Kısas Nedir ? Kısas Nasıl Uygulanır, Sınırı Nedir ?

Kısas Nedir ? Kısas Nasıl Uygulanır, Sınırı Nedir ?

Kısasın farz olduğu Kuranı Kerimde şu şekilde açıklanır

“Ey iman edenler! öldürülen kimseler hakkında size kısas farz kılındı Hür hür ile, köle köle ile, dişi dişi ile kısas olunur Ama kim, maktûlün velisi tarafından affedilirse kısas düşer Bundan sonra gereken diyeti ona güzel ve makul bir şekilde ve tam olarak ödemek gerekir Bu esneklik Rabbiniz tarafından bir kolaylık ve lütuftur Artık kim bundan sonra karşıdakinin hakkına tecavüz ederse ona son derece acı bir azap vardır
Ey akıl sahipleri! Kısasta sizin için hayat vardır Böylece korunmayı umabilirsiniz Kısas hayat hakkının ve canı korumanın gereğidir Gerçi kısasın kendisi cezayı hakketmiş bir hayatı yok etmedir, ama aynı zamanda haksız yere hayatı yok etmeye karşı, hayatın en büyük müeyyidesidir Kısas gibi caydırıcı bir hüküm, toplum ve kişi hayatının garantisidir Böylece dünya hayatınızı olduğu gibi ahiret hayatınızı da korursunuz
(Bakara, Suresi, 178-179)

Bu ayetler göre Kısas farzdır Günümüzde uygulanmasına gelince, Allahın hükümleri kıyamete kadar geçerlidir Bu nedenle kısas bu zamanda uygulanmaz diye bir şey yoktur

Bu hüküm insanları yöneten kimseleri ilgilendirdiği için onların görevidir Halkın bundan dolayı bir sorumluluğu yoktur

Ayetin açıklaması:

Kısasın güzelliklerini açıklama hususunda buyuruluyor ki: Size kısas yazıldı ve sizin için kısasta büyük bir hayat vardır, ey akıl sahipleri! Bu bakımdan kısası, Allah'ın adaletine ve merhametine yaraşmayan kötü bir şey zannetmeyiniz de "Kısasta büyük bir hayat vardır" beliğ vecizesini aslî kanun tanıyınız
Bunu böyle tanıdıktan sonra af ile muamele ederseniz çok büyük bir fazilet olur Aksi halde Araplar'ın yaptığı gibi kısas hududunu aşarak öldürmekle karşılık vermek ve diğer işkence ve azaba başvurmak, nasıl bir zulüm ve cinayet ise, adam öldürmeye karşı, Allah'ın hükmü yalnız aftır, demek de insanlıktan hayat hakkını çekip alacak büyük bir cinayet olur

Kısas, hayat hakkının ve canı korumanın gereğidir Kısasın meşru oluşunda akıl sahibi olan insanlar için büyük bir hayat vardır Affın kıymeti de buna bağlıdır Gerçi kısasın kendisi, bir hayatı yok etmektir ama, aynı zamanda haksız yere bir hayatı yok etmeye karşı, hayatın zıddı olan kısasın meşru oluşu da hayatın ve yaşama hakkının en büyük müeyyidesidir Şöyle ki:

1- Önce bu, hem katil olmak isteyecek kimse, hem de öldürülmesi istenen kimse hakkında kuvvetle hayatı korumaya sevketmektedir Çünkü katil olmak isteyen kimse, öldürürse ve öldürdüğünde kendisinin de öldürülmeyi hak edeceğini bilirse akıl gereği olarak, öldürmekten vazgeçer Böylece hem kendisi hayatta kalır, hem de karşısındaki

2- Bunda, ikisinden başka genel toplumun yaşama hakkını da güvenceye alma vardır Çünkü bu şekilde öldürmenin önüne geçilmesi, bu ikisinden başka, bunlarla uzaktan yakından ilgili olması düşünülen insanların da hayatlarının devamına ve güvenliğine bir garantidir Zira bir öldürme olayı, öldürenle öldürülenin yakınları arasında düşmanlık ve fitneye, bu da büyük çarpışmalara (kan davalarına) sebep olabilir

Akıl sahipleri için, bu öldürmeye engel olacak olan haklı kısasın meşruluğu, bütün bu fitnelerin ve heyecanların önüne geçeceği için, toplumun yaşamasına sebep ve yaşama hakkına garanti olur Bu faydalar ise, haklı bir kısas şeklinde olmayan saldırgan öldürmelerde ve affın mecburiyeti takdirinde mevcud değildir

İşte kısasın meşruluğu, bu kadar önemli bir yaşama sebebi olduğu gibi, bu "Kısasta büyük bir hayat vardır" vecizesi de belağatın en yüksek derecesine ulaşmış, özlü bir îcâz ve îcâz kanunudur Bunun, büyük bir mânâ topluluğunu, son derece özlü bir şekilde ifade edivermiş olduğunda Arab edebiyatçıları ve Beyan ilmi âlimleri ittifak etmişlerdir Çünkü bundan önce Araplar'ın bu konuda bazı vecizeleri vardı Bunlardan bazıları şunlardır:

a) "Bir kısım insanları öldürmek, toplumu diriltmektir" Yine:

b) "Öldürmeyi çok yapınız ki, öldürme azalsın" derlerdi Bu gibi vecizeler arasında en güzel saydıkları da şu idi:

c) "Öldürme, öldürmeyi yok eder Yani öldürmeyi en çok ortadan kaldıran şey, yine öldürmedir"

Halbuki "Kısasta büyük bir hayat vardır" prensibinin bundan da birçok yönlerden daha fasih (fesâhatli) ve daha beliğ (belağatlı) olduğu açık ve üzerinde ittifak edilmiş bir husustur Şöyle ki:

1- Önce, hepsinden daha kısa ve özlüdür

2- Tekrardan uzaktır

3- Bunda Bedî' ilminde "tıbak" denen tezat sanatı, "kısas" ve "hayat" kelimeleriyle en güzel ve makul bir tarzda tatbik edilmiş olduğu halde, diğerleri görünürde makul olmayan, imkansız bir çelişki suretindedir

Öldürmenin yokluğu, öldürmeye; öldürmenin çokluğunun, öldürmenin azlığına sebep gösterilmesi, görünüş itibariyle, bir şeyi kendi yokluğuna sebep göstermek demektir Bunda ise bazı zevklere göre bir şiir havası olsa bile hiçbir hikmet yoktur

4- Kısas, öldürmeden bir yönüyle daha genel, diğer yönüyle daha özeldir Geneldir; çünkü yaralamaları da içine almaktadır Özeldir; çünkü her öldürmede kısas yapılmaz ve öldürmelerin her çeşidi, öldürmeye engel olmaz Bilakis saldırı şeklindeki öldürmeler, fitneyi şiddetlendirerek karışıklığa sebep olur

O halde "öldürme" kelimesi, ahd lâmı ile öldürmenin bir çeşidine yani kısasa tahsis edilmedikçe vecize sahih olmaz Böyle olunca da kısasın yaralar kısmı haric kalır Bu bakımdan "Kısasta büyük bir hayat vardır" ifadesi, bu açıdan üç yönden daha beliğdir Çünkü her yönüyle sahihtir, açıktır, daha kapsamlıdır

5- Yokluk, menfi bir gayedir Hayat ise istenen müsbet bir gayedir Öldürme işinin yokluğu, hayatın varlığını içine aldığından, tabii ki arzu edilir Bundan dolayı âyet, asıl maksat olan müsbet gayeye delalet ettiği ve dikkati ona çevirdiği için pek yüksektir

6- "hayat" kelimesi nekire (belirsiz isim) olarak ifade edilmiş bulunduğu için "tenvin-i tazim" ile hayatın bir nevi büyüğüne, yani kamu hayatına, ahiret hayatına ve hayat hakkının büyüklüğüne işareti kapsamaktadır Diğerleri ise pek ilmî olan bu hukukî ve dinî sırdan mahrumdur

İşte bunlar gibi daha birçok yönden bu Kur'ân vecizesinin, diğerlerine üstünlüğü, bu kadar geniş mânâsıyla i'câz haddindeki özlü ifadesiyle, Arap edebiyatçılarını büyüleyen sebeplerden biri olmuştur Kısasın meşru oluşunun güzellikleri de Allah tarafından bu prensiple beyan buyurulmuştur

İşte böyle içine almış olduğu hayatî güzellikler ve maksatlar itibariyle çok önemli olan kısas, size farz kılınmıştır ki, korunabilesiniz, öldürmeden, kısası ihmal veya kötüye kullanmadan sakınıp, hayatınızı ve yaşama hakkınızı muhafaza edebilesiniz Bu hayatta kötülükten sakınmakla ahiret hayatında kurtuluşa kavuşasınız
Selam ve dua ile