Ayakkabı Terimleri Sözlüğü

AYAKKABI TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ

ASTİKA: Ayakkabı pençelerini parlatmak için kullanılan geyik veya at kemiğinden yapılmış alet
AYAKKABI: Özellikle sokakta ayağı korumak için giyilen ve altı kösele,lastik gibi dayanıklı maddelerden yapılan ayak giyeceği,pabuç

BAĞCIK: Ayakkabı bağı

BALIKGÖZÜ: Ayakkabılarda bağ geçirilen halka

BİYE: (Bilet-Fr-Kısa)Konfeksiyon veya ayakkabı imalatında kullanılan parça derilerdir
BOMBE: Ayakkabının sayasında deri ile iç astarı arasına konan ve ayakkabının burun kısmının sert durmasını sağlayan, falçata ile traşlanarak inceltilmiş köseleBOOTSTRAP:Ayakkabının arka kısmında yer alan, giymeyi kolaylaştırmak için kullanılan tutacak

CAPULA-KAPARA-PAŞMAK-BAŞMAK-GARAVLE-PABUÇ: Ayakkabı

ÇARPANA:Ayakkabının topuk tarafındaki arka kısmının topuğun altına yatırılmış şekli
ÇEDİK: Ayakkabı

ÇİRİŞ: Ayakkabı yapıştırıcısıÇÖRÇİL: Kısa konçlu ve küt burunlu, altı lastik asker postalı

DİL(LİSAN): Ayakkabı bağlarının altına rastlayan saya parçası

DİŞLİ:Ayakkabıcıların sayayı kalıba çekmek için kullandıkları kerpeten gibi bir araç

EKLEME: Ayakkabı pençesi yama

ESPADRİL:Kumaş ve hasırdan yapılan yazlık ayakkabı

FİLAR:1 Ayakkabı, yemeni2 Eskiden giyilen hafif bir terlik

FİLOTA: Piyantayı pekiştirmek üzere arka çatısına dikilen parçaFİSİNAJ: : (Finissage-Fr-Son olarak gözden geçirme) Deri işlemenin son aşamasıdır Derinin parlaklığının, cildinin, esnekliğinin, yırtılma direncinin ve kalitesinin belirlenmesinde önemli payı olan son rütujdur
FİTİL:Ayakkabıcılıkta bir tarafı düz,öteki tarafı yuvarlak kesilmiş ince küçük deri parçası
FİYAPA: Ayakkabının altını kalınlaştırmak için yerleştirilen parça

FORA: Ayakkabının tabanı ile sayası arasına konmuş parçaFORT: Ayakkabının sayasında deri ile iç astarının arsına konan ve ayakkabının arka tarafının sert durmasını sağlayan, falçata ile traşlanarak inceltilmiş kösele

GALOŞ: 1 Tabanı tahtadan yapılmış deri ayakkabı2 Müzelerde, özellikle sağlık kurumlarında özel bölümlere girerken ayakkabı üzerine geçirilen ince ve şeffaf korumalık
GAMBA:Ayakkabının yan yüzlerinden her biri
GAREVLE(KAREVLE): (Yöresel )Ayakkabı
GAZOMA:Ayakkabının etrafına yapılan dikiş
GAZUMA: Kazmatığ
GETR: Ayakkabının üstünden bacağın alt bölümüne değin sarılan bir tür tozluk

HAFF:Osmanlıca ayakkabı
HARAMA:Ayakkabının taban köselesinde açılan yarık Bu kapaklı yarık dikiş işi bittikten sonra çiriş ile yapıştırılarak kapatılır, dikiş görülmez ve ayakkabı kullanılırken dikiş iplikleri yere temas etmediği için de aşınmaz/kesilmez
HARAMAKİ: Ayakkabının taban köselelerine yarık açmakta kullanılan kunduracı aleti

HAVLE: Taban yapıştırma presi

İSTİKA-İSTEKA: Ayakkabıların altını parlatmak için kunduracıların kullandığı kemik

İŞLİ: Ayakkabıcıların sayayı kalıba çekmek için kullandıkları kerpeten gibi bir araç

KABALA-NALÇA: Ayakkabıların altına çakılan, iri başlı demir çivi

KALAVRA(KALEVRA): Ölçeksiz ayakkabı, yemeni

KALAVRAHANE: Ayakkabı atölyesi

KAZUMA MAKİNESİ: Ayakkabı dikişlerinde kullanılan bir tür makine

KAZUMA TIĞI: Kunduracılıkta, köseleyi ayakkabının yüzüne dikmek için kullanılan tığ

KELİK:Eski ayakkabı

KERAT-KERATA: Ayakkabı çekeceği

KERESTE:Ayakkabı yapımında kullanılan gereçlerKIÇAYAK:1 Çizmeye benzeyen, ayağa giyilen bir çeşit yemeni2Ayakkabıcılıkta bir çeşit ayakkabı kalıbı

KİLTE:Ayakkabı tokası

KOVALDANA:Ayakkabının çorapsız giyilmesiKÖSELE: Ayakkabı tabanı vb kullanılan, büyükbaş hayvanların işlenmiş derisi Ayakkabının tabanınde ve bazen topuğunda da kullanılan kalın ve dayanıklı hayvan derisidir Kullanılmadan önce uzunca bir süre su içinde ıslatılırak tavlanır Sonra ölçüsüne göre kesilir ve kunduracı dizinin üzerine koyduğu ütü demiri üzerinde çekiç ile döverek kıvama getirir Normal kösele 3-5 mm kalınlığında ve toprak rengindedir
Bazı yazlık ayakkbılarda, özellikle sayası beyaz deriden olanlarda veya açık sandalet tipi ayakkabılarda kullanılan beyaz köseleye şaplı kösele denir Taban içinde, fort ve bombe olarak kullanılan 1-2 mm klınlığında olan köseleye de vaketa denir

KÖŞGER-KÖŞKER: Ayakkabı tamircisi, yemenici

LABUNYA: Ayakkabının ökçe bölümünü parlatma işlemi

LASTİK: Ayakkabı üzerine giyilen kauçuktan pabuç

LİMAKİ: Ayakkabıcılıkta kullanılan küçük eğe

LİSAN-DİL: Ayakkabı bağlarının altına rastlayan saya parçası

LOFIR:Ayakkabı

LORTA: Ayakkabı kalıbının çapı

LOSTRA: Ayakkabı boyama

LOSTRACI:Lostra salonunda çalışan ayakkabı boyacısı

LOSTRA SALONU:Ayakkabı boyanılan yerLUSTRİN: Parlak kumaş kullanılarak yapılmış ayakkabı

LUSTUR:Ayakkabı boyacısı,lostracı

MAKİNETA(MAKASETA): Ayakkabıcılıkta kenar düzeltmek için kullanılan metal alet

MASKARATA: Ayakkabının ön tarafında dikişle ayrılmış burun bölümüMASKARAT-MASKARATE: Ayakkabı sayasının burun kısmı
MEST: Üzerine mesh edilebilen, kısa konçlu, hafif ve yumuşak bir tür ayakkabı
MEŞİN: (Far-Sepilenmiş koyun derisi) Koyundan elde edilen ayakkabılık deridir
MOKASEN: Kuzey Amerika yerlilerince kullanılan, hayvan derisinden yapılma, üzerleri inci boncukla süslü, ökçesiz, yarım ayakkabı

NALÇA: Ayakkabı taban demiri

NEOLİT: Plastik ve kauçuk karışımı,kösele tabana benzeyen bir tür ayakkabı taban çeşidi

NİAL:Ayakkabıcılar

NUBUK: Su geçirmez deri

OLTAN: Ayakkabının yere basan veya iç tarafına dikilen parça

ÖKÇE: Ayakkabı altının topuğa rastlayan yüksek bölümü, topuk

PATUMA(Potuma,patumatığ): Kıvrık uçlu kunduracı bizi

PENÇE: Ayakkabının tabanındaki kösele

PİANTA: Ayakkabı tabanının geniş bırakılan kenarı

PİNE:Ayakkabı yaması

PİNEDUZ: Ayakkabı tamircisi, eskiciYamacı

PİYANTA: Ayakkabı kenarı Ayakkabının alt taban kenarı

POİNT:Balede,balerinlerin parmaklarının uç noktasında duruyormuş gibi görünmelerini sağlayan,uçları tahta ya da benzeri malzemeden yapılma patik şekli

RUGAN: Ayakkabı ve çanta yapımında kullanılan parlak bir deri

SABO: 1 Genellikle birçok Avrupa ülkesinde giyilen tahta ayakkabı 2 Üzerinde deri vb bant bulunan bir tür sandalet

SAHTİYAN: Ayakkabı yapımında kullanılan tabaklanarak boyanmış ve cilalanmış deri

SAMA: Derilere aşırı yumuşaklık ve çok ince tane verilmek istendiği zaman, daldırıldığı banyo

SANDAL(SANDALET):Yalnız tabanı bulunan, ayağa kordon ve kayışla bağlanan açık ayakkabıSAYA: Ayakkabının yumuşak olan üst bölümüAyakkabının modeline ve ölçüsüne göre özel yapılmış mukavva kalıpların yardımı ile kesilmiş deri parçalarını modeline uygun dikerek kalıba çekilecek şekilde üretilmiş malzemeye saya, deri parçalarını saya dikiş makinesinde dikerek bu duruma getiren kişiye de sayacı denir

USKUFYE: Süet deri olan ayakkabının üretim sırasında sayasının lekelenmesini önleyen beyaz, kasap kağıdına benzer özel bir kağıt Çok az ıslatılarak saya ile beraber kalıba çekilir ve ayakkabı imalatı sona erince vardolanın hemen üzerinden falçatanın ucu ile dikkatli bir şekilde kesilerek alınır

ÜTÜ DEMİRİ: O zamanlar terzilerde ve evlerde içine kor halinde mangal kömürü konan ütüler kullanılırdı Terzilerin kullandığı ütüler evlerde kullanılanlardan daha büyük ve ağır olurdu Bu ütülerin tamamı dökme demirden olup taban kısmı 2-3 cm kalınlığında idi İşte kunduracının dizi üzerine koyup örs olarak kullandığı ütü demiri bu ütülerin taban kısmıdır ve bugünkü ütülerin tabanı formundadır Şimdi bu eski ütülerin bazı nostalji sevenler tarafından çiçek saksısı olarak kullanıldığını biliyoruz

VAKETA: Ayakkabı yapımında kullanılan buzağı derisiVARDOLA: Ayakkabının saya ile alt tabanının birleştiği çıkıntılı bölümAyakkabının taban köselesi üzerindeki üst kattır Dışardan bakıldığında ayakkabı tabanının tamanını kapladığı sanılan bu parça esasında ayakkabıyı çepeçevre saran dar kösele şerit şeklindedir Vardola, astar köselesi ile sayayı yani 3 parçayı birbirine bağlar
Taban köselesi de vardolaya, taban köselesinde falçata ucu ile açılmış haramaki kanalından elde veya kazuma makinesi ile dikilir

VİDALA:Çanta ve ayakkabı yapılan tabaklanmış dana derisi

YAMACI: Ayakkabı eskicisiYEMENİ: Bir tür hafif ve kaba ayakkabı

YURAK: Ayakkabı yaması

ZENNE: (zen-Far/ne-Far-kadınca)3-4 mm klaınlıkta olan bayan ayakkabılarının işlenmiş köseleleridir

Nubuk tanımı yanlış olmuş, Nubuk cilt kısmı zıparalı deri demektir Su geçirmezlik ile alakası yoktur