Kayaların Çözülmesi, Toprak Oluşumu Ve Toprak Çeşitleri

Kayaların çözülmesi, Toprak Oluşumu,toprak oluşumu ve toprak tipleri,Toprak çeşitleri,toprak oluşumu ve toprak türleri,toprak oluşumu ve çeşitleri

KAYALARIN ÇÖZÜLMESİ, TOPRAK OLUŞUMU VE TOPRAK ÇEŞİTLERİ

1 KAYALARIN ÇÖZÜLMESİ

Kayalar ve taşlar, dış olayların etkisi altında zamanla değişikliğe uğrayarak paslanmış, çürümüş gibi bir görünüm alır Zamanla taşı oluşturan mineraller arasındaki bağ gevşer ve taş parçalara ayrılır, ufalanır İşte, kayaların ve taşların uğradıkları bu değişikliklere çözülme denir

Kayaların yapısal değişikliğe uğraması iki şekilde gerçekleşir

? Fiziksel (Mekanik) Çözülme

Kayaların, kimyasal yapıları değişmeden, yalnızca fiziki yapılarında görülen parçalanma, ufalanma ve ayrışma olayıdır

Fiziksel çözülme, daha çok aşırı sıcaklık farkı görülen yerlerde, kayaların gündüzleri aşırı sıcaktan genişlemesi, geceleri de aşırı soğuktan dolayı büzülmesi sonucu gerçekleşir

Fiziksel çözülme, çöl, karasal, step, tundra gibi, aşırı sıcaklık farkı görülen iklimlerin etkili olduğu yerlerde daha kolay meydana gelir

? Kimyasal çözülme

Kayaları oluşturan unsurların eriyerek, kimyasal bileşimlerinin değişmesi sonucundaki parçalanma, ufalanma ve ayrışma olayıdır Kimyasal çözülme, daha çok, sıcaklık farkının az olduğu sıcak ve nemli iklim bölgelerinde görülür Ekvatoral, Muson, Okyanus ve Akdeniz iklimlerinin etkili olduğu yerlerde daha kolay meydana gelir

2 TOPRAK OLUŞUMU

Çözülmeye uğrayan kayaların yüzeyi zamanla, ayrışmış mineraller, organik maddeler ve mikroorganizmalardan oluşan bir örtüyle kaplanır Bu örtüye toprak denir Toprak tabakası, yerkabuğu üzerinde bulunur Kalınlığı birkaç cm den, 2 - 3 m ye kadar olabilir

Oluşumunu tamamlayan bir toprak kesitinde;
Ana kaya,
Ayrışmış kaya,
Ham toprak,
Olgun toprak,
katları bulunmaktadır Bu katlara horizon adı da verilir Horizonlar harflerle isimlendirilir

Toprağın en üst katı olan A Horizonu, bitkisel artıkların ayrışması ile oluşmuştur ve organik madde bakımından zengindir Genellikle koyu renklidir Bitkiler bu tabakada tutunur ve yetişip gelişir B horizonu, toprağın üst katından taşınan, kireçler, killer ve minerallerin biriktiği ham toprak tabakasıdır C horizonu ana kayanın özelliğini taşıyan ayrışma katıdır D horizonu ise, toprağın ana özelliğini belirleyen ana kayanın bulunduğu kattır

Bitki artıklarının toprakta birikmesiyle oluşan, koyu renkli organik maddeye humus denir Humus, kayaların ufalanması veya ayrışmasında etkili değildir Toprağa verimlilik kazandıran bir maddedir

3 TOPRAK ÇEŞİTLERİ

Taşınmış Topraklar (Azonal Topraklar): Akarsular, rüzgârlar ve buzullar gibi dış kuvvetlerin, çeşitli sahalardan aşındırarak taşıdıkları materyalleri biriktirmeleriyle oluşan topraklardır

Bunlardan;
Akarsu biriktirmesiyle oluşanlara alüvyal topraklar,
Buzul biriktirmesiyle oluşan topraklara moren topraklar,
Rüzgâr biriktirmesiyle oluşan topraklara da lös topraklar denilmektedir

Yerli Topraklar, kayaların bulundukları yerlerde çözülmeleriyle oluşan topraklardır

a Nemli Bölge Toprakları

? Tundra Toprakları

Kutuplara yakın, soğuk tundra bölgelerinin topraklarıdır Toprak genelde ya donmuş haldedir ya da bataklık halinde bulunur Bu nedenle tarım yapmaya elverişli değildir Türkiye?de bu tür topraklar görülmez

? Podzol Topraklar

İğne yapraklı ormanlarla kaplı, soğuk ve nemli iklim bölgelerinin topraklarıdır Çok yıkanmış olduklarından üst kısımlarının rengi soluklaşmıştır Yine aynı sebepten dolayı, topraktaki besin maddeleri de azdır Bunun sonucunda verimsizleşmiştir Türkiye?de, Batı Karadeniz Bölümü?nde kahverengi ve kırmızımsı sarı podzolik topraklar yaygındır

? Kahverengi Orman Toprakları

Nemli orta kuşağın, geniş (yayvan) yapraklı ormanlarla kaplı bölgelerinde görülür Humus bakımından zengin oldukları için verimlidirler

Türkiye?de, bu tür topraklar, Karadeniz Bölgesi?nde yaygın olmakla birlikte, İç Anadolu?nun 1000 - 1200 m?den yüksek alanlarında da yer yer görülür İç Anadolu?da, daha çok Kuzey Anadolu Dağları?nın güneye bakan yamaçlarında yaygındır

Yine, Trakya?nın kuzeyinde Yıldız Dağları?nda, İçbatı Anadolu?da, Güneydoğu Toroslar üzerinde de kahverengi orman topraklarına rastlanır

? Kırmızı Topraklar (Terra - rossa)

Nemli subtropikal iklim bölgesi ile Akdeniz iklim bölgelerinde, genellikle kalkerler üzerinde görülen topraklardır Toprağa kırmızı rengini veren bileşimindeki demiroksittir

Türkiye?de, Akdeniz Bölgesi ile Kıyı Ege ve Güney Marmara?da yaygın olarak görülür

? Laterit Topraklar

Dönenceler arasında yer alan, sıcak ve nemli iklim bölgelerinin karakteristik toprak tipidir Şiddetli bir kimyasal çözülme sonucu oluşur Rengi kiremit kırmızısıdır Humus oranı azdır Buna bağlı olarak verimli değildir Türkiye?de tam olarak laterit özelliği taşıyan toprak görülmez Ancak, Doğu Karadeniz Bölümü?nde, laterit türü (lateritleşmiş) topraklara rastlanabilmektedir

b Kurak Bölge Toprakları

? Çernezyomlar

Çernezyomlar, Orta Kuşağın yarı nemli step bölgelerinde görülür Kara topraklar adı da verilir Fazla yıkanmadıkları için mineral ve kireç bakımından zengindir Toprağın üst kısmında, steplerden oluşan bitki artıklarının oluşturduğu, kalın bir humus tabakası vardır Bu nedenle Dünya?nın en verimli toprakları arasındadır

Çernezyomlar, ülkemizde en yaygın olarak, Erzurum - Kars Plâtosu?nda oluşmuştur Ayrıca, İç Anadolu Bölgesi?nin kuzey kesiminde de yer yer bu tür topraklar görülmektedir

? Kestane veya Kahve Renkli Step Toprakları

Az yağış alan step iklimlerinde görülen topraklardır Üzerindeki bitki örtüsü seyrek olduğu için, humus oranı azdır Bu yüzden verimleri düşüktür Türkiye?de, Doğu Anadolu, İç Anadolu ve Güneydoğu Anadolu plâtoları ile İçbatı Anadolu?da yaygındır

? Çöl Toprakları

Çöl iklim bölgelerinde görülür Çok az yağış alıp, fazla yıkanmadıkları için, kireç ve tuz oranı oldukça fazladır Humus, hemen hemen hiç yoktur Bu topraklarda tarım yapılamaz

Türkiye?de, bu tür topraklar görülmemekle birlikte, Tuz Gölü çevresinde çölleşmiş topraklara rastlanır