Teknoloji Gelişti Fetvaların Seyri Değişti

Teknoloji gelişti fetvaların seyri değişti

İbadetleri teknolojiden yararlanarak yapmak isteyenler, mezar ziyaretini, kurban kesimini hatta nikâhını bile internetten ya da telefonla yapmak istiyor



Bu teknolojik taleplerin caiz olup olmaması konusu ise birçok ilahiyatçıyı zorluyor Peki, bu konularda ilahiyatçılar Hayrettin Karaman, Mustafa Karataş ve Nihat Hatipoğlu ne diyor?

Teknoloji geliştikçe yeni yeni âdetler çıkıyor ortaya Yeni nesil işin kolayını bulmuş, oturuyor bilgisayarının başına, bir yandan ölen akrabasının mezarına sanal ziyaret gerçekleştiriyor, diğer yandan ruhuna Fatiha gönderiyor Artık insanlar başı ağrıyınca da yatağına uzanmıyor, msn'de ninesine, dedesine bağlanıyor, okutuyor kendini Bir de güzel rahatlıyor Günümüzde internetten kendini okutanların da, mezarlara sanal ziyaret gerçekleştirenlerin de, cep telefonundan eş boşayanların da ardı arkası kesilmiyor Hatta "Google Earth'ten Kâbe'nin etrafında dolaşabiliyoruz Kâbe'yi sanal tavaf etsek hacı olur muyuz acaba?" diye soranlar bile var Bu yeni neslin 'sanal hacı'larının merak ettiği sorular, hocaları fena halde zorluyor Nerede o eskilerin sorduğu, "Dişime dolgu yaptırsam, abdestim kabul olur mu?", "İğne yaptırmak orucu bozar mı?" gibi imamların ezberden cevap verebildiği sorular, ah ahh! Her hoca da cevap vermiyor teknolojik sorulara Sizin yerinize biz soralım dedik, "Bu soruların tamamına yakını uzmanların ortak bir çalışma ve tartışma sonunda cevaplayabilecekleri konular Bir çırpıda cevap veremeyiz" yanıtını aldık Neyse ki İslam Hukuku Profesörü Hayrettin Karaman, İlahiyatçı Doç Dr Mustafa Karataş ve Doç Dr Nihat Hatipoğlu bu konular üzerinde düşünmüş ve sorularımızı cevapladılar İşte teknoloji neslinin merak ettiği; iPhone'lu, cd'li, mp3'lü, 3G'li teknolojik sorular ve teknolojik fetvalar

Teknoloji gelişti, fetvaların seyri değişti

Komşunun internetini, izni olmadan kullanmak kul hakkına girer mi?

Hayrettin Karaman: Komşunun izni olsa bile servis sağlayıcının izni olmadığından caiz değildir

Mustafa Karataş: İzin almadan başkasının ağı üzerinden internete bağlanmak doğru olmaz Ağ sahibinin kotası sınırsız olsa bile izin alarak kullanmak gerekir İnternet hizmeti veren kuruluşun da böyle bir kullanıma rızasının olması gerekir Dolayısıyla izinsiz kullanmak kul hakkına girer

Nihat Hatipoğlu: Başkasının internetini kullanmak iki yönden sakıncalı Birincisi, hizmeti sağlayan firmanın bu duruma izin vermemesi, diğeri internet kullanıcısının haberinin olmaması Kullanıcının izni olsa bile, firma emeğinin karşılığını alabilmeli ki o hizmeti yaygınlaştırabilsin

İnternetten film veya mp3 indirmek doğru mudur?

HK: İndirme ve kullanma, bunları internete koyanların izinlerine veya beyanlarına bağlıdır
MK: Telif hakkı kutsaldır İzin verilmiyorsa kul hakkına girer Eser sahibinin önemli ve bilinmesi gereken bilgileri gizlemesi de ayrıca günahtır
NH: Hem yasal değil hem de ortada emek ve harcama var Sanatçı ve internet sitesi sahibi yetki verirse indirilebilir Fakat farz olan bir ibadeti yapacak kadarını indirmek caiz olabilir

Birçok insan, akrabaları uzakta olduğundan mezar ziyaretlerini internet siteleri üzerinden yapıyor Mezarları sanal ziyaret, gerçek ziyaret yerine geçer mi?

H K: Mezarda yatana dua nereden yapılırsa yapılsın sonucu aynı olur Mezar ziyaretinin, ziyaretçiye faydası (ibret, hatırlama vs ise) bir ölçüde sanal ziyaret ile de gerçekleşir
M K: Mezar ziyareti yapılmış sayılmaz fakat ölmüş insanların ardından hayır hasenat yapıp onlara dua etmek uzaktan yapılsa bile faydalıdır
NH: İnternetten ziyaret, kişiye psikolojik ve ruhsal rahatlama getirir, haz verir Gerçek ziyaret olmasa da duanın merhuma ulaşması için mekan birliği şartı yoktur
İnternette mezarı görerek okunan Fatiha, dua vs merhumun ruhuna gider mi?
H K: Duaların merhuma faydası olma ihtimali bakımından nerede okunduğu önemli değildir
M K: Sanal ortamda mezarı görerek Fatiha veya dua okumak uzaktan okumak gibidir Görüntü veya yazı, kişiyi hatırlamanızı sağlayabilir
NH: Sanal alemde mezar görülse de, görülmese de okunan dua merhumun ruhuna gider

Msn üzerinden annesine, babaannesine kendini okutanları duyuyoruz Msn'den nazar duası okunur mu?

NH: Nazar duası uzaktan da okunur İlla ki okuyan kişinin yanında olma şartı yoktur

Hürriyet gazetesi eski genel yayın yönetmeni Ertuğrul Özkök, Çetin Emeç'i anma töreninde, hoca gelmeyince mezar başındakilere iPhone'undan Fatiha dinletmişti Elektronik cihazlardan okunan Fatiha'nın hükmü nedir?

H K: Fatiha'yı herhangi bir şekilde dinlemenin faydası öncelikle dinleyene aittir Bu tarz bir okuma veya dinleme, ölmüş biri için dua veya ibadet niyetiyle yapılırsa faydası olabilir
MK: Mezar başında Kur'an açıp dinletmek, dinleme sevabına vesile olsa da, mezara veya tabuta böyle bir Kur'an dinletisi bid'at olur Kişinin kendisi okuması esastır Okuyacak hiçbir şahıs bulunamadığı takdirde böyle bir yola tevessül edilebilir

NH: Bir mezar ziyaretine gitmişsek, bence yanlış bile okunsa, insanların okuması daha güzel olur Cihazdan dinleniyorsa, dinleyenler tekrar ederse daha iyi olur Ama mezar başında o şekilde yapılan dua da mutlaka makbul bir dua olur

Televizyonda veya bilgisayarda okunan Kur'an'ı dinlemek farz mıdır? Bu şekilde Kur'an dinlerken başka bir işle meşgul olmanın (yemek yapmak, bulaşık yıkamak vs) sakıncası var mıdır?

HK: Televizyonda veya radyoda Kur'an okunurken 'hem dinlemek hem de uygun bir işle meşgul olmak' caizdir Kur'an okunurken, dinleyecek başka kimse yoksa dinlemek farz olur (Meşru mazereti olmayana farz olur)
NH: "Kuran okunurken, susun ve dinleyiniz" şeklinde bir ayet vardır Dinlemek gerekir Bilgisayardan, televizyondan, kulaklıktan dinlerken düzgün bir işle uğraşmanın sakıncası yoktur Hem bu, tefekküre davettir

Birçok İslam ülkesinde cep telefonundan eş boşamak gündeme gelmişti Bu yolla eş boşamak dinen geçerli sayılır mı?

HK: Boşama niyet ve iradesiyle uygun cümle kullanıldığı zaman, boşama gerçekleşir İrade beyanı herhangi bir yolla karşı tarafa iletilebilir
MK: Telefonda boşama geçerlidir Ancak kanunen geçerli olmayan boşamalarda telefonla veya telefonsuz hüküm açısından problemler var Bu konular geniş ele alınmalıdır
NH: Sünni boşama; telefonla, internetle, sms ile yapılabilir Fıkıhen geçerlidir Önemli olan kişinin kendi iradesi ile yapacağı beyandır Eşi okusun, duysun diye gönderiyorsa ya da arıyorsa geçerlidir

Telefonla vekâlet verilerek veya çiftler ayrı ülkelerde olduğunda 3G teknolojisi ile imam nikâhı kıyılabilir mi?

HK: Telefonla vekâlet, caizdir
MK: Vekâlet yolu ile de 3G sistemiylede kıyılabilir
NH: 3G ile aldatılmaya müsait bir ortam oluşabilir Bilemediğiniz bir durum söz konusu olabilir Karşı tarafa zorla evet dedirtiliyor olabilir Ya da evli olabilir Bilemezsiniz O yüzden doğru değildir

Derneklere verilen kurbanlarda vekâlet verme durumu söz konusu olmuyor Bu kurban kabul olur mu?

HK: Telefonla vekâlet verilebilir Verilmezse bu kurban, kesen kişiye ait olur
MK: Kurban için para göndermek, imza atmak vs bir bakıma vekâlet vermektir Telefonda söylemek de geçerlidir Ancak vekâlet yoluyla kurban kestirmek isteyenler güvendikleri kişilere vekâlet vermelidir
NH: Asıl olan yüz yüze vekalet vermektir fakat günümüzde zaruret devreye giriyor Gelenek haline geldiği için ve vekâlet dolaylı da olsa yerine getirildiği için dermeklere vermekte de sorun yoktur Mail, sms, telefon, imza yolu ile vekalet verilebilir

Cd'den veya televizyondan dinlenilerek Kur'an hatmi olur mu?

MK: Radyo, televizyon, teyp, cd, dvd gibi cihazlardan Kur'an-ı Kerim dinlenebilir Hatim yapılabilir Okunan Kur'an esnasında secde ayeti geçiyorsa secde yapmak da gerekir NH: Olur Fakat dinleme, duyma, okuma sevabı ayrıdır Okunurken tekrarlarsanız, okuma sevabı da alırsınız Yalnız duyarsanız, duyma; yalnız dinlerseniz de dinleme sevabı alırsınız

ESRA KESKİN