Abhazya Ve Abhazya Tarihi

Abhazya (Abhazca: Аҧсhы/Apsnı; Gürcüce: აფხაზეთი / Aphazeti ), Gürcistan'ın kuzeybatı kesiminde, Karadeniz'in doğusunda tarihsel bölge Adını, bugün bölgenin halklarından biri olan Abazalardan ya da eski bir halk olan Abasglardan alır
Abhazya, 8600 km²’lik bir alanı kapsar Bölgede 220000'i aşkın kişi yaşamaktadır(2003 sayımı)

Tarih

Erken dönem

Batı Kafkasya’da en eski yerleşmeye ilişkin arkeolojik buluntular yaklaşık İÖ 4000-3000 yıllarına tarihlenir Bugünkü Abhaz (Apsua) tarihçiler bu kalıntıların en eski “proto-Abhaz” kabilelerine ait olduğunu savunmakta ve Karadeniz kıyısındaki bugünkü Abhaz cumhuriyetinin köklerinin çok eski olduğunu ileri sürmektedirler
Bugünkü Abhazya toprakları İÖ 1 binyılda (İÖ 9-6 yüzyıllar) eski Kolhis (Kolha) krallığının bir parçasıydı Bu toprakların İÖ 63 yılında Lazika’nın bir parçası oldu Eski Yunan tacirler Karadeniz kıyısında limanlar kurdular ve Dioscurias adıyla kurulan Sohum da bu limanlardan biriydi
Roma İmparatorluğu İS 1 yüzyılda Lazika topraklarını ele geçirdi ve Lazika'nın bağımsızlığını yeniden kazandığı 4 yüzyıla değin bölgeyi yönetimi altında tuttu Ama Lazika ardından Bizans İmparatorluğu’nun denetimi altına girdi Bizans imparatoru I İustinianos döneminde, 6 yüzyılda Abhazya nüfusu Hıristiyanlığı kabul etti Abhazya, 7 yüzyılda Bizans’a bağlı bir prenslik haline geldi Daha sonra 9 yüzyıla değin İmereti Krallığı’na bağlı olarak bu konumunu korudu Abhazya prensi II Leon, Hazarlardan yardım aldı ve egemenliğini bütün Batı Gürcistan’a yaydı II Leon zaten Abhazya prensi olduğu için Abhazya kralı unvanını aldı ve kralığın adı da Abhazya Krallığı oldu Bu krallığın başkenti Kutaisi idi Batı Gürcistan’daki piskoposlukların Konstantinopolis (İstanbul) patrikliğine bağlıydı Bu durum, Bizans İmparatorluğu’nun Abhazya Krallığı’nda nüfuzunu büyük ölçüde korumasına yardım etti
16 yüzyılda Abhazya’yı Osmanlılar ele geçirdi ve bölge nüfusunun bir bölümü Müslümanlaştırıldı Osmanlılar Gürcüleri bölgeden çıkardı ve Çaçba hanedanınca yönetilen özerk Abhazya Prensliğini kurdu

Çarlık Rusya’sı ve Sovyet dönemi

Çarlık Rusyası Kafkasya’ya yayılmaya başlamasıyla birlikte bölgenin küçük halklarıyla çatışmalara girdi Küçük ölçekli ama uzun zamana yayılan savaşların sonunda Rusya, 1801-1864 arasında bütün Gürcistan’ı ele geçirdi Abhazya’da Rus yönetimi 1864’te kuruldu ve Müslüman Abhazların büyük bölümü Osmanlı topraklarına sürüldüler
Çağdaş Abhaz tarihçiler bu dönemde bölgeye Gürcüler ve Rusların yerleştirildiğini ileri sürmektedirler Gürcü tarihçiler de Gürcüler, Megreller ve Svanlar gibi Güney Kafkas halkın eski çağlardan beri Abhazya’nın yerli halkı olduğunu yazmaktadırlar Adigeler, Abazalar gibi bir Kuzey Kafkas halkı olan Abhazların bölgeye kuzeyden göç ederek geldiklerini belirtmektedirler 20 yüzyılın başında Abhazların bölgede bir azınlık olması da bir başka olgudur 1911 tarihli Encyclopædia Britannica‘daki maddede Sohum-kale (Sohum) nüfusunun 43000 olduğu, bu nüfusun üçte ikisinin Kartvelilerden, üçte birinin Abhazlardan oluştuğu yazmaktadır
1917 Bolşevik Devrimi’nden sonra Abhazya, 1921'de Abhazya Sovyet Sosyalist CumhuriyetininStalin 1931’de Abhazya Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti olarak değiştirerek Gürcistan’a bağlı özerk cumhuriyet haline getirdi Bu dönemde Gürcü nüfusu oransal olarak Abhazlardan daha fazla artış gösterdi Ayrıca bölgeye yoğun Gürcü ve Rus nüfusu yerleştirildi 1886’da yaklaşık 5-10 kişilik küçük topluluklar olan Gürcülerin sayısı 1989’daki sayımda 250,000 Ruslarınki de 75000’i buldu kurulmasıyla siyasal ve kültürel alanda geniş özerlik elde etti
Stalin’in ölümünden sonra özerk cumhuriyette Abhazlara daha geniş iktidar ve hükümette daha çok temsil edilme hakkı tanındı Sovyet yönetimi, küçük cumhuriyetleri edebiyat ve kültürel gelişmelerini destekliyordu Abhazlar özerk cumhuriyette azınlık olmalarına karşın, siyasal gücü ve bürokrasiyi ellerinde tutuyorlardı Abhazlara her alanda tanınan kota, Sovyet yönetiminin “böl ve yönet” politikalarıyla da ilişkiliydi Gürcistan’daki özerk cumhuriyette Abhazların sahip oldukları haklar, Sovyetler Birliği’nin başka hiçbir özerk cumhuriyetinde tanınmamıştı Bu durum, Gürcüler ile Abhazların karşı karşıya gelmelerinin de nedenlerinden biri oldu

Abhazya savaşı

Sovyetler Birliği’nin çözülmeye başladığı 1980’lerin sonlarında, Gürcistan’ın bağımsızlığa doğru yol aldığı süreçte, Abhazlar ile Gürcüler arasındaki gerilim iyice yükseldi Pek çok Abhaz muhalif, Gürcistan’ın bağımsızlığını kazanması halinde Abhazya’nın da bağımsızlığını ilan etmesi hakkı bulunduğunu, bağımsız Gürcistan’da “Gürcüleştirme” politikalarının gündeme geleceğini ileri sürdü Özerk cumhuriyetin nüfusunun %48’ini oluşturan Gürcilerin özerk cumhuriyette üniversiteleri yoktu ve üniversite talebinde bulunmalarıyla başlayan gösterilerde, 16 Temmuz 1989’da 16 Gürcü öldürüldü ve 137 kişi de yaralandı Ardından Sovyet ordusu kontrolü sağlamak için Sohumi’ye girdi Bu olayın paramiliter grubun bir provokasyonu olduğu da iddia edildi
Gürcistan, Zviad Gamsakhurdia liderliğinde 6 Nisan 1991’de bağımsızlığını ilan etti ve Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti’nin 1921 tarihli anayasasına döndüğünü duyurdu Pek çok Abhaz bunun Abhazya’nın özerkliğinin kaldırılması anlamına geldiğini ileri sürdü Oysa 1921 tarihli anayasada Abhazya özerk bir cumhuriyet olarak tanınıyordu 23 Temmuz 1992’de, Abhazya parlamentosu çoğunluğun oylarıyla bağımsızlığını ilan etti Ardından düzensiz Gürcü birlikleri Abhazya’ya girdi ve Gürcü yönetimi bölgenin büyük bölümünü kontrol altına aldı, parlamentoyu da kapattı1921 anayasası Özerkliği tanıyorduysa niye parlomentoyu kapattı?1921 yasası gereği parlemetonun işlerliği devam ettirilseydiAbhazyanın bağımsızlığı Gürcüstanın mevcut hakları gasp etme teşebbüsünün sonucudurAbhazyayı bağımsızlık noktasına getiren Gürcü milliyetciliği güden liderlerinin kararı olmuştur
Rus güçlerinin denetimi altında kurulan Kafkas Halkları Konfederasyonu şemsiyesi altında bir araya gelen Çeçenler, Rus Kazaklar ve Osetler, Abhaz güçleri Gürcülere karşı savaş başlattılar Abhaz subayların yönetimindeki askeri birlikler, Eylül'de Gürcüleri yenilgiye uğrattı Sonunda Gürcistan topraklarında bir Abhaz-Gürcü cephesi oluştu 3000 kişinin öldüğü savaş sonrasında Abhaz birlikleri Temmuz 1993’te, Sohumu elinde tutan Gürcülere karşı saldırıya geçti Gürcüler ağır kayıplar verdiler ve Sohumi 27 Eylül’de Abhaz yönetiminin eline geçti Bu savaşta binlerce insan öldü ve 10000 kişi de kayboldu Abhazyadan 250000’den Gürcü göç etti

Siyasal statü

1990'ların başındaki savaşın ardından Sohum’a egemen olan ve Rusya’nın desteğindeki ayrılma yanlısı güçler 1994 yılında bağımsızlığını ilan etmiş, ama Abhazya Cumhuriyeti adını taşıyan bu yönetim bazı ülkeler tarafından tanınmıştır (Rusya[1], Nikaragua [2], Venezuela, de facto Güney Osetya ve Transdinyester) Gürcistan’ın merkezi yönetiminin desteğindeki özerk yönetim ise, bölgenin eski statüsünün korunmasından yanadır Abhazya Cumhuriyeti Hükümeti’nin yönetim merkezi Sohum'dur
Avrupa Birliği, Birleşmiş Milletler, Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı, Avrupa Birliği KonseyiGürcistan’ın bir parçası olarak tanımakta ve anlaşmazlığın her iki tarafın barışçı yollarla çözümlemesini istemektedir Bununla birlikte, bugünkü nüfusunun büyük bölümü Abhazya’yı egemen bir devlet olarak kabul etmektedir gibi uluslararası örgütler Abhazya’yı
2006'da Gürcistan tarafından başlatılan askeri operasyonla Abhazya sınırlarına dahil olan Kodor Vadisi'ne asker sokmuştu ve bölge Gürcistan denetimindeydi Güney Osetya-Gürcistan savaşı sonrasında Abhaz güçlerinin başlattığı opreasyonla kontrol Abhazya Cumhuriyeti'ne geçmiştir

Ekonomi

Başlıca gelir kaynağı turizmdirAbhazya tam anlamıyla bir turizm cennetidirDoğal güzelliği sayesinde ülkeye yurt dışından çok fazla sayıda turist çekmektedirKimi insanlar Abhazya için ; İnsanın ölmeden önce kesinlikle görmesi gereken yerlerden biri olduğunu söylerTkuarçalİpek Yolunun denize açılan kapısı olan Abhazya, zengin kömür havzasına ve değerli mermer yataklarına sahiptir Abhazya’daki ağaç çeşitliği nedeniyle bu zamana kadar önemli bir gelir kaynağı olan ağaç ürünleri sektörü, son zamanlarda ormanların koruma altına alınmasıyla askıya alınmıştır bölgesinde dünyanın en iyi kömürleri üretilmektedir

Kültür

Abhazlar, diğer tüm Kafkas halklarından farklı ve köklü bir kültüre sahiptirKültürlerine son derece düşkün olan Abhazlarda kadına önem başta gelen değerlerdendirAbhazlarda kadının yeri erkekler kadar önemlidirAbhaz kadını erkekler gibi ata biner, misafir geldiğinde erkeklerle oturabilir,en az erkekler kadar söz söyleme ve düşünce özgürlüğü hakkına sahiptirÇerkes kökenli bir halk olmasından gelen bu özellik onların kültüründe diğer çerkes toplumlarında da olduğu gibi vazgeçilmez bir değerdir

Nüfus






Ritsa Gölü






Pitsunda tepesinden bir manzara

Abhazya’da ilk nüfus sayımın 1886 yılında yapıldı (1893’te Tiflis’te yayımlanmıştır Çarlık Rusyasının yönetimi altındaki Sohum bölgesi’nde toplam 68773 kişi yaşıyordu Bu nüfusun 30640'ı Samurzakanolu (Gal'de yaşayan Megreller), 28323'ü Abhaz, 3558’i Megrel, 2149’u Yunanlı, 1090’ı Ermeni, 1090’ın Rus ve 608 Gürcü (İmeretli ve Gurialı dahil) olarak yazılmıştırGali bölgesidir Samorzakanolu olarak yazılan nüfusun büyük çoğunluğunun Megreldir Bunlar Gal rayonunda yaşayan Kutaisi O dönemdeki Samurzakano, Abhazya'nın bugünkü Knezliği'ne bağlı olmayan Megreller idiler
1917 yılı tespitlerine göre bölge nüfusunu yüzde 41,7’si Megrel-Svan (54760) ve yüzde 30,4'ü Abhaz (39915) idi Ancak bu dönemde Gagra yöresi Sohum Bölgesi’nin bir parçası değildiBahsi geçen bölgede Abhaz nüfusu ağırlıklı idi
Sonraki dönemlerde Stalinin ve Beria ikilisinin uyguladığı Megrelleri yok edebilmek için Abhazyaya yerleştirme ve Abhaz nüfus üzerinde katliama varan politikaları neticesinde Rus, Ermeni ve Gürcü nüfusu hızla artarken Abhaz nüfusu düşük bir düzeyde kalmıştır Ayrıca vatanlarından sürülen Megreller de kayıtlara Gürcü olarak geçirildiler
Abhazya’nın nüfus yapısı 1990’larda büyük ölçüde değişmiştir 1989’da, Sovyet döneminde yapılan nüfus sayımına göre Abhazya’nın nüfusu yaklaşık 525000’di ve bu nüfusun % 48’i Megreller oluşuyordu Abhazların nüfus içindeki oranı % 17 idi
1990'ların başında, Abhazya’daki savaş sırasında Abhaz ayrılıkçı yönetimi Megrellerin ve Svanların çoğu (yaklaşık 250000) göç ettirildi ve bu nüfusun ancak 45 bin kadarı Gali bölgesine dönebildi
1989 Sovyet nüfus verilerine göre Abhazya Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nin toplam 525 bin nüfusunun yaklaşık 240 bini Gürcüler (Megreller ve Svanlar dahil) 94 bini Abhazlar, 75 bini Ruslar, 76 bini Ermenilerden oluşur

Yüzey şekilleri ve iklim

Abhazya, Kuzeybatı Kafkasya'da Karadeniz’in kuzey kıyılarında 8600 km²’lik bir alanı kapsar Kafkas Dağları Abhazya’yı kuzey ve kuzeydoğuda, Rusya Federasyonu içindeki ÇerkesyaKaradeniz’le çevrelenmiştir topraklarından ayırır Abhazya’nın doğusunda Gürcistan yer alır Güney ve güneybatısı
Abhazya’nın büyük bölümü (yaklaşık % 75) dağlardan oluşur Nüfusun büyük bölümü kıyı kesimlerinde, düz alanlarda ve alçak kesimlerde yerleşmiştir Büyük Kafkas Dağları bölgeyi kuzeyden tamamen kuşatır Dağların yüksekliği pek çok yerde 4000 m civarındadır İklimi genel olarak ılımandır

Başlıca kentler

• Akua
• Gagra
• Gal
• Gudauta
• Oçamçira
• Tkuarçal
• Anakopya