Anadoludaki Başlıca Uygarlıklar Ve Kültürleri

HİTİTLER:

Hititler'in Anadolu'ya göç tarihleri kesin olarak bilinmemektedir MÖ 2000 yıllarında Hint-Avrupa kavimlerinin doğuda Kafkasya üzerinden Anadolu'ya girdikleri en kabul gören tezlerdendir Tezlerden bir diğeri Çanakkale Boğazı'ndan, bir başkası ise, Karadeniz'den geldikleri varsayımıdır Yeni gelenler yerli Anadolu Hatti Beylikleri'ni egemenlikleri altına almışlar, kısmen politik ve askeri, bir dereceye kadar da ekonomik gücü ellerinde tutmuşlardır

MÖ IIbin başlarında, Yukarı Mezopotamya'daki Assur şehrinin zengin tüccarlarının Anadolu ile yoğun bir ticari ilişkiye girmiş olduklarını görüyoruz Orta Anadolu'nun geniş toprakları üzerinde kurulan küçük krallık veya beylikler, "Karum" adı verilen pazar yerleri ile son derece canlı birer ticaret merkezleriydiler Assurlu tüccarlarla birlikte gelişen bir başka ve çok önemli olgu ise, MÖ II bin de Anadolu'da bilinmeyen fakat Mezopotamya'da MÖ 3000 yılından beri kullanılan çivi yazısının Anadolu'ya gelişidir Böylece Anadolu tarihi çağlara girmektedir Kilden yapılmış tabletler üzerine yazılan mektuplardan, Assurlu tüccarların Anadolu'ya kumaş, koku ve kalay madeni getirerek yerli krallara ve halka sattıklarını, karşılığında altın, gümüş ve bazı tunç malzeme aldıklarını öğreniyoruz

Koloni Çağı'nı izleyen Eski Hitit ( MÖ 18yy) ve Büyük Hitit Krallığı dönemleri sonunda, takriben 1200 yıllarında batıdan gelen ve Deniz Kavimleri diye adlandırılan toplulukların istilası ile Hitit İmparatorluğu son bulmuş ve Hititler yaşamlarına şehir beylikleri halinde devam etmişlerdir

Başkentleri:Hattuşa

Anadolu'da ilk kez organize devlet kuran Hititleri'in başkenti olan Boğazköy (Hattuşa), dağlık-engebeli bir arazi kurulmuş olup Çorum,a uzaklığı 82 km'dir

Boğazköy'ün gerçek tarihi MÖ 1900'den az sonra başlar Geç Hitit ve Asur belgelerinden öğrendiğimize göre Boğazköy; Hattuştu ve Pijusti adlı krallarla son bulan bir hanedanlığın merkezi idi MÖ 19 ve 18 yy'da Hitit öncesi'deki dönemde Boğazköy'de, Hattiler ve Asurlu tüccarlar da konaklamaktaydılar Şehirde Asurlu tüccarların ticaret yaptıkları "karum" denilen bir pazar yeri bulunmaktaydı

Boğazköy, MÖ 1200 yıllarına kadar Hititler'in başkenti olma özelliğini korumuştur İlk Hitit kralı olarak Hattuşa'lı anlamına gelen Hattuşili'yi görüyoruz

Kentin asıl merkezini büyük kale teşkil eder Büyük kalenin kuzeybatı yamacında Hitit İmparatorluk dönemine ait özel evler ile Büyük Mabed'in yer aldığı "aşağı şehir" bulunmaktadır Şehrin güney kısmını teşkil eden "yukarı şehir"; MÖ 13 yy kralları tarafından yapılmış sandık şeklindeki surlarla çevrilmiştir Bu surda Kral Kapısı, Potern, Sfenskli Kapı, Aslanlı Kapı yer almaktadır Yukarı şehir içinde Yenice kale ve Sarıkale tahkim edilmiş olarak yapılmıştır

Hitit Krallığı; MÖ 1200'deki Deniz Kavmi Göçleri sonunda Trak asıllı kavimlerin baskıları sonucu yıkılmış olup, dolayısıyla Boğazköy de başkent olma özelliğini kaybetmiştir MÖ 750 yılında Friklerin yerleşimine sahne olmuştur Hellenistik çağda ise Boğazköy; büyükçe bir yerleşim alanı olamaktan öte gidememiştir Bizans çağında da iskan edildikten sonra Boğazköy'e 18 yy'da bugünkü sakinleri yerleşmiştir

Antik Hattuşa harabeleri ile Yazılıkaya Açık Hava Mabedi birer açık hava müzesi olarak önem taşımakta olup, ayrıca; Milli Park projesi kapsamına alınmış ve Dünya Kültür Mirası listesine dahil edilmiştir

-FRİGYALILAR(FRİGLER):

* Orta Anadolu'da(Sakarya nehri çevresinde) MÖ 800 yıllarında devlet kurdular Başşehirleri GORDİON'du

* Kimmerler tarafından yıkıldı

* Friglerin en büyük Tanrıları KİBELE 'dir

* Frigler dokumacılıkta ileri gitmişlerdir Frigyalılar TAPETES adı verilen halı ve kilimleri ile ünlüdürler

LİDYALILAR:

* Bugünkü Gediz ve Menderes ırmakları arasındaki bölgeye eski çağlarda LİDYA deniliyordu

* Başkentleri SARDES(Sard)'dır

* Lidyalılar ticarette geliştiler Tarihte PARA'yı ilk kez kullanan Lidyalılar'dır

* Lidyalılar Efes'ten başlayıp, Mezopotamya'daki Ninova'ya kadar uzanan KRAL YOLU'nun açılmasında

etkili oldular

* Lidyalılara Persler son vermiştir

* Lidyalıların kısa zamanda yıkılmasının sebebi, ordularının çeşitli kavimlerden toplanan ücretli

askerlerden oluşmasıdır(Düzenli ve sürekli milli ordusunu oluşturamamıştır)

-İYONYALILAR(İYONLAR):

* İzmir Körfezinden, Güllük Körfezine kadar olan bölgeye İYONYA denilirdi

* Yunanistan'dan gelen AKALAR buradaki yerli halkla karışarak, şehir devletleri halinde yaşadılar

Başlıca İyon şehirleri şunlardır: Efes, Milet, İzmir, Foça, Bodrum

* Efeste'ki ARTEMİS tapınağı İyonlara aittir

* İyonlar deniz ticaretinde gelişmişlerdi

* İyon Edebiyatının en önemli eseri Homeros'un "İlyada ve Odesa destanı" dır

* İyonlar bilim ve sanatta gelişmişlerdir Matematikte Tales ve Pisagor, Tarihte Heredot, Tıpta Hipokrat, Felsefede Diojen)

- URARTULAR:

* Van Gölü ve çevresinde devlet kurmuşlardır Başşehirleri TUŞBA(Van)'dır

* Urartular'da kral ülkeyi savaş tanrısı HALDİ adına yönetirdi

* Urartular madencilik ve maden işletmeciliğinde ileri gitmişlerdi

* Urartular kaleler ve su kanalları ile ünlüdür (Toprakkale, Çavuştepe, Patnos ve Kayalıdere kaleleri)

KÜLTÜR VE MEDENİYET

DEVLET YÖNETİMİ:

1)- Anadolu'da kurulan bu devletler genellikle krallıkla yönetilmiştir Kral hem başkomutan, hem baş yargıç, hem de baş rahipti

NOT: Bu durum kralın siyasi, askeri ve dini gücü elinde bulundurduğunu gösterir Ayrıca kralın başrahip oluşu laik olmayan bir anlayışı yansıtmaktadır

2)- Hititlerde asillerden oluşan PANKUŞ denilen bir meclis vardı Bu meclis kralın yetkilerini kısıtlıyordu

3)- Hititlerde kraldan sonra en yetkili kişi TAVANANNA denilen kraliçeydi

4)- İyonyalılar merkezi krallık yerine SİTE denilen şehir devletleri halinde yaşamışlardır

DİN VE İNANIŞ:

1)- Anadolu'da çok tanrılı inanış mevcuttu

2)- Hititler kendi tanrılarından başka Ön Asya tanrılarına, Lidyalılar da Yunan tanrılarına tapınmışlardı

NOT: Bu durum Anadolu'da dini etkileşimi yansıtmaktadır

3)- Urartular ölümden sonra hayata inanmışlardı Bu yüzden mezarlarını ev ve oda biçiminde yapıp içine

çeşitli eşyalar koyuyorlardı

4)- Friglerin en büyük Tanrıları KİBELE 'dir

5) Efeste'ki ARTEMİS tapınağı İyonlara aittir

6) Urartular'da kral ülkeyi savaş tanrısı HALDİ adına yönetirdi

SOSYAL VE EKONOMİK HAYAT:

1)- Halk genellikle Asiller, Rahipler, Hürler ve Köleler olarak sınıflara ayrılmıştı

2)- Anadolu'da ekonomik hayatın temelini tarım, ticaret ve hayvancılık oluşturuyordu

3)- Urartular madencilik ve maden işletmeciliğinde ileri gitmişlerdi

4)- Lidyalılar ticarette geliştiler Tarihte PARA'yı ilk kez kullanan Lidyalılar'dır

5)- İyonlar deniz ticaretinde gelişmişlerdi

6)- Lidyalılar Efes'ten başlayıp, Mezopotamya'daki Ninova'ya kadar uzanan KRAL YOLU'nun açılmasında

etkili oldular

YAZI, DİL VE EDEBİYAT:

1)- Anadolu'ya yazı Asurlular tarafından getirilmiştir Hititler ve Urartular Asurlulardan aldıkları

ÇİVİ yazısını ve kendi buluşları olan HİYEROGLİF(resim yazısı) yazısını kullandılar

2)- İyonlar ve Lidyalılar Fenike yazısını kullandılar Fenike yazısını batıya aktaran İYONLAR olmuştur

3)- Hititler krallarının hayatlarını anlatan ANAL adını verdikleri yıllıkları hazırlayarak, tarafsız

TARİH YAZICILIĞI'nı başlatmışlardır

4)- Hititler, Mısırlılarla tarihte bilinen ilk antlaşmayı (KADEŞ ANTLAŞMASI) imzaladılar(MÖ1280)

5)- İyon Edebiyatının en önemli eseri Homeros'un "İlyada ve Odesa destanı" dır

HUKUK:

Anadolu'da kanunlar Mezopotamyadaki gibi kısasa kısas değildi

BİLİM VE SANAT:

1)- Hititler kayaları düzleştirerek, tanrı kabartmaları yapmışlardır

(İvriz ve Yazılıkaya Kabartmaları Hititlere aittir)

2)- Urartular kaleler ve su kanalları ile ünlüdür

(Toprakkale, Çavuştepe, Patnos ve Kayalıdere kaleleri)

3)- İyonlar bilim ve sanatta gelişmişlerdir Matematikte Tales ve Pisagor, Tarihte Heredot, Tıpta

Hipokrat, Felsefede Diojen)

4)- Hititler ve Frigler dokumacılıkta ileri gitmişler-

dir Frigyalılar TAPETES adı verilen halı ve

kilimleri ile ünlüdürler