Kürtçe Atasözleri

A

• Agir berda kayê xwe da ber bayê - Samanı ateşe verdi, kendisi kenara çekildi
• Agir xweşe lê arî jê çêdibe - Ateş iyi de külü olmasa
• Aşê dêhna bi xwe digere - Delinin değirmeni kendi kendine çalışır
• Av bi bêjîngê nayê civandin - Elekle su toplanmaz
• Ava de serî; çi buhustek çi çar tilî - Başı aşan su; ha bir karış olmuş, ha dört parmak

B

• Ba jı tehtê çı dıbe? - Yel kayadan ne götürür?
• Ban qul be bınban şıle - Dam delikse damdibi ıslaktır
• Baran dısekıne ga bı cıl dıke - Yağmur durunca öküze çul örtüyor
• Behr bı devê kûçka heram nabe - Deniz itin ağzıyla haram olmaz
• Bela tên serê mêra - Bela yiğidin başına gelir
• Bext nadım bı text - Bahtı tahta değişmem
• Bı desta berda bı lınga bıdû gerya - Elini bıraktı, ayağı ile ardına düştü
• Bı dınyê bışêwır bı aqlê xwe bık - Dünyaya danış, aklına göre yap
• Bıla avıs be kengi dızê bıla bızê - Gebe olsun da ne zaman doğurursa doğursun
• Bıla cwangê rokê bım, ne çêleka sed roji bım - Bir günün boğası olayım, yüz günün ineği olmayayım
• Bıla dılê mı bı dıl be bıla tûrê kırasê mû lı mı be - Gönlüm hoş olsun da varsın giysim kıldan olsun
• Bıla hespê çê be bıla bê nal be - İyi at olsun da varsın nalı olmasın
• Bıla rû bêşe zık ne êşe - Yüz acısın, karın ağrımasın
• Bırindar bı bırina xwe zane - Yaralı yarasını bilir
• Bı xweziya dest nagihê baqê keziya - Keşke ile eller saç örgüsü demetine yetişmez
• Bi destê xwe yê çepê xwarinê nexwin; lewra şeytan bi çepê xwe dixwe - Sol elinizle yemeyin Zira şeytan soluyla yer

C

• Carna mırov jı yarê diya xwere dıbê yabo - Gün olur insan anasının dostuna baba der

Ç

• Çavê derigırtiya lı ê derivekıryaye - Kapısı kapalı olanın gözü kapısı açık olandadır
• Çêlikê mara bê jahr nabın - Yılanın yavrusu zehirsiz olmaz
• Çıra jı korare def jı kerare bêfêdeye - Çıranın köre, davulun sağıra yararı yoktur
• Çû dermanê mizê gû lê esıri - Sidik ilacına gitti kabız oldu
• Çela ku morev ji hewalê xwra bi kohle rojekî bi xwe dikevê - Arkadaşına kazdığın kuyu bir gün kendın duşersın

D

• Dara xweziya şin nabe - Keşkenin ağacı yeşermez
• Darê jı bıni nebır - Ağacı kökünden kesme
• Derew dijminê Xwedê ye - Yalan Allah'ın düşmanıdır
• Deryê xerata bı bena gırêdayiye - Marangozun kapısı iple bağlıdır
• Deryê xwe bıgır ciranê xwe sız dernex - Kapını kapa, komşunu hırsız çıkarma
• Destê xebıti lı ser zıkê têre - Çalışan el tok karnın üstündedir
• Destkê bıvır ne jı darê be dar nakeve - Baltanın sapı ağaçtan olmazsa ağaç devrilmez
• Dev dıxwe rû fedi dıke - Ağız yer yüz utanır
• Dêhn ne dêhnın; ê jı wan bawer dıkın dêhnın - Deliler deli değil onlara inananlar delidir
• Dê û dotê şerkırın, bêaqıla bawer kırın - Ana kız kavga ettiler, akılsızlar inandı
• Dıbêjın tu lı rê qede û bele lı rê - Derler ki sen yola çıkınca kaza bela birlikte yola çıkar
• Dıkana Bekıro; du qalıb sabûn û çar torbe xwê - Bekir'in dükkanı; iki kalıp sabun, dört torba tuz
• Dılê şıvên bıxwaze kare jı nêri şir derxe - Çobanın gönlü isterse tekeden süt çıkarır
• Dılê tırsonek sênga gewr nabine - Korkak yürekli ak göğsü göremez
• Dil, ne sifre ye ku mirov ber hemuyan veke - Yürek sofra mı ki insan herkesin önünde açsın
• Dınya guleke, bêhn bıke û bıde hevalê xwe - Dünya bir güldür, kokla ve arkadaşına ver
• Dınya lı dınyê; çavê gur lı mihê - Dünya dünya oldukça, kurdun gözü koyundadır
• Dit ezım nedit dızım - Gördüyse benim, görmediyse hırsızım
• Dûjmınê te gêrıkek be ji disa hesabê xwe bıke - Düşmanın bir karınca bile olsa önlemini al
• Dûr bi nure - Uzak ışıklıdır

E

• Eger xêr bê welatekiwê bıgıhije hemı cihê welât
• Ekle sıvek bare gıran e - Akılsız başın derdi çok olur
• Erd bırınc be, av rûn be,
• Eyarê bênamûsa fırehe - Mamussuzun meshebi geniş olur
• Ez çı dıbêjım bılûra mı çı dıbêje Benim dediğim ne kavalımın dediği ne
• Ez ezım tu tuye
• Ez hêdi dımeşım bela dıghê mı, ez zû dımeşımez dıghêm bela - Yavaş gittiğimde bela beni bulurHızlı gittiğimde ise ben belayı bulurum
• Ê dızya hıngıv bıke wê mêş pêvedın - Bal çalanı sinek yalar
• Ê jınê berde lı paniyê nanêre
• Ê ne dı şerde be şêre
• Ê rabe cihê wi, ê bımre jina wi dımine
• Êş hat Şam'ê, ecelhati mırın
• Êz Ézîm Tû Tuyé - Ben benim sen sensin

F

• Fala qereçiya lıhev derdıkeve - Çingenenin falı birdir, atar tutturur
• Feqir çûn xwe dalıqinın ditın ku dewlemend lı ba dıbın - Fakir kendini asmaya gitti, zenginlerin ipte sallandıklarını gördü

G

• Galgala ket nav dev û dırana, wê bıgere lı bajar û şarıstana - Ağız ve dişerin arasına düşen söz, kentleri memleketleri dolaşır
• Giha dıbın kevırde namine - Taşın altında ot kalmaz
• Gotna rast bı mırov ne xweş tê - Doğru söz insana hoş gelmez
• Gul ew gul bû baran ji lê hat şıl bû - Gül gül değildi, yağmur yağdı mahvoldu
• Gur dikujin qijak dıxun - Kurt öldürür karga yer

H

• Heta mı xwe naskır mal lı xwe xelas kır - Kendimi tanıyıncaya kadar malımı bitirdim
• Ha kevır lı cer ket ha cer lı kevır ket - Ha taş testiye değmiş ha testi taşa
• Hechecikê sılava lı hecêk - Ey kırlangıç hacca selam söyle
• Hemı çêlek tên dotın, hemi gotın nayên gotın - Her inek sağılır, her söz söylenmez
• Hem jı dêrê bû hem ji jı mızgeftê - Hem kiliseden oldu hem de camiden
• Hem serê xwe dışkine hem ji xercê xwe dıde - Hem başını kırdırıyor, hem de vergisini ödüyor
• Here mıletan, bıgre adetan - Uluslara git, gelenekler öğren
• Her giha lı ser koka xwe şin tê - Her ot kendi kökü üzerinde yeşerir
• Her kezizerek sımbêlsorek lı hımbere - Her sarı örgülünün yanıbaşında bir kaytan bıyıklı vardır
• Her tışt jı zıravi mırov jı stûri dıqete - Her şey incelikten, insan kabalıktan kopar
• Heta mı xwe naskır mal lı xwe xelas kır - Kendimi tanıyıncaya kadar malımı bitirdim
• Hevalê bêje "heval heval" mede dû - "Arkadaş arkadaş" diyen arkadaşın ardından gitme
• Heyfa cıwaniyê piri lı pêye - Yazık gençliğe, yaşlılık ardından geliyor
• Heywana tu bıgerini wê erzan bıbe - Gezdirdiğin hayvan ucuz olur
• Hın dıkın hın dıxwun - Kimi yapar kimi yer
• Hıngıvê debeye dı eyarê kâçıkdaye - Süzme baldır ama it postu içindedir
• Hûrık hûrık dagır tûrık - Ufak ufak doldur dağarcığını Jı hırçkê du eyar dernayê - Bir ayıdan iki post çıkmaz
• Heft Sâlâ çû sêferî disa hât kêrı berı
• Ha cıgara ber bayé ha gayina nav kayé - Ha rüzgara karşı içilen sigara,ha samanlıkta yapılan sevişme
• Di nava her gunehekî de, rêyek ku diçe kufrê heye - Her bir günah içinde küfre gidecek bir yol var

J

• Jın kelehe mêr gırtiye - Kadın kaledir erkek tutsaktır
• Jı pıra pır dıçe jı hındıka hındık - Çoktan çok gider, azdan az
• Jı rovi fenektır tune jı eyarê wi pırtır tune - Tilkiden kurnaz yoktur, derisinden de çok yoktur
• Jı xelkêre masigıro jı xwere kwêsigıro - Elaleme balıkçı kendine kaplumbağacı
• ‎"Jiyana rojekîye bi rûmet, ji jiyana salaye bi koletî çêtire" - Bir günlük onurlu yaşam, yıllarca boyun eğip kölece yaşamaktan iyidir

R

• Rêya dirêj bi gavên biçûk dest pê dike - Uzun yol küçük adımlarla başlar
• Roja xweş bi serîda xweşe - Güzel gün gün başlarken güzeldir
• “Rengan tevde di heman lezê de dihatin lewitandinYekamînî dane rengê spî' - 'Bütün renkler aynı hızda kirleniyorduBirinciliği beyaza verdiler

Ş

Şerm, şerefa jina ye- Haya, kadının şerefidir

Y
Yê ku nefsa xwe islah nekiriye, nikare yekî din islah bike - Nefsini ıslah etmeyen, başkasını ıslah edemez

Z
Zor gêzerê radıke Zor, - Havucu kökünden çıkarır