Moğollar – Asya’Da Kurulmuş Türk Devletleri

1 Cengiz Han ve Moğollar
Cengiz Han dağınık Moğol kabilelerini bir araya toplayarak 1196'da Karakurum başkent olmak üzere Moğol Devleti'ni kurdu Cengiz Han önce Uygurlar ve Kırgızları kendisine bağladı Ardından Çin'i ele geçirdi Harzemşahlar Devleti'ne son verdi 1227'de öldüğü sırada ülkesinin sınırları doğuda Çin denizinden batıda Kafkasya ve Karadeniz'in kuzeyine kadar uzanmaktaydı Cengiz Han ölmeden önce ülkeyi dört oğlu arasında paylaştırmıştı Bu nedenle devlet kısa sürede parçalandı Yerinde Altın Orda (Karadeniz'in kuzeyi) Çağatay (Türkistan) İlhanlı (İran) ve Kubilay (Çin ve Moğolistan) hanlıkları kuruldu Bu devletlerden Altın Orda Çağatay ve İlhanlılar bir süre sonra İslamiyeti kabul edip Türkleşmişlerdir
Cengiz Han vaktinde Moğol dili ve geleneklerinin geçerli olduğu Moğol Devleti bir süre sonra Türk geleneklerinin etkisinde kaldı Moğolların önemli bir kısmı Türkleşti Bunda nüfusun çoğunluğunu Türklerin oluşturması Türk kültürünün Moğol kültüründen ileri olması etkili olmuştur
Moğollarda ülke han ve ailesinin malı sayılırdı Hükümdara yönetimde kurultay denilen bir meclis yardımcı olurdu Kurultaya boy beyleri ileri gelen devlet adamları ve kabile başkanları katılırdı Kurultayda gerekli hallerde tahta geçen kişinin hanlığı onaylanır devletin iç ve dış sorunları görüşülerek karara bağlanırdı Ordu son derece disiplinliydi
Ülke Cengiz yasalarına göre yönetilirdi Ekonomi başlangıçta hayvancılığa dayalı iken zamanla tarım ve ticaret gelişti Toplum han ailesi askerler - beyler halk ve köleler olmak üzere dört sınıfa ayrılırdı Çağatay Hanlığı döneminde Türkçeye büyük önem verilmiştir
Bu dönemde yetişen Ali Şir Nevai Türkçenin gelişmesine önemli katkılarda bulunmuştur

2 Altın Orda Devleti (1227 - 1502)
Moğol Devleti parçalanınca Karadeniz'in kuzey ve doğusunda kuruldu Kurucusu Batu Han başkenti Saray şehri idi Berke Han vaktinde İslâmiyeti kabul edip Türkleştiler Altın Orda Devleti uzun süre Rusları güçlenip güneye inmesini engellemiştir Timur’un saldırıları devletin parçalanmasına yol açmış; Kırım Nogay Kasım Sibir ve Özbek hanlıkları gibi küçük hanlıklar kurulmuştur

3 Timur Devleti (1369 - 1507)
Aslen bir Türk beyi olan Timur Çağatay Hanlığı’na son vererek Türkistan'da devletini kurdu Altın Orda Devleti üzerine iki sefer yaparak bu devletin parçalanmasına yol açtı
Bu durum Rusların güçlenerek güneye inmesine ve Türk illerini ele geçirmesine neden oldu Timur 1402'de Ankara Savaşı'nda Osmanlı hükümdarı Yıldırım Bayezid’i de yenerek Osmanlıların dağılma tehlikesi geçirmesine neden oldu Türkistan İran Azerbaycan Afganistan ve Kuzey Hindistan'a hakim olan Timur Çin seferine çıktığı bir sırada öldü Timur'dan sonra giderek zayıflayan devlet 1507'de Özbekler tarafından yıkıldı
Timurluların siyasi faaliyetleri Türk dünyasına büyük zararlar vermiştir Bilim sanat ve edebiyata ise büyük önem verilmiştir Timur Devleti'nde Moğol devlet anlayışı egemen olmuştur Ordu son derece güçlü ve disiplinliydi Fillerin de yer aldığı ordunun tamamına yakını atlı askerlerden oluşturulmuştur

4 Babür Devleti (1526 - 1858)
Timur'un torunlarından Babür Şah tarafından Kuzey Hindistan ve Afganistan'da kurulmuştur Bir edip şair ve tarihçi olan Babür siyasi faaliyetlerinin yer aldığı Babürname adlı eserini yazmıştır
Şah Cihan ve Ekber Şah vaktinde en parlak dönemini yaşayan Babürler Hindistan'da siyasi birliği sağlamışlar burada Türk ve İslam kültürünün yerleşmesini sağlamışlardır Şah Cihan'ın karısı için Ağra'da yaptırdığı Tac Mahal adlı türbe dünyanın sayılı mimari eserleri arasında yer almaktadır Babür Devleti'ne İngilizler tarafından son verilmiştir

5 Akkoyunlular (1403 - 1502)
Kara Yülük Osman Bey tarafından Doğu Anadolu'da kurulmuş bir Türk devletidir Uzun Hasan vaktinde en parlak dönemini yaşayan Akkoyunlular Karakoyunlu Devleti’ni yıkmışlar Doğu Anadolu Irak İran ve Azerbaycan'a hakim olmuşlardır Uzun Hasan elde ettiği başarılara güvenerek Osmanlılara da cephe almış Anadolu Türk beyliklerini savunmaya kalkmıştır Bu nedenle Fatih'le Otlukbeli Savaşı’nda karşılaşmış ancak yenilmiştir (1473) Bu savaştan sonra giderek zayıflayan Akkoyunlu Devleti 1502'de Şah İsmail tarafından yıkılmıştır Akkoyunlular devlet yönetimi ve askerlik gibi konularda Timurlulardan etkilenmişlerdir

6 Karakoyunlular (1365 - 1469)
Bayram Hoca tarafından Doğu Anadolu ve Kuzey Irak'ta kurulmuş bir Türk devletidir Kara Yusuf vaktinde en parlak dönemini yaşayan Karakoyunlular Timur'la mücadele etmişler ancak yenilmişlerdir Timur'un önünden kaçan Kara Yusuf önce Osmanlılara daha sonra da Memlûklere sığınmıştır Timur’un çekilmesinden sonra yeniden toparlanan Karakoyunlu Devleti'ne Akkoyunlu hükümdara Uzun Hasan son vermiştir