Fizilal-İl Kuran Tefsiri - Alak Suresi Tefsiri ( Seyyid Kutub )

Fizilal-il Kuran Tefsiri - Alak Suresi Tefsiri ( Seyyid Kutub )

1- Yaratan Rabbinin adıyla oku
2- O, insanı bir kan pıhtısından yarattı
3- Oku, Rabbin en büyük kerem sahibidir
4- O, insana kalemle yazmayı öğretti
5- İnsana bilmediğini öğretti
Kur'an'ın ilk suresi bu suredir Ve bu sure Allah'ın adı ile başlamaktadır Resulullah'ı yönlendirdiği ilk esnada, yücelerin yücesi ile bağlantı kurduğu ilk anda, seçilmiş olduğu davet yolunda atmış olduğu ilk adımda onu Allah'ın adı ile okumaya yönlendirmektedir: "Oku yaratan Rabbinin adı ile" Ve sure Allah'ın adı ile başladığı gibi, Rabbin sıfatlarından olan yaratmanın ve hayata başlamanınkendisi ile sağlandığı yaratma sıfatı ile başlamakta ve Allah'ı "yaratan" diye nitelemektedir
Sure sonra insanın yaratılmasını ve hayata başlamasını özel olarak ele almaktadır "O, insanı bir kan pıhtısından yarattı" Evet Allah insanı, bu donmuş ve rahime yapışan bir damlacık kandan yarattı İşte bu son derece sade ve küçük kaynaktan yaratılmıştır insanoğlu Bu bir damlacık kan pıhtısı da Yaratıcının gücünü göstermekle birlikte ondan da öte O'nun keremini, ihsanını gösterir Çünkü onun lütfu ile bu kan pıhtısı öğretilebilen ve buna dayalı olarak da, öğrenen insan seviyesine yükselmiştir "Oku Rabbin en büyük kerem sahibidir O insana kalemle yazmayı öğretti, insana bilmediğini öğretti"
Gerçekten insanın doğuşu ile vardığı son durum arasında son derece büyük bir aşamadır bu Ama Allah'ın herşeye gücü yeter ikramı çoktur Zaten bu yüzden o baş döndürücü aşamayı gerçekleştirmiştir
Bu gerçeğin yanısıra, öğretme gerçeği, Rabbin insanı "Kalemle" öğretme gerçeği ortaya çıkmaktadır Çünkü kalem eskiden olduğu gibi bugün de, insan hayatına en geniş ve en derin etkiyi yapmış ve yapan öğretim aracıdır O zamanlar bu gerçek şu anda bizim gördüğümüz ve insan hayatında bildiğimiz biçimi ile bu açıklıkta değildi Ama yüce Allah kalemin değerini biliyor ve insanlığa gelen en son kutsal mesajın inmeye başladığı ilk anda ve Kur'an'ın ilk suresinde kalemin önemine dikkatleri çekiyordu Halbuki bu kutsal mesajı getiren peygamber kalemle yazabilen birisi değildi
Şayet Hz Muhammed bu Kur'an'ı kafasından uydurmuş olsaydı, şayet bu Kur'an vahiy ürünü olmamış olsaydı ve eğer onun getirdiği çağrı kutsal mesaj olmamış olsaydı, kalemin önemini vurgulayan bu gerçek daha ilk anda kesinlikle ortaya çıkamazdı
Sonra sure bilginin Alınacağı kaynağı gösteriyor Bilginin tek kaynağının yüce Allah olduğunu, insanın bildiği ve bileceği herşeyi, şu varlık aleminin gizemlerine, şu hayatın ve insanın kendi nefsinin bilinmezliklerine dair çözebildiği neler varsa bunların tümünün kaynağının yüce Allah olduğunu belirtiyor İnsanın tüm bildikleri, oradan, bir başkası daha olmayan bu tek kaynaktan, aldığını ifade ediyor
Rasulullah'ın yüceler yücesi ile bağlantı kurduğu ilk anda inen bu biricik bölümle evet bu bölümle iman düşünce sisteminin geniş olan temeli atılmış oldu Her iş, her davranış, her adım, her çalışma Allah'ın adı ile, O'nun adına yapılır Allah'ın adı ile başlar, Allah'ın adı ile yürür, Allah'a yönelir ve sonuçta O'navarır Allah'tır yaratan O'dur öğreten Doğuş ve başlangıç O'ndan dır Öğretme O'ndan, bilgi O'ndan dır İnsan öğrenebildiğini öğrenir Öğretebildiğini öğretir Ama bütün bunların kaynağı yaratan ve öğreten yüce Allah'tır "O insana bilmediğini öğretti"
Rasulullah'a o andan itibaren hayatı boyunca bütün duygularına hakim olan, dilini Allah'a bağlayan, davranış ve yönelişine etki eden kalbinin daha ilk anda almış olduğu bu ilk Kur'an gerçeğidir Çünkü bu gerçek imanın ilk temeli oluyordu imam Şemseddin Ebu Abdullah Muhammed b Kayyim El Cevziyye Zadu'l Mead isimli eserinde, Resulullah'ın Allah'ı zikretmesini şöylece özetliyor:
"Yaratıklar içinde yüce Allah'ı en mükemmel zikreden Resulallah idi Hatta ağzından çıkan bütün sözler Allah'ı zikirdi Allah ile ilgili idi Ümmetine her emri, yasaklaması, yasa koyması Allah'ı zikri demekti Rabbinin isimlerini, sıfatlarını, hükümlerini, fiillerini, vaadini ve ihtarını onlara anlatması hep Allah'ı zikir demekti Allah'ı nimetleri ile övmesi, yüceltmesi, hamd etmesi tesbih etmesi, O'nun Allah'ı zikri demekti Allah'tan istemesi, O'na dua etmesi, O'na yönelik sevgisi ve O'ndan korkması da Allah'ı zikri demekti Susması hiçbir şey söylememesi Allah'ı kalbi ile zikri idi:' Kısacası Resulallah her an ve her şartta Allah'ını zikrederdi Ayakta iken, otururken, yere uzanmışken, yürürken, binerken, yolculuk ederken, bir yerde konaklarken, bir yere giderken bir yerde kalırken alıp verdiği nefeslerle akıp giden hep Allah'ın zikri idi Uykudan uyanınca, "Hamd olsun bizi öldürdükten sonra yeniden dirilene Son gidiş ancak O'nadır" derdi Hz Aişe der ki: Gece uyanınca, on kere tekbir ve on kere de tehlil (La ilahe illallah demektir) getirir ve sonra on kez: "Ya Rab! Dünyanın ve kıyamet gününün sıkıntısından sana sığınırım Senden başka hiçbir ilah yok Seni tesbih ederim Allah'ım senden günahlarımı bağışlamanı ve rahmetini dilerim Allah'ım benim bilgimi artır Bana doğru yolu gösterdikten sonra kalbimi kaydırma Katından bana rahmet bahşet Kuşkusuz sen çok bağışlar ve verirsin" derdi Bu rivayet Ebu Davut'da yer Alır Başka bir rivayette Resulallah şöyle buyurur: "Bir kişi geceleyin uykusundan uyanır da, bir olan Allah'tan başka ilah yoktur, O'nun hiçbir ortay yoktur, mülk O'nundur, hamd O'nadır, O'nun herşeye gücü yeter, hamd Allah'adır, Allah'ı tesbih ederim, Allah'tan başka hiçbir ilah yoktur, Allah en büyüktür, güç ve kuvvet ancak yüce ve ulu Allah'a aittir" der sonra da "Allah'ım beni bağışla" derse ya da başka bir dua okursa, duası kabul olunur Bu kişi eğer abdest alır ve namaz kılarsa, namazı da kabul olunur" buyurur Bu rivayet de Buhari de yer alır
İbn Abbas, Peygamberin yanında geçirdiği geceyi şöyle anlatır: "Resulallah, uykusundan uyanınca başını gökyüzüne doğru çevirdi Ve Al-i İmran suresinin "Göklerin ve yeryüzünün yaratılışında gece ile gündüzün birbirini kovalayışında derin düşünceliler için birçok ibret dersi vardır" diye başlayan son on ayetini okudu Sonra şöyle dua etti: "Allah'ım hamd sanadır Sen göklerin, yeryüzünün ve bunlarda bulunanların nurusun Hamd sanadır Sen göklerin yeryüzünün ve onlarda bulunanların hakimisin Hamd sanadır Gerçek Hak sensin Senin verdiğin söz hak ve gerçektir Sözün doğru ve haktır Sana kavuşmak hak ve gerçektir Cennet haktır ve vardır, cehennem de haktır ve gerçektir Peygamberler haktırlar, doğruyu söylemişlerdir Muhammed de doğruyu söylemiştir Kıyamet günü doğrudur mutlaka gelecektir Allah'ım sana teslim oldum Sana inandım Sana güvendim Sana döndüm Senin yardımınla savaştım Senin hükmüne başvurdum Benim geçmiş ve gelecek günahlarımı bağışla Gizli ve açık yaptıklarımı affet Sen benim ilahımsın Senden başka hiçbir ilah yoktur Güç ve kuvvet ancak ve ancak yüce ve ulu Allah'a aittir" Hz Aişe der ki: Peygamber geceleyin kalktığın zaman, "Cebrail'in, Mikailin ve israfilin Rabbi olan, gökleri ve yeri yaratan, görüleni ve görülmeyeni bilen ey Allah'ım Kullarının birbirleri ile anlaşmazlıklara düştükleri konularda sen hükmünü verirsin Hakka aykırı davrandığım noktalarda izninle bana doğru yolu göster Sen dilediğine doğru yolu gösterirsin" Hz Aişe, "Peygamber namazına bu dualarla başlardı" demiş de olabilir
"Resulallah vitir namazı kıldığı zaman, vitrin sonunda üç kez "Kuddus (Gafletten, hatadan ve her türlü eksiklikten çok uzak) olan Allah'ı tesbih ederim" der ve üçüncüsünde sesini uzatırdı"
"Evimden çıkınca, Allah'ın adı ile çıkıyorum Allah'a güvendim Sapmaktan veya saptırılmaktan ayağımın kaymasından, zulmetmekten veya zulme uğramaktan, bilmemekten ya da cahilce davranışlara muhatap olmaktan sana sığınırım:' dedi (Hadis sahihtir)
Resulallah der ki: "Kim evinden çıkarken, Allah'ın adı ile çıkıyorum Allah'a güvendim Ondan başka güç ve kuvvet yoktur derse, kendisine,sana doğru yol gösterildi, senin yönetilmen üstlenildi, sen koruma altına alındın, denir Ve şeytan ondan uzaklaşır" (Hadis hasen hadistir)
İbn Abbas Peygamberin yanında geçirdiği geceyi ve gördüklerini şöyle anlatır: Peygamber sabah namazına kalktı ve şöyle dedi: "Allah'ım, kalbime aydınlık ver Dilime aydınlık ver Kulağıma aydınlık ver Gözüme aydınlık ver Arkamdan aydınlık önümden aydınlık, ver Üstümü aydınlat, ayağımın altını aydınlat Allah'ım benim nurumu büyüt"
Merzuk oğlu Fazl Avf'lı Atıyye'den o da Ebu Said el-Hudri'den nakleder Ebu Said'in nakline göre Resulallah şöyle buyurur: "Kim namaza gitmek üzere evinden çıkarken, Allah'ım,senden isteyenlerin hakkı için, sana yürüyüşümün hakkı için senden istiyorum Ben şımararak, azarak, gösteriş olsun diye, başkaları duysun diye çıkmadım Aksine senin gazabından korktuğum için, hoşnutluğunu arzuladığım için, çıktım Beni cehennemden kurtarmanı, günahlarımı bağışlamanı, diliyorum Çünkü senden başkaları günahları bağışlayamaz" derse yüce Allah bu kişi için yetmiş bin meleği, kendisi adına bağışlanmasını dilesinler diye görevlendirir Yüce Allah namazını bitirinceye dek yüzünü bu kuluna çevirir"
Ebu Davut da Hz Peygamberden şöyle rivayet eder: "Resulallah mescide girince "Kovulmuş şeytandan ulu Allah'a sığınırım" derdi Resulallah bunu deyince, şeytan da "Bu günün diğer anlarında da benden korundu" derdi:'
Resulallah şöyle buyurur: "Mescide girdiğinizde namaz kılınız Bana dua ediniz Sonra da "Allah'ım bana rahmet kapılarını aç" deyiniz Mescitten çıkınca ise: "Ya rabbi senin ihsanından ve fazlından istiyorum" deyiniz" Bir rivayete göre Resulallah mescide girince, Muhammed'e ve ona uyanlara dua eder ve sonra "Allah'ım benim günahlarımı bağışla Bana rahmetinin kapılarını aç" Mescitten çıkınca da, yine Muhammed'e ve ona uyanlara dua eder ardından da "Allah'ım benim günahlarımı bağışla, ihsanının kapısını bana aç" diye dua edermiş
Resulallah sabah namazını kıldığı zaman namaz kıldığı yerde oturarak güneş doğana kadar Allah'ı zikrederdi Sabaha erince "Allah'ım senin yardımınla sabaha erdik Senin yardımınla akşama erdik Senin sayende yaşıyoruz Bizim canımızı alacak olan sensin Kabirlerimizden dirilip kalktığımızda sana döneceğiz" diye dua ederdi (Hadis sahih hadistir) Ve derdi ki: "Sabaha erdik Sahibi yalnız Allah olan mülk de sabahladı Hamd Allah'adır Bir olan Allah'tan başka hiçbir ilah yoktur O'nun hiçbir ortağı yoktur Mülk O'nun dur, hamd O'nun dur Onun gücü herşeye yeter Allah'ım bu gün en hayırlı olanı ve yarın da ve yarından sonra da hayırlı olanı senden diliyorum Bugünün kötülüğünden, yarının ve yarından sonrası kötülüğünden sana sığınıyorum Rabbim, tembellikten ve ihtiyarlayıp kocamanın kötülüğünden sana sığınıyorum Ya Rabbi, cehennemin ve kabrin azabından sana sığınıyorum Akşam olunca ise "Biz akşama erdik Sahibi yalnız Allah olan bütün mülk de akşama erdi vs" derdi (Müslim)
Hz Ebu Bekir Rasulullah'a "Ey Allah'ın peygamberi, sabahladığım ve akşama erdiğim zaman hangi duaları okumalıyım bana öğretir misin?" diye sorar Resulallah da ona: "Göklerin ve yerin yaratıcısı olan görüleni ve görülmeyeni bilen herşeyin Rabbi, herşeyin sahibi ve her mülkün hükümdarı olan Allah'ım! Senden başka bir ilah olmadığına tanıklık ederim Nefsimin ve şeytanın kötülüğünden ve sana şirk koşmaktan sana sığınırım Kendi nefsime ya da bir Müslümana kötülüğümün dokunmasından sana sığınırım:' dedi Sonra bu urdu ki: "Ey Ebu Bekir, sabaha çıktığında, akşama erdiğinde ve yatağına uzandığında bu duayı oku" Bu hadis de sahihtir Sonra ibn Kayyım bu konuda birçok hadis zikreder
Resulallah sarık, veya gömlek ya da aba gibi yeni bir giysi giydiğinde duasında o giysinin adını anarak şöyle derdi: "Allah'ım sana hamd olsun Sen giydirdin bunu (giydiği ne ise onun adını söylerdi) bana Onun ve yapıldığı gayenin Hayrını dilerim senden Onun ve yapıldığı gayenin şerrinden sana sığınırım:' (Hadis sahihtir)
Bize gelen haberlere göre Hz Peygamber evine dönünce, "Hamd olsun her ihtiyacımı gideren ve beni barındıran Allah'a Hamd olsun beni yediren ve içirene Allah'a Hamd olsun bana ihsanda bulunan Allah'a Senden beni ateşten korumam diliyorum" derdi
Buhari ve Müslim'de yer aldığına göre Resulallah tuvalete gireceği zaman "Allah'ım pislikten ve pis ve kötü olan şeylerden sana sığınıyorum" derdi Tuvaletten çıkınca "Affını dilerim" der "Benden sıkıntıyı gideren ve bana rahatlık veren Allah'a Hamd olsun" dediği de rivayet edilir (İbn Mace)
Rasulullah'ın elini içinde su olan bir kaya sokarak daha sonra sahabelere
"Allah'ın adı ile abdest alınız" dediği de rivayetler arasındadır
Rasulullah'ın gökte hilali görünce, "Allah'ım hilali bize gösterirken bizi güvenli, esenlikte ve islam dini üzere kıl Ey Hilal! Benim ve senin Rabbimiz Allah'tır" derdi (Tirmizi hadisin hasen hadis olduğunu belirtmiştir)
Elini yemeğe uzattığı zaman, "Allah'ın adı ile başlıyorum" der, yemek yiyenlere besmele çekmesini emrederek, "Yemek yemeye başladığınız zaman, Allah'ın adını anınız Eğer başlangıcında Allah'ın adını anmayı unutursanız hatırladığınız anda "Başında da sonunda da Allah'ın adı ile" deyiniz" derdi (Hadis sahihtir)
Rasulullah'ın hayatı en ince ayrıntılarına kadar İşte böyle idi İlk anda aldığı ve imanî düşünce sisteminin derin ve köklü temeline oturduğu kutsal emirlerin etkisi ile değişmiş ve yenilenmiş bir hayattı
İnsanın Allah'ı tanıması, O'na şükretmesi bu gerçeğin, yani yaratanın, öğretenin ve ihsan edenin Allah olduğu gerçeğinin gereklerindendi Ama görülen manzara hiç de böyle değildi İşte surenin ikinci bölümünün ele aldığı ve konu edindiği bu sapıklıktır

6- Hayır insan azar
7- Kendini zengin gördüğü için
8- Dönüş Rabbinedir
İnsanı yaratan ona ihsanda bulunan ve öğreten Allah olduğu gibi, ona veren ve onu zengin eden de yüce Allah'tır Fakat insanoğlu genellikle, genellikle diyoruz çünkü bu yargımızdan sadece Allah'ın imanlarını koruduğu kimseler hariçtir, kendisine verilip de zengin olunca şükretmez, kendisini zengin eden kaynağı tanımaz, oysa kendisini yaratan ve öğreten arkasından da rızkını veren bu kaynaktır İnsan ise bunlara karşılık Allah'ı tanıması ve şükretmesi gerekirken azmış, günaha dalmış, şımarmış ve böbürlenmiştir
Doğuşunu unutan ve zenginliğine aldanıp şımaran insan tipi çizildikten sonra ardından bunu üstü kapalı bir tehdid izliyor "Dönüş Rabbinedir" Peki bu azıtıp kendisini hiçbir şeye muhtaç görmeyen kişi nereye gidecektir?
Aynı zamanda surede iman düşünce sisteminin temellerinden bir başkası daha, "Dönüşün Allah'a olacağı" prensibi açıklanmaktadır Herşeyde, her İşte, her niyette, her davranışta dönüş Allah'adır O'ndan başka dönecek ikinci bir nokta yoktur iyi kişi de O'na dönecektir, şımarık da itaatkâr da isyankâr da Haklı da haksız da Hayırlı da kötü de Zengin de fakir de Kendini hiçbir şeye muhtaç görmeyip azıtan bu kişi de O'na dönecektir Dikkat edin her iş Allah'a dönüp varır Doğuş O'ndan dır Dönüş O'nadır
Böylece iki bölümde iman düşünce sisteminin uç noktaları bir araya gelmiş oluyor Bir yandan yaratma ve doğuş, Allah'ın insana ihsanda bulunması ve onu öğretmesi noktası Buna karşın dönüş ve varışın hiçbir ortağı olmayan bir olan Allah'a olması "Dönüş Rabbinedir"
Bukısa surede üçüncü bölüm azgınlık biçimlerinden birisini ele Alıyor ve Kur'an'ın kendine özgü eşsiz üslubu ile azgınlığın çirkinliğini sergileyerek onu yadırgıyor ve çok çirkin olduğunu ifade ediyor

9- Gördün mü şu men edeni
10- Namaz kılarken bir kulu
11- Gördün mü, ya o kul doğru yolda ise
12- Yahut kötülüklerden sakınmayı emrederse
13- Gördün mü, ya bu adam yalanlar, yüz çevirirse
14- O, Allah'ın gördüğünü bilmiyor mu?
Azgınlığın çirkinliğinin ve onu yadırgamanın ifadesi yazı dili ile anlatılması imkansız olan ifade biçiminde gayet açıkça ortaya çıkmaktadır Bu anlam ancak canlı konuşma üslubu ile ifade edilebilir Çünkü bu üslup, anlamı hızlı ve hafız bir biçimde kısa kısa dokunuşlarla dile getirir
"Gördün mü sen?" Bu çirkin işi gördün mü sen? Bu çirkin işi yapılırken gördün mü? "Gördün mü şu men edeni? Namaz kılarken bir kulu?" iğrençliğe iğrençlik katılırken gördün mü sen? Çirkinliğe çirkinlik eklenirken gördün mü? Bir düşün bakalım ne dersin şu namaz kılan ve onun namaz kılmasını engellemek için karşısına dikilen kimse, doğru yolu izleseler ya da takvayı emretseler, fena mı olur Sonra o kul kendisi doğru yolu izleyip takvayı emrederek insanlara kötülüğü yasak etse fena mı olur?
Bir de yaptığı çirkin işe daha da çirkinini eklerse ne dersin? "Gördün mü ya bu adam yalanlar, yüz çevirirse?" İşte burada da daha önceki bölümün sonundaki gibi üstü kapalı tehdid gelmektedir: "O Allah'ın gördüğünü bilmiyor mu?" Allah onu yalanlamasını ve doğru yoldan yüz çevirmesini görmektedir Doğru yolu izleyen, takvayı emreden mü'min kulun namaz kılmasını engellerken onu görmektedir Görüyor ve bu görmenin elbette bir sonu vardır "O Allah'ın gördüğünü bilmiyor mu?"
İslam çağrısının, imanın ve itaatın önüne dikilen azgınlık tablosuna karşın caydırıcı ve kesin ve en son tehdid bu kez üstü kapalı olarak değil aksine açık olarak gelmektedir

15- Hayır eğer bundan vazgeçmezse onu perçeminden yakalarız
16- O yalancı günahkar perçeminden
17- O zaman gitsin de taraftarlarını çağırsın
18- Biz de zebanileri çağıracağız
19- Hayır ona boyun eğme Rabbine secde et ve yaklaş
Busert ve şiddetli bir ifade ile tam zamanında yapılmış bir tehdiddir "Hayır eğer bundan vazgeçmezse onu perçeminden yakalarız" İşte böyle yakalarız Tehdid şiddetli ve ses tonu ile anlamını canlandıran bir sözcükle yapılmaktadır
Ayet metninde geçen "Saf" sözcüğü şiddetle yakalamak demektir "Nasiye" sözcüğü ise alın demektir Alın azgın ve kibirli bir insanın yukarı diktiği en yüksek organıdır Başın yukardan en ön tarafına nasiye denir ki yakalayıp yere çarpmaya elverişli olan organ bu organdır, bu kısımdır "O yalancı günahkar perçeminden" Gerçekten bu yakalayıp yere çarpma anıdır Belki o anda, akrabalarından ve arkadaşlarından kendisine kuvvet ve güç katan kimseleri imdadına çağırmak bu kişinin aklından geçebilir "O zaman gitsin de taraftarlarım çağırsın" Biz ise evet biz "Zebanileri çağıracağız" Katı ve şiddetli zebanileri çağıracağız O halde savaşın sonucu bellidir
Bu korkunç ve yukarda canlandırılan akıbetin ışığı altında sure itaatkar mü'mini imanında ve itaatında ısrarlı olmaya ve onlardan ayrılmayıp dayanmaya çağırarak son buluyor
Sakın, islam çağrısını ve namazı engelleyen şu azgına boyun eğme Rabbine secde et O'na itaatlerle ve ibadetlerle yaklaş Bu azgın ve engelleyen kişiyi bırak Onu zebanilere bırak
Bazı sahih rivayetlerde ilk bölümü dışında bu surenin Ebu Cehil hakkında indiği belirtilir Ebu Cehil Hz Peygamber Kabe'de namaz kılarken ona rastlamış ve demişti ki: "Ey Muhammed! Sana bunu yasak etmemiş miydim?" Sonra Rasulullah'a tehdidiler savurmuştu Resulallah da ona sert davranarak onu kovmuştu Belki de Rasulullah'ın Ebu Cehil'in boğazından tutup "Vay başına geleceklere" dediği olay budur O sırada Ebu Cehil Hz Peygamber'e Ey Muhammed beni ne ile tehdid ediyorsun? diye sormuş sonra, Allah'a and içerim ki, bu gördüğün vadide en çok taraftarı olan insan benim demişti Bunun üzerine yüce Allah da şu ayeti indirdi "O zaman gitsin de taraftarlarını çağırsın" ibn Abbas der ki: "Ebu Cehil taraftarlarını çağırmaya kalksaydı azap melekleri o anda işini bitirirlerdi"
Ama surenin ifade ettiği anlamın genel olduğu da bir gerçektir Sure itaat eden, ibadet eden ve Allah'a çağıran her mü'mini ve azgın, namazı kılmayı engelleyen, itaat edeni tehdid eden, kuvvet ve zor kullanarak böbürlenen her zalimi kapsar Yüce Allah'ın son emri de şudur:
"Hayır ona boyun eğme Rabbine secde et ve yaklaş"
İşte surenin bölümleri böylece birbiri ile ahenk içinde oluyor ve her bölümün bıraktığı etkiler birbirini tamamlıyor