Amurrular

Amoriler (Akatça: Amurru) Sami dillerine bağlı bir dil konuşan eski halk MÖ y 2000-y 1600 arasında Mezopotamya, Suriye ve Filistin tarihinde en etkili olan halk Amorilerdir

Amori sözcüğü ?Batı? anlamına gelen Sümerce Martu sözcüğünden türemiştir

Kökenleri

En eski çiviyazısı kaynaklarda (MÖ y 2400-y 2000) bu halkın batıdan geldiği söylenir, ama çıkış yerleri, büyük bir olasılıkla Suriye değil, Arabistan'dır Savaşçı ve göçebe bir halk olan Amorilerin, Akadlar (MÖ 4000 - MÖ 2100) ve Üçüncü Ur Hanedanının (MÖ y 2112-y 2004) çöküşlerine yol açtıklarına inanılır

MÖ 2 binyılda Akad dilinde geçen Amurru terimi, yalnızca bir etnik topluluğu değil, aynı zamanda bir dili ve Suriye ile Filistin'i kapsayan siyasal ve coğrafi bir bölgeyi belirtiyordu MÖ 2 binyılın başlarında Arabistan kökenli büyük kabile federasyonlarının büyük göçleri, asıl Babil'in Orta Fırat Havzasının ve Suriye-Filistin'in işgaliyle sonuçlandı Amorilerin gelmesiyle Suriye'de kimi kentler yıkıldı, kısa ya da uzun bir süre için birçok yerde, kent yaşamı sona erdi Mezopotamya'da bazen besin ve iş arayan küçük topluluklar, bazen yağmacı çeteler halinde dolaşan Amoriler imparatorlukların gerilemesinden yararlandılar ve bu süreci hızlandırdılar Akad (MÖ 22 yüzyılın başı), sonra Ur (MÖ 21 yüzyılın sonu)

Ur'un yıkılmasından sonra bu kabileler, Mezopotamya'da küçük krallıklar kurarak Sümer - Akad kültürünü hızla benimsediler Amurru asıllı krallar yurttaşlarını başıboş dolaşıp kargaşa çıkarmaktan vazgeçirmeye çalıştılar Daha eski kaynaklarda sözü geçen Amoriler ile bu kabileler arasında bir ilinti olabilir Ama bazı bilim adamları bu kabileleri Doğu Kenanlılar ya da Kenanlılar diye adlandırmayı yeğlemektedirler

Sümerler ve Akadlardan sonra bölgeye hâkim olan Amoriler de bu kültür mirasını sahiplendi ve Babil kenti Dicle-Fırat bölgesinin siyasi ve ticari merkezi konumuna geldi Ardından, Güney Mezopotamya ve Asur ülkesini içine alan büyük Babil İmparatorluğu oluştu İlk Babil hanedanının krallarından biri olan Hammurabi, kent devletleri arasında birlik sağladı, ünlü yasalarını uygulamaya koydu, bilim ve teknolojide ilerleme kaydedilmesini sağladı[2] Hammurabi gibi Babil ülkesinin yerel krallarının hemen hepsi Amori kökenliydi Amorilerin başkentlerinden biri Mari idi (bugün Suriye'de Tel el-Hariri), Haleb (Halep) ise daha batıdaki siyasal merkezdi Bu bölgeye ve Filistin'e yeni gelenler Hurriler ile tümüyle karışmış durumdaydı O sırada Amurru denen bu bölge, merkezi Hazor olmak üzere Filistin'in kuzeyini ve Suriye Çölünü kapsıyordu

Dilleri

Amorilerin dili olan Amurru, eski Sami dillerinin en eskilerinden biridir Hami-Sami dilleri ailesinin bir kolu olan Sami dillerinin Kuzey Orta öbeği içinde yer alır Bugün Suriye'nin kuzeyini oluşturan bölgede eskiden konuşulan Amurru konusundaki bilgiler, hemen hemen yalnızca sözcük dizinleri ve adlardan edinilmiştir Özellikleri bilinmemekle birlikte, o dönemdeki özel adların kronolojisinden yola çıkarak Amurru'nun tarihi MÖ 3 binyılın son yüzyılından başlatılır

Amurru, ?karanlık çağ? diye nitelendirilen MÖ y 1600-y 1100 arasında Babil ülkesi ve Orta Fırat'tan silinirken, Suriye ve Filistin'de en yaygın dil oldu Hiçbir zaman yazıya dökülmemiş lehçeleri (batı Sami tipi), Mezopotamya'da Akatçanın karşısında kaybolarak Suriye'nin, aralarında akrabalık bulunan ağızlarına karıştı

Tarihten Silinmeleri

Göçebelikten vazgeçen Amurrular, yerleşik düzende yaşayanların içinde kayboldular MÖ y 1100'den sonraki Asur yazıtlarında Amurru terimi, Suriye'nin bir bölümü ile Fenike ve Filistin'in bütünü için kullanılıyordu Ama artık o dönemde belirli bir krallığı, dili ya da halkı adlandıran bir sözcük olma niteliğini kaybetmişti

Kaynak: Wikipedia