Bölgesinde, Trabzon ili Maçka ilçesi sınırları içerisinde yer almaktadır

Milli Parkın ana özelliğini Sümela Manastırı ile Altındere Vadisinin bitki zenginliği ve jeomorfolojik yapısı teşkil etmektedir

Meryemana adına kurulan Sümela Manastırı, Altındere'nin batı yamacında 300 m yükseltide kurulmuştur Hırıstiyanlığın çevrede yayılmasının başlangıç yeri olan manastır; şapel, kilise ve diğer kompleksleriyle sanat tarihinde önemli bir yer tutar

Efsanelere göre MS 4 yüzyılda kurulduğu iddia edilen manastırın 13yüzyıldan itibaren tarihini takip etmek mümkündür Trabzon kamnenslarından 3 Alexios (1349-1390) asıl kurucusu sayılabilir 1860'a doğru ilavelerle muazzam tesis halini alan Meryemana Manastırı en parlak dönemini 19yüzyılda yaşamıştır

Dar ve uzun merdivenlerle girilen manastır; su kemeri, kütüphane , mutfak, misafir odaları, sarnıçları, sonradan kiliseye çevrilen tabii oyuk, kutsal suyun toplandığı havuz ve birçok şapellerle ziyaretçilerini karşılar Doğrudan doğruya yamaca yaslanmış bina, keşişlerin barındığı asıl manastır yapısıdır Yapıların üzerindeki kemerli galerilerin çok etkileyici görüntüleri hayranlık bırakır Altındere Vadisi dar boğaz karakteri göstermekte olup arazi doğu ve batıdan dik bir meyille vadiye inmektedir

Milli Park, flora açısından da çok zenginlik içermekte olup yörenin hakim bitki örtüsünü doğu ladini oluşturur Sahada ayrıca yapraklı ve ibreli ağaçlardan göknar , sarıçam, kestane, meşe, ıhlamur, gürgen, söğüt, karaçam, ormangülü, Kafkas hanımelinden meydana gelen zengin bir bitki örtüsü çeşitliliği görülmeye değer doğal ortamın yaban hayatı için sunduğu yaşam şartları geyik , karaca, çengel boynuzlu yaban keçisi, yabani domuz, ayı, kurt, çakal, tilki, yaban kedisi gibi türlerin yaşamasına ve çoğalmasına olanak sağlamıştır

Meryemana adına kurulan Sümela Manastırı ile Altındere vadisinin bitki zenginliği , peyzaj güzellikleri ve yaban hayatı ziyaretçilerin mutlak görmesi gerekli kaynaklar oluşturur

Milli Parkın yoğun bir şekilde ziyaretçi akımına uğradığı dönem Nisan başları ile Ekim sonlarıdır

Milli Park sahasında ; manastır gezileri (Patika ile) doğa yürüyüşleri ile piknik yapılabilir Ayrıca Altındere günübirlik kullanım alanındaki bunglawlarda konaklanabilir

Hatila Vadisi

Hatila Vadisi Milli Parkı, Artvin ili merkez ilçe sınırları içerisinde Çoruh Nehrinin ana kollarından birisi olan Hatila Vadisi ve birçok yan derelerini içermektedir

Vadi boyunca değişik kayaç türleri görülmekle birlikte, bu kayaçların hemen hepsi derinlik volkanizmasının ürünüdür Hatila Vadisinin genel karakteri; V tipi, dar tabanlı, genç vadi özelliğindedir

Vadi boyunca litolojik farklılıklardan kaynaklanan eğim kırıkları ortaya çıkmıştır Bu eğim kırıkları, akarsuda şelalelerin oluşumunu sağlamıştır

Vadi yatağının derine aşınmasının, yana doğru açılımından daha kuvvetli olmasından dolayı vadi yamaçlarının eğimi %80 hatta bazı kesimlerde %100 'e ulaşmıştır Yamaçların gerek fiziksel parçalanma ve kütle hareketleri gerekse yan dere ve heyelanlarla işlenmesi sonucu vadide , çok haşin bir topografya ortaya çıkmıştır Bu topografya , vadinin orta kesimlerinde kanyon ve boğaz oluşumunu sağlamıştır

Vadinin orta ve yukarı ağzında çok zengin ve yoğun olan vejetatif örtü ; bünyesinde çok çeşitli bitki türlerini barındırmaktadır Bu türler içerisinde dikkati çeken belirgin özellik bitki örtüsünün genel olarak Akdeniz iklim karakterini yansıtmaktadır Dolayısıyla buradaki bitki örtüsü relikt bir özellik gösterir Ayrıca bitki türleri içerisinde endemik karakterde olanlar da vardır Bu türlerin sayısı 500'ü geçmektedir

Hatila Vadisi zengin bir fauna da içermektedir Bu fauna içerisinde en çok rastlanan türler;ayı, domuz, tilki, porsuk, yaban keçisi, sansar, atmaca, kartal, çakal, dağ horozu, Hopa engereği, alabalıktır
Hatila Vadisinin gerek ilginç jeolojik ve jeomorfolojik yapısı ve gerekse özgün bitki toplulukları yöreye ülkemizde nadir rastlanan bir alan özelliğini vermektedir Ayrıca bu doğal öğelerin birleşimi sonucu eşsiz peyzaj güzellikleri ortaya çıkmakta ve bu durumda zengin rekreasyonel potansiyel arz etmektedir

Görülebilecek Yerler: Milli Parkın ismini veren Hatila Vadisi ile yan kollarındaki vadiler zengin bitki çeşitliliği, yaban hayatı ile ziyaretçileri etkileyecek niteliktedir

Milli Park sahası içerisinde ziyaretçilerin günübirlik ve kamp kullanımı için belirlenmiş yerler bulunmaktadır

Çadırla, karavanla ve belirli kapasitelere sahip bunglov tipi doğal ortamla uyumlu tesislerde konaklanabilir Ayrıca Milli Park Artvin il merkezine 10 km mesafede olması nedeniyle burada da konaklama mümkündür

Ihlara Vadisi

Ihlara Vadisi, yeryüzünde büyük değişikliklerin meydana geldiği üçüncü jeolojik dönemde, Hasan Dağı'ndan püsküren lavların oluşturduğu tüf tabakasının doğal etkenlerle erozyona uğraması sonucu oluşmuştur Aşınmaya çok elverişli bu tüf katmanlarının çatlaklarında yol bulan termal özellikli Melendiz çayı, milyonlarca yıllık bir sürecin sonunda, 14 kilometre uzunluğunda ve yüksekliği yer yer 110 metreye ulaşan kanyon görünümlü bu vadiyi meydana getirmiştir Vadi, Ihlara (Yeşilyurt) köyünde başlayıp, Selime köyünde sona ermektedir lhlara vadisi, doğal güzelliğiyle olduğu kadar, tarihi yerleriyle de ünlüdür Hıristiyanlığın ilk dönemlerinde, Kapadokya'nın en güvenilir sığınak-bölgelerinden birisi oldu Pek çok kilise, manastır ve mağara-ev yapıldı Bugün gezilebilen kiliselerdeki fresklerin 9-13 yüzyıllar arasında boyandığı sanılmaktadır ilk dönemlerde yapılan fresklerde daha çok Doğu etkisi görülmektedir Belisırma köyünde yoğunlaşan ve 10 ve 11 yüzyıllara tarihlenen kiliselerde ise Bizans üslubu egemendir

Kelebekler Vadisi

Kelebekler Vadisi, Muğla ili, Fethiye ilçesi Ölüdeniz belde sınırları içerisinde bulunan doğal bir hazinedir Sahip olduğu endemik türler nedeniyle dünya mirası olarak korunması önerilmiş 100 dağdan biri olan Babadağ'ın eteklerinde bulunan Kelebekler Vadisi, 8 Şubat 1995'de 1 derecede doğal SİT ilan edilmiş ve her türlü yapılaşmaya kapatılmıştır 350 metreye ulaşan sarp kayalık duvarlarla çevrili olan Vadi ismini, barındırdığı 80'den fazla kelebek türünden ve özellikle kaplan kelebeğinden almıştır Kaynağı Faralya köyünde bulunan ve 50 metre yükseklikten dökülen şelale, Vadi'nin ortasından geçen bir dere ile Akdeniz'e ulaşır

Kelebekler Vadisi'nin özgün coğrafi yapısı, bitey ve direyi bilim çevrelerinin, özellikle botanikçilerin ve entomologların inceleme ve laboratuar çalışmalarına konu olmakta; ulusal ve uluslararası çevre örgütlerinin ve ekolojik oluşumların dikkatini çekmektedir

Kelebekler Vadisi'ne ulaşım Ölüdeniz'den kalkan teknelerle sağlanır Faralya (Uzunyurt) köyünden bir patika Vadi'ye ulaşır; fakat ipli tırmanış rotaları ve değişken yüzeyi nedeniyle, bir rehber eşliğinde yapılmalıdır

Kelebekler Vadisi'nde doğal yaşamı korumak ve bunun için gereken önlemleri alarak projeleri hayata geçirmek amacıyla bir tesis meydana getirilmiştir Ziyaretçilere çadır ve ağaç evlerde konaklama imkânları sunan işletme günlük 500 konuk kapasitesine sahiptir ve Kelebekler Vadisi'nin 100 dönümlük arazisi üzerinde ekolojik tarım yapmanın yanı sıra; arıtma, deniz temizliği ve temiz enerji hususlarında projeler gerçekleştirmektedir

Munzur Vadisi

Doğu Anadolu Bölgesinde Tunceli ili sınırları içinde yer alan Munzur Vadisi Milli Parkı Tunceli'ye 8 km uzaklıktadır

Karasu ve Murat çöküntüsü alanları arasında yükselen Munzur Dağlarının jeolojik yapısı, metamorfik , volkanik ve tortul kayaçlardan meydana gelir Kuzeyde 3300 metreye kadar yükselen bu dağlık alan Mercan ve Munzursuyu vadileri ile büyük ölçüde parçalanmıştır Mercan vadisinin 160 metreden yukarı kesimlerinde buzul gölleri, dağlardan Ovacık düzlüğüne gelindiğinde kaynayan gözeler, vadi boyunca dökülen küçük şelaleler Milli Parkın peyzajında ilgi çekici örnekleridir

Milli Parkta tepeler ve yamaçlar meşe ormanları ile kaplıdır Vadi tabanında ise ceviz, kızılağaç, dişbudak, karaağaç, çınar, kavak, sögüt ve çalı türlerinden meydana gelen zengin bir bitki örtüsü görülür Sarp ve dik yamaçlar ise çıplaktır

Yaban Hayatı;kurt,tilki, ayı, kınalı keklik gibi türlerin yanında dağkeçisi , çengel boynuzlu dağkeçisi , vaşak, susamuru, çil keklik, keklik kaya kartalı gibi nadir türlerin de barınmasına imkan sağlamakta;Munzur Vadisi ve Mercan suyunda bol miktarda alabalık bulunmaktadır

Parkta görevlilerin göstereceği yerde kamp kurmak,piknik yapmak ,sportif balık avcılığı, yürüyüş ve dağcılık yapılabilir

Mercan Vadisinin yukarı kesimlerinde buzul gölleri, dağlardan Ovacık düzlüğüne inildiğinde kaynayan gözeleri ve küçük şelalesi görülmeye değer güzelliktedir

Milli Parkta kamp kurulup,piknik yapılabilir Sportif balık avcılığı, yürüyüş ve dağcılık yapılabilir Çadırla konaklanabilir

12-20-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	En Önemli Vadiler Türkiye'nin en önemli vadileri Ülkemizdeki en önemli vadiler şunlardır; []Altındere Vadisi[]Hatila Vadisi[]Ihlara Vadisi[]Kelebek Vadisi[]Munzur Vadisi Altındere Vadisi* Doğu Karadeniz Bölgesinde, Trabzon ili Maçka ilçesi sınırları içerisinde yer almaktadır Milli Parkın ana özelliğini Sümela Manastırı ile Altındere Vadisinin bitki zenginliği ve jeomorfolojik yapısı teşkil etmektedir Meryemana adına kurulan Sümela Manastırı, Altındere'nin batı yamacında 300 m yükseltide kurulmuştur Hırıstiyanlığın çevrede yayılmasının başlangıç yeri olan manastır; şapel, kilise ve diğer kompleksleriyle sanat tarihinde önemli bir yer tutar Efsanelere göre MS 4 yüzyılda kurulduğu iddia edilen manastırın 13yüzyıldan itibaren tarihini takip etmek mümkündür Trabzon kamnenslarından 3 Alexios (1349-1390) asıl kurucusu sayılabilir 1860'a doğru ilavelerle muazzam tesis halini alan Meryemana Manastırı en parlak dönemini 19yüzyılda yaşamıştır Dar ve uzun merdivenlerle girilen manastır; su kemeri, kütüphane , mutfak, misafir odaları, sarnıçları, sonradan kiliseye çevrilen tabii oyuk, kutsal suyun toplandığı havuz ve birçok şapellerle ziyaretçilerini karşılar Doğrudan doğruya yamaca yaslanmış bina, keşişlerin barındığı asıl manastır yapısıdır Yapıların üzerindeki kemerli galerilerin çok etkileyici görüntüleri hayranlık bırakır Altındere Vadisi dar boğaz karakteri göstermekte olup arazi doğu ve batıdan dik bir meyille vadiye inmektedir Milli Park, flora açısından da çok zenginlik içermekte olup yörenin hakim bitki örtüsünü doğu ladini oluşturur Sahada ayrıca yapraklı ve ibreli ağaçlardan göknar , sarıçam, kestane, meşe, ıhlamur, gürgen, söğüt, karaçam, ormangülü, Kafkas hanımelinden meydana gelen zengin bir bitki örtüsü çeşitliliği görülmeye değer doğal ortamın yaban hayatı için sunduğu yaşam şartları geyik , karaca, çengel boynuzlu yaban keçisi, yabani domuz, ayı, kurt, çakal, tilki, yaban kedisi gibi türlerin yaşamasına ve çoğalmasına olanak sağlamıştır Meryemana adına kurulan Sümela Manastırı ile Altındere vadisinin bitki zenginliği , peyzaj güzellikleri ve yaban hayatı ziyaretçilerin mutlak görmesi gerekli kaynaklar oluşturur Milli Parkın yoğun bir şekilde ziyaretçi akımına uğradığı dönem Nisan başları ile Ekim sonlarıdır Milli Park sahasında ; manastır gezileri (Patika ile) doğa yürüyüşleri ile piknik yapılabilir Ayrıca Altındere günübirlik kullanım alanındaki bunglawlarda konaklanabilir Hatila Vadisi Hatila Vadisi Milli Parkı, Artvin ili merkez ilçe sınırları içerisinde Çoruh Nehrinin ana kollarından birisi olan Hatila Vadisi ve birçok yan derelerini içermektedir Vadi boyunca değişik kayaç türleri görülmekle birlikte, bu kayaçların hemen hepsi derinlik volkanizmasının ürünüdür Hatila Vadisinin genel karakteri; V tipi, dar tabanlı, genç vadi özelliğindedir Vadi boyunca litolojik farklılıklardan kaynaklanan eğim kırıkları ortaya çıkmıştır Bu eğim kırıkları, akarsuda şelalelerin oluşumunu sağlamıştır Vadi yatağının derine aşınmasının, yana doğru açılımından daha kuvvetli olmasından dolayı vadi yamaçlarının eğimi %80 hatta bazı kesimlerde %100 'e ulaşmıştır Yamaçların gerek fiziksel parçalanma ve kütle hareketleri gerekse yan dere ve heyelanlarla işlenmesi sonucu vadide , çok haşin bir topografya ortaya çıkmıştır Bu topografya , vadinin orta kesimlerinde kanyon ve boğaz oluşumunu sağlamıştır Vadinin orta ve yukarı ağzında çok zengin ve yoğun olan vejetatif örtü ; bünyesinde çok çeşitli bitki türlerini barındırmaktadır Bu türler içerisinde dikkati çeken belirgin özellik bitki örtüsünün genel olarak Akdeniz iklim karakterini yansıtmaktadır Dolayısıyla buradaki bitki örtüsü relikt bir özellik gösterir Ayrıca bitki türleri içerisinde endemik karakterde olanlar da vardır Bu türlerin sayısı 500'ü geçmektedir Hatila Vadisi zengin bir fauna da içermektedir Bu fauna içerisinde en çok rastlanan türler;ayı, domuz, tilki, porsuk, yaban keçisi, sansar, atmaca, kartal, çakal, dağ horozu, Hopa engereği, alabalıktır Hatila Vadisinin gerek ilginç jeolojik ve jeomorfolojik yapısı ve gerekse özgün bitki toplulukları yöreye ülkemizde nadir rastlanan bir alan özelliğini vermektedir Ayrıca bu doğal öğelerin birleşimi sonucu eşsiz peyzaj güzellikleri ortaya çıkmakta ve bu durumda zengin rekreasyonel potansiyel arz etmektedir Görülebilecek Yerler: Milli Parkın ismini veren Hatila Vadisi ile yan kollarındaki vadiler zengin bitki çeşitliliği, yaban hayatı ile ziyaretçileri etkileyecek niteliktedir Milli Park sahası içerisinde ziyaretçilerin günübirlik ve kamp kullanımı için belirlenmiş yerler bulunmaktadır Çadırla, karavanla ve belirli kapasitelere sahip bunglov tipi doğal ortamla uyumlu tesislerde konaklanabilir Ayrıca Milli Park Artvin il merkezine 10 km mesafede olması nedeniyle burada da konaklama mümkündür Ihlara Vadisi Ihlara Vadisi, yeryüzünde büyük değişikliklerin meydana geldiği üçüncü jeolojik dönemde, Hasan Dağı'ndan püsküren lavların oluşturduğu tüf tabakasının doğal etkenlerle erozyona uğraması sonucu oluşmuştur Aşınmaya çok elverişli bu tüf katmanlarının çatlaklarında yol bulan termal özellikli Melendiz çayı, milyonlarca yıllık bir sürecin sonunda, 14 kilometre uzunluğunda ve yüksekliği yer yer 110 metreye ulaşan kanyon görünümlü bu vadiyi meydana getirmiştir Vadi, Ihlara (Yeşilyurt) köyünde başlayıp, Selime köyünde sona ermektedir lhlara vadisi, doğal güzelliğiyle olduğu kadar, tarihi yerleriyle de ünlüdür Hıristiyanlığın ilk dönemlerinde, Kapadokya'nın en güvenilir sığınak-bölgelerinden birisi oldu Pek çok kilise, manastır ve mağara-ev yapıldı Bugün gezilebilen kiliselerdeki fresklerin 9-13 yüzyıllar arasında boyandığı sanılmaktadır ilk dönemlerde yapılan fresklerde daha çok Doğu etkisi görülmektedir Belisırma köyünde yoğunlaşan ve 10 ve 11 yüzyıllara tarihlenen kiliselerde ise Bizans üslubu egemendir Kelebekler Vadisi Kelebekler Vadisi, Muğla ili, Fethiye ilçesi Ölüdeniz belde sınırları içerisinde bulunan doğal bir hazinedir Sahip olduğu endemik türler nedeniyle dünya mirası olarak korunması önerilmiş 100 dağdan biri olan Babadağ'ın eteklerinde bulunan Kelebekler Vadisi, 8 Şubat 1995'de 1 derecede doğal SİT ilan edilmiş ve her türlü yapılaşmaya kapatılmıştır 350 metreye ulaşan sarp kayalık duvarlarla çevrili olan Vadi ismini, barındırdığı 80'den fazla kelebek türünden ve özellikle kaplan kelebeğinden almıştır Kaynağı Faralya köyünde bulunan ve 50 metre yükseklikten dökülen şelale, Vadi'nin ortasından geçen bir dere ile Akdeniz'e ulaşır Kelebekler Vadisi'nin özgün coğrafi yapısı, bitey ve direyi bilim çevrelerinin, özellikle botanikçilerin ve entomologların inceleme ve laboratuar çalışmalarına konu olmakta; ulusal ve uluslararası çevre örgütlerinin ve ekolojik oluşumların dikkatini çekmektedir Kelebekler Vadisi'ne ulaşım Ölüdeniz'den kalkan teknelerle sağlanır Faralya (Uzunyurt) köyünden bir patika Vadi'ye ulaşır; fakat ipli tırmanış rotaları ve değişken yüzeyi nedeniyle, bir rehber eşliğinde yapılmalıdır Kelebekler Vadisi'nde doğal yaşamı korumak ve bunun için gereken önlemleri alarak projeleri hayata geçirmek amacıyla bir tesis meydana getirilmiştir Ziyaretçilere çadır ve ağaç evlerde konaklama imkânları sunan işletme günlük 500 konuk kapasitesine sahiptir ve Kelebekler Vadisi'nin 100 dönümlük arazisi üzerinde ekolojik tarım yapmanın yanı sıra; arıtma, deniz temizliği ve temiz enerji hususlarında projeler gerçekleştirmektedir Munzur Vadisi Doğu Anadolu Bölgesinde Tunceli ili sınırları içinde yer alan Munzur Vadisi Milli Parkı Tunceli'ye 8 km uzaklıktadır Karasu ve Murat çöküntüsü alanları arasında yükselen Munzur Dağlarının jeolojik yapısı, metamorfik , volkanik ve tortul kayaçlardan meydana gelir Kuzeyde 3300 metreye kadar yükselen bu dağlık alan Mercan ve Munzursuyu vadileri ile büyük ölçüde parçalanmıştır Mercan vadisinin 160 metreden yukarı kesimlerinde buzul gölleri, dağlardan Ovacık düzlüğüne gelindiğinde kaynayan gözeler, vadi boyunca dökülen küçük şelaleler Milli Parkın peyzajında ilgi çekici örnekleridir Milli Parkta tepeler ve yamaçlar meşe ormanları ile kaplıdır Vadi tabanında ise ceviz, kızılağaç, dişbudak, karaağaç, çınar, kavak, sögüt ve çalı türlerinden meydana gelen zengin bir bitki örtüsü görülür Sarp ve dik yamaçlar ise çıplaktır Yaban Hayatı;kurt,tilki, ayı, kınalı keklik gibi türlerin yanında dağkeçisi , çengel boynuzlu dağkeçisi , vaşak, susamuru, çil keklik, keklik kaya kartalı gibi nadir türlerin de barınmasına imkan sağlamakta;Munzur Vadisi ve Mercan suyunda bol miktarda alabalık bulunmaktadır Parkta görevlilerin göstereceği yerde kamp kurmak,piknik yapmak ,sportif balık avcılığı, yürüyüş ve dağcılık yapılabilir Mercan Vadisinin yukarı kesimlerinde buzul gölleri, dağlardan Ovacık düzlüğüne inildiğinde kaynayan gözeleri ve küçük şelalesi görülmeye değer güzelliktedir Milli Parkta kamp kurulup,piknik yapılabilir Sportif balık avcılığı, yürüyüş ve dağcılık yapılabilir Çadırla konaklanabilir