Uygurların Türk Tarihindeki Yeri Ve Önemi

-Şehircilik tarım ve ticarette ileri gitmişlerdir
-Okur-yazar oranları yüksek olup 14 harfli alfabeleri vardır
-Türeyiş ve Göç destanları vardır "Orta Oyunu" Uygurlardan gelmektedir
-Gök tanrı inancını terk edip yabancı dine inanan ilk Türk topluluğudur
-Bögü Kağan vaktinde girdikleri Manihaizm dini savaşçı karakterlerini kaybetmelerine neden olmuştur
-Tahta harfli matbaayı kullanmışlardır
-Uygur beylerinden Eratna Orta Anadolu'da bir devlet kurmuştur Kayseri'deki türbesinde (Köşk Medrese) yatmaktadır
-Uygurlar Göktürkler devrinde yukarı Selenge boylarında yasamışlardır
-On boydan meydana gelmişlerdi Onun için On Uygur şeklinde de anılmışlardır
-Uygurlar'ın başlarındaki idareciler el teber (küçük kral) unvanını taşıyorlardı

ORHUN UYGUR DEVLETİ

Karluk ve Basmiller’le birleşerek II Göktürk Devletini yıkan Uygurlar Orhun bölgesinde Uygur Devletini kurdular(745)
Kurucuları : Kutluk Bilge Kül Kağan
Merkezleri : Ordubalık (Karabalsagun)’dur
Kutluk Bilge Kül Kağan Türklerin şehir kuran ilk hükümdarıdır
İlk Türk şehri Ordubalık' tır
Bilge Kül Kağan’dan sonra MOYEN-ÇOR başa geçmiş onun döneminde Müslüman Araplar(Abbasiler) ile Çinliler arasında Talas Savaşı yaşanmıştır
Talas Savaşı Tarım Havzasının Uygurların eline geçmesini ve Çin'in Orta Asya'dan çekilerek zayıflamasına yol açmıştır
Bögü Kağan devrin de Uygur Türkleri ile Çin arasında iyi ilişkiler kuruldu ticaret gelişti
Bögü Kağan Çin'e yardım amacıyla “Tibet Seferine” çıktı
Bögü Kağan Tibet seferi sırasında iki MANİ (MANİHEİZM) rahibini yanına alarak ülkesine geri döndü Bu rahipler Uygur Türkleri arasında Mani dininin yayılmasına sebep oldular Ayrıca Türkler arasında Budizm’de yayılmaya başladı
Mani Dini: Avlanmayı et yemeyi ve savaşmayı yasaklayan bir dindi
Mani Dininin Uygurlar üzerindeki Etkileri:
1- Uygurlar Savaşçılıklarını kaybettiler
2- Yerleşik hayata geçtiler
3- Yerleşik hayata geçmeleriyle Uygurlar ticaret bilim sanat ve edebiyat gibi bir çok alanda geliştiler

840 yılında bir başka Türk kavmi olan Kırgızlar Uygur Devletine son verdiler Kırgızlar’ın Orhun Bölgesine girmeleri sonucu Uygurlar Kansu ve Turfan bölgelerine göç etmek zorunda kaldılar
Kırgızların bu saldırıları buradaki Türk nüfusunun azalmasına sebep olmuştur Bu yüzden bu en eski Türk Yurdu daha sonra Kırgızları yenen Moğolların eline geçerek kolayca Moğollaşmış MOĞOLİSTAN olarak anılmıştır

KANSU (SARI UYGUR) DEVLETİ:

Kırgızlardan kaçarak Kansu Bölgesi’ne gelen Uygurlar tarafından kurulan bu devlete Sarı Uygur Devleti de denilmektedir 1209’da Moğolların hakimiyetine girmiştir

TURFAN (DOĞU TÜRKİSTAN) UYGUR DEVLETİ:

Kırgızların saldırıları neticesinde Uygurların bir kısmı Turfan Bölgesi’ne gelerek burada yeni bir devlet kurdular Bu devletleri de Moğollar tarafından 1207’de yıkıldı
Cengiz Han’ın egemenliğine girmelerine rağmen medeniyette geliştiklerinden Moğollar’ı devlet teşkilatı ticaret bilim sanat alfabe gibi konularda etkilediler
Moğolların Türkleşmesinde önemli bir rol oynadılar