Hun Hükümdarların Adları

HUN HÜKÜMDARLARININ ADLARI
Hun kaganlarının Türkçe adları kesin olarak bilinmemektedir, çünkü hepsi Çin kaynaklarından öğrenilmiştir
Yaklaşık 200 yıl önce yaşamış Fransız sinoloğu (çinbilimcisi) JD Guignes, Hun kaganı Mo-tun’un Çin kaynaklarında Çince işaretlerle yazılmış adını “Mei-tei” (Mete) biçiminde okumuş, eserlerinde de bu şekilde kullanmıştır D Guignes’in eserleri Eski Türk tarihi için -çağına göre- temel kaynak olarak kullanıldığından başka tarihçiler ve araştırmacılar, yapıtlarında Mo-tun’un adını “Mete” biçiminde kullanmış ve bu kullanım giderek yaygınlık kazanmıştır Oysa günümüz Çin dilinin kurallarına göre bu ad “Mao-tun, Mao-dun, Mo-tun” biçiminde okunmaktadır Tabiki bu okuyuş, aynı Çin işaretlerinin, günümüz Çince söyleyişine göre okunuşudur Fakat aynı işaretler Mo-tun’un çağında “Bak-tut” diye okunmaktadır Çinliler, sözcük sonundaki “r” harflerini okuyamadıkları için “t” biçiminie sokarlardı Bütün bu verileri göz ününe alan Alman sinolog F Hirt, Mo-tun’un adının aslında Eski Türkçe’deki “Bagatur” (bugün: Bahadır) olması gerektiğini öne sürmüştür
Yine D Guignes, Mo-tun’un babasının adını “Teo-man” olarak okumuştur Fakat bugün sinoloji bu adı “T’ou-man” şeklinde okumaktadır ki bu sözcük günümüzde “Duman” olarak söylenen sözcüğün eski hali, yani “Tuman”dır
Öteki Türk hükümdarlarının adlarının Türkçe okunuşları hakkında da tam olarak bilgimiz yoktur Aşağıda verilen hükümdar adları, Çin kaynaklarından Çin yazılış şekline göre edinildiğinden Türkçe gibi durmamaktadır Fakat bundan, Hunlar’ın Çince adlar kullandıkları gibi bir sonuç çıkarılmamalıdır Sorun, Çin alfabesindeki işaretlerin Türkçe’yi tam olarak ifade etmemesinden ve adların Çin kaynaklarından öğrenilmesinden doğmaktadır Hunlar, elbette Türkçe ad kullanıyorlardı Fakat elimizde o çağdan kalma Türkçe yazılı kaynak olmadığından, adların Çin işaretleri ile yetersiz ve kusurlu yazılmış biçimlerini kullanmak durumundayız