Türk Destanlarında Motifler ...

1-KÖK-BÖRİ: Totem devri yaşayan Türklerin totemi bozkurt destanlarda hayat ve savaş gücünü temsil eder Bozkurt destanlarda Tanrı kurt anne kurt ordular önünde yürüyen kumandan olarak geçerTürkler bozkurta önce Tanrı diye tapmışlar sonra kendilerinin bozkurt soyundan geldiklerine böylelikle birer bozkurt olduklarına inanmışlardır

2-IŞIK: Bu motif destanların kuruluşunda kutsiyetten kaynaklanan hayat verici bir özelliğe sahiptirDestanların büyük kahramanları; bu kahramanlara kadınlık ve mukaddes Türk çocuklarına annelik yapan kadınlar ilahî bir ışıktan doğarlarŞamanist inanca göre yerden on yedi kat göğe doğru gittikçe aydınlanan bir nur âlemi vardır ki bunun on yedinci katında bütün göz kamaştırıcı ışığıyla Türk Tanrısı otururYeryüzünde iyilik yapan ruhlar da bir kuş şeklinde bu nur âlemine uçarlar

3-RÜYA: Destanın bütününü etkileyen ve destan kahramanlarının hareket alanını belirleyen bir motiftirBir mücadele üzerine kurulu destanlarda kazanılacak başarı veya yaşanacak bir felaket düş yoluyla önceden öğrenilir Kadercilik anlayışı düş motifiyle destanlarda işlenir

4-AĞAÇ: Destanlarda ağaç motifi üç yönüyle yer alır: Sığınak (Oba) Ana ya da Ata varlığı devleti temsil eden sembolİnsanlığın yaratılışı hakkındaki Türk düşüncesine göre Tanrı yeryüzündeki dokuz insan cinsini bu insanlardan önce yarattığı dokuz dallı ağacın gölgesinde barındırmıştır

5-KIRKLAR:Bu motif kahramanlar etrafındaki gücü temsil ederKırk sayısı bazı eşya ve davranışları sınırlarOğuz Kağan’ın kırk günde yürümesi konuşması gibiKırk sayısı görünmez aleminden gelen koruyucu güç verici kutsiyete erişmiş şahısları da simgeler

6-AT: At destanlarda önemli bir konuma sahiptir Bunun temelinde göçebe kültürün yarattığı zorlayıcı koşullar vardırAta bir tür dinsel totem özelliği kazandıran şamanist inançtır At kahramanın başarıya ulaşmasında en etkin güçtürSahibini korur ona yol gösterir tehlikelere karşı uyarır

7-OK-YAY: Destanlarda maden isimlerinin sıkça geçmesi Türklerin savaşçı bir ulus oldukları kadar savaş aracı üretmede de usta olduklarını gösterirDestanlardaki maden isimleri tamamiyle Türkçe’dirBu da Türklerin çok eskiden beri madencilikle uğraştıklarının delilidirOk- yay motifi destanlarda sadece savaş aracı olarak geçmemişTürk üstünlüğünü ifade etmiş hukuki bir sembol haline gelmiştir

8-MAĞARA: Bu motif destanlarda sığınak ve ana karnını temsil ederBazen de ilahî buyruğun tebliğ edildiği yer olarak karşımıza çıkar

9-AK SAKALI İHTİYAR: Destanlarda hakanların akıl danışıp öğüt diledikleri gün görmüş yaşlılar vardırDerin tecrübeli bu kimseler geç hakanlara yol ve iz gösterirlerBu Türklerin alimlere mukaddes insan gözüyle bakıp ilme değer verdiklerini gösterir

10-YADA TAŞI: Bu taş destanlarda millî birlik ve bütünlüğü halkın mutluluğunu ve devletin idealini temsil ederBu taş ülkeden çıkarıldığında birlik ve bütünlük bozulur ve kıtlık baş gösterir