Çin'de Bir Osmanlı Üniversitesi

2 Abdülhamid Han'ın Çin'deki Mührü, 1908'de Kurdurduğu ve Hâlâ Ayakta Duran Hamidiye Üniversitesi

28 Nisan 1901'de istanbul'dan sessiz sedasız yola çıkan, izmir ve iskenderiye'ye uğrayıp Kızıldeniz'i aşarak Uzak Doğu'ya yönelen Nemçe (Avusturya) vapuru Batı'nın bölgedeki ajan ve diplomatlarını hareketlendirmişti

Vapur henüz Çin'e ulaşmadan Pekin'deki Batılı sefaretler başkentlerine kriptolu mesajlar gönderir: "istanbul'daki 'kurnaz Sultan' Çinli Müslümanları kendine çekmek üzere yeni hamlelere girişti 9 kişilik temsil heyeti Çin'e geliyor" Osmanlı temsil heyeti uzun ve meşakkatli bir yolculuğun ardından Çin'e ulaştığında, bölgede âdeta bayram havası eser Şanghay Limanı'na gelen vapuru görmek isteyen Çinli Müslümanlar izdihama yol açar Sadece Batılı gazeteler değil, tüm dünya basını bu kritik ziyarete geniş yer verir o tarihlerde

Çin yönetimi, ülkelerine gelen Osmanlı heyetini memnuniyetle karşılasa da, o dönemde bu ülkeyi sömüren Batılı ülkeler tedirgindi Bizzat Sultan ıı Abdülhamid tarafından görevlendirilen Mirliva (Tuğgeneral) Enver Paşa'nın (ittihatçı Enver Paşa değil) hangi amaçla Çin'e geldiğini merak ediyorlardı

Hâliyle paşa, ikinci eşi, iki kâtip, iki âlim, iki asker ve uşaklardan oluşan heyet yaklaşık 4 ay süren ziyaret boyunca Batılı ajan ve elçilerin çemberindeydi Akıcı Fransızcası, etkileyici hitabetiyle Enver Paşa, Çinli Müslümanlar ve yabancı elçilere ıı Abdülhamid'in barış mesajlarını getirmek için geldiklerini söylüyordu Ama Batılılar bu açıklamayı pek inandırıcı bulmamıştı

Haddi zatında ziyaretin görünen sebebi Çin'de son yıllarda patlak veren, özellikle sömürgeci Alman ve ingilizleri hedef alan ayaklanmaları yatıştırmaktı Zira, 1901'deki Boxer isyanında, Pekin'deki Alman Büyükelçisi Kettler sokak ortasında öldürülüp cesedi sürüklenince dönemin Alman imparatoru Kaiser ıı Wilhelm, hususi ilişkisi bulunduğu ıı Abdülhamid'den yardım istemiş, aralarında Müslümanların da bulunduğu isyancıları bastırmak üzere Çin'e birlik göndermesini talep etmişti Çin'i cezalandırmak isteyen bazı Batılı devletler karma birlik de gönderir bu dönemde

Ancak 30 milyonluk Osmanlı, o dönemde tahmini 50-60 milyon Çinli Müslüman'ın (toplam nüfus 500 milyon) tepkisini çekmemek için bu ülkeye askerî birlik göndermekten geri duruyordu Bununla birlikte Batı'yla kurduğu dengeleri koruma arzusundaydı; özelikle Almanlarla olanı

Diplomasideki mahareti bilinen ıı Abdülhamid, hem Osmanlı-Alman ilişkilerini zedelemeyecek hem de Çinli Müslümanları istanbul'a meylettirecek bir formül buldu Şeyhülislam Cemaleddin Efendi'nin de oluruyla 'Nasihat Heyeti' adı altında dokuz kişiden oluşan bir temsilci grubunun Çin'e gönderilmesini istedi Sultan, bu kritik göreve, Yıldız'ın parlak subaylarından Enver Paşa'yı seçti Yanına Kurmay Binbaşı Nâzım Bey verildi Heyette ayrıca din adamı sıfatıyla Mustafa Şükrü Efendi yer aldı (rahmetli başbakanlardan Bülent Ecevit'in dedesi)

BATıLı AJANLAR HEYETi TAKiP ETTi

Devlet hazinesinden karşılanan 500 Türk lirasıyla yola çıkan ve bir ay süren yorucu seyahatin ardından mayıs (1901) başında Şanghay Limanı'na ulaşan Türk heyeti, sadece bu kentteki Müslümanlarla görüşmekle kalmamış, Çinli Müslümanların yoğunlukta olduğu bölgelere geziler düzenlemişti Heyet, bu tür buluşmaları fırsat bilip 'Müslümanların Halifesi' sıfatıyla ıı Abdülhamid adına yazılan ve Çinceye tercüme edilen beyannameler dağıtır Cuma namazlarına iştirak edip Sultan adına hutbeler okutur Batılı elçiler, heyetin 'ayaklanmaları yatıştırma' gibi bir misyonu olmadığını, Çinli Müslümanları Halife Abdülhamid himayesinde toplamaya çalıştığını görünce Enver Paşa ve grubuyla teması keser Hatta Batılılar bu duruma o kadar içerler ki Enver Paşa'yı karşılayan Alman elçisi bile bir daha uğramaz heyete

ıı Abdülhamid'in Batı'yı bir kez daha oyuna getirdiğini düşünen Pekin'deki Fransız Büyükelçisi, 4 Haziran 1901'de Paris'e şu mesajı geçer: "Sayın Bakan, Zât-ı âlileri, mektubuna ek olarak, Sultan tarafından Çin Müslümanlarıyla ilişki kurmak üzere görevlendirilmiş olan Türk heyeti konusundaki genelgeyi bulacaklardır Şimdiki şartlar muvacehesinde, Alman hükûmeti tarafından tavsiye edildiği söylenen bu konudaki Bâb-ı Âli niyetlerini öğrenmekte fayda mülâhaza ediyorum

Guangxi, Guangdong ve özellikle Müslümanların yoğun olduğu Yunnan'da gelişen bir Pan-islamist hareket tehlikeli olabilir ve ben neye mal olursa olsun, istanbul'daki elçimizden Enver Paşa heyetinin gayesi hakkında bilgi elde etmeye çalışacağım Bizim Hindo-Çin'deki sömürgelerimize komşu olan bölgelerde çok sayıda Müslüman olması hasebiyle, bu heyet, çok yakından izlememiz gereken Pan-islamist temayüllerin bir işareti olabilir Şanghay'da konaklayan heyetin gerçek gayesini öğrenmek için elimden geleni yapıyorum"