Fars Dili

Fars Dili

Farsça (فارسی ), İran'da konuşulan Hint-Avrupa dil ailesine mensup dildir Farsi ya da Acemce de denir Farsça, Hint-Avrupa dil ailesinin bir kolu olan Hint-İran dillerinin İran öbeğine bağlı dildir 3000 yıllık bir geçmişi vardır Eski zamanın en büyük ve en sevilen dilidir Zamanla Fırat Nehri'nden Orta Asya, Çin ve Hindistana kadar uzanan geniş bir bölgeye yayılmıştır İranın resmi dili ve Afganistanın iki resmi dilinden biridir Günümüzde Pakistan, Hindistan, Irak, Tacikistan ve Kafkasyanın bazı yörelrinde bu dil halen yaygın bir şekilde kullanılmaktadır
Dinsel ve Kültürel Etkisi

Türk Dilinin en çok etkilendiği dil olup dilimize giren Arapça kelimelerin hepsi de Arapça'dan Farsçaya giren kelimelerdir Bu yapısalcı dil görüşünün fikir patenti Kaymakam Eyüp Sabri Kartal 'a ait olup kaynak gösterilmeden alıntılanamaz[color="#ff0000"] Bu görüşe göre;

• Türkler, yaygın olan kanaatin zıddına Araplardan ve Arapçadan ziyade Farslardan ve Farsça'dan etkilenmişlerdir Hatta Farsi kültürden nerdeyse kendi kültürünü unutacak kadar etkilenmişlerdir

• Temel Kavramların hepsi farsçadır(-hanelerin hepsi(xâna:ev sözünden), namaz(namâz:ibadet sözünden), peygamber(payxâm:haber, söz, ileti sözü ile bordan:götürmek sözünden türemiş -bar ekinden, Payxâm+bar), abdest(âb:su ve dast:el kelimelerinden ele alınan su manasında), dost(dust:sevgili, yar kelimesinden), düşman(doshmân:yağı, düşman sözünden Bu söz iki öğeden oluşur; birincisi dosh: Latincedeki/İngilizcedeki dis-ile aynı kökten gelen Hint-Avrupa kelimesidir Anlamı karşı, aykırı, kötü'dür İkinci öğesi ise mândan:kalmak, fiilinden mân, dolayısıyla doshmân karşıt kalan, aykırı kalan dolayısı ile de dost olmayan anlamında) can (jân: bedenin ayrılmaz parçası, ruh)), canan(jânân:sevgili, insanın kendi bedeninden ayrı göremeyeceği kişi) gibi temel kavramların hepsi Farsçadır)
• Osmanlı'da edebiyat dili Farsça idi Mevlana eserlerini Farsça yazmıştır
• Fars dilinde, 4250 tane Türkçe kelime vardır Bu kelimelerin çoğu Azeri lehçesinden Fars diline geçmiştir
• Farsça haftanın gunlerı Shanba (cumartesi) Yekshanba(pazar) Doshanba(pazartesi) seshanba(salı) chehârshanba(çarşamba) penjshanba(perşembe) âdina(cuma) veya jum'a(cuma)
• Farsça bütün İran dillerinin en zengini denilebilir Çünkü aralıksız edebiyat dili olma özelliği en az ikibin yıldır sürmektedir
• Dilimize giren dini terimlerin tamamı Farsça'dır Hatta Türklerin pek çoğunun mensup olduğu Hanefî Mezhebinin kurucusu Numan bin Sabit de Farsi'dir Afganistan Farsçası (Deri Farsçası):Bu fars lehçesi Türkler tarafından özel ilgiye mazhar olmuştur Hanefilere göre cennet lisanı ikidirBirisi arabi diğeride farisidir Nitekim İsmail Hakkı Burseviden gelir:

"Zira Fârisiyye-yi deriye ile lügât-i Arabiyyenin ehl-i cennet lisânı olmakda iştirakleri vardır" [color="#0000a0"] Bu sebebdendir ki mesnevi farsça yazılmıştır Türk Divan Edebiyatının deve dişi gibi eserleri ya farisi ya da arabidir Nitekim dini referanslarda gelir:"İmam-ı Azam fetvasınca Fatihanın arapçasını bilmeyen namazda sadece farsça tercümesinin okunması caizdir" denir

Kavramlar Üzerindeki Etkisi

1- Edebi kavramlar; (örneğin saçı sünbül ve yılana benzetmek, gözü nergise, yanağı güneşe, boyu selviye benzetmek vb) 2- İrfanî ıstılahlar; (can, ayîn, çark, çile, destar, destegül, ham, harabat, ve keşkül gibi vb) 3- Musiki kavramları; (neva, segah, çargah, beste, güfte, bestenegar, ahenk, buselik,vb) 4- İsimler; (Nuşin, Nesrin, Bihter, Şadıman, Şadi, Şebnem, Turan, Agah, Baran, Nalan vb) 5- Kuş isimleri; (şahin, bülbül, kumru, horoz, kuğu vb) 6- Hayvan isimleri; (zurafa, sincap vb) 7- Sebze isimleri; (yonca, yulaf, şahtere, havuç, turp, terhun, vb) 8- Çiçek isimleri; (menekşe, lâle, sümbül, şebboy, zanbak, vb) 9- Ağaç isimleri; (zeytin, serv, badem, vb)

Farsça'nın Lehçeleri

Farsçanın üç Ana Lehçesi vardır (Bu lehçeler Siyasi sınırları da belirlemiştir)[*]İran Farsçası, [*]Tacik Farsçası [*]Afganistan Farsçası (Deri Farsçası):Bu fars lehçesi Türkler tarafından özel ilgiye mazhar olmuştur Hanefilere göre cennet lisanı ikidirBirisi arabi diğeride farisidir Nitekim İsmail Hakkı Burseviden gelir: "Zira Fârisiyye-yi deriye ile lügât-i Arabiyyenin ehl-i cennet lisânı olmakda iştirakleri vardır" [color="#0000a0"] Bu sebebdendir ki mesnevi farsça yazılmıştır Türk Divan Edebiyatının deve dişi gibi eserleri ya farisi ya da arabidir Nitekim dini referanslarda gelir:"İmam-ı Azam fetvasınca Fatihanın arapçasını bilmeyen namazda sadece farsça tercümesinin okunması caizdir" denir
Taciklerin konuştuğu Farsça Sovyet döneminde ayrı bir edebiyat dili haline gelmiş olup, geneli ile Farsçanın bir lehçesi olmasına karşın, ayrı bir dil sayılır İranda ve Afganistanda Arap kökenli Fars Alfabesi kullanılırken, Tacikistan Kril Alfabesi kökenli Tacik alfabesi kullanılmaktadır Üç lehçeyi biri biri ile karşılaştıracak olursak, Farklar azdır Afganistanda kelimeler farklı söylensede aynen iranda yazıldıkları gibi yazılırlar Tacikçede ise telaffuzdaki farklar yazıya da yansır
Farsça - Afgan Farsçası(Derice) - Tacikçe - Türkçe sırasıyla karşılaştırınız Âb - Ow - Ob - Su, Yek - Yak - Yak Bir, Şab Şow Şab Gece, Xâstan Xwastan Xostan İstemek, İstadan Sitonidan Stondan Almak, Uzanıp almak, Gereftan Giriftan Giriftan Almak, Tutup almak, Tutmak, Xaridan Xaridan Xardidan Satın almak, Parayla almak, Çand Çand Çand Kaç, Ku Ku Ku Nerede, Hani?, Çetor Chitu Chitur Nasıl Görüldüğü üzere farsçanın üç lehçesinde sözcük bazında farklar oldukça azdır

Farsça'da Sayılar:

• 1-yek
• 2-do
• 3-se
• 4-çehâr
• 5-penc
• 6-şeş
• 7-heft
• 8-heşt
• 9-noh
• 10-deh
• 20-bist
• 30-si
• 40-çehel
• 50-pencah
• 60-şest
• 70-heftad
• 80-heştad
• 90-neved
• 100-sed, yeksed
• 200-divist
• 300-sised
• 400-çeharsed
• 500-pansed
• 600-şişsed,şeşsed
• 700-hefsed
• 800-heşsed
• 900-nohsed
• 1000-hezar

Farsça renkler

• renk-rang
• mavi-âbi
• kırmızı-qermez
• sarı-zard
• yeşil-sabz
• kahverengi-qahvei
• mor-banafş
• gri/boz-tusi/xakestari
• pembe-surati/panbei
• turuncu/portakalrengi-nâranji/porteqali
• beyaz-sefid/sepid
• siyah/kara-siyah/meşki
• kızıl-sorx
• lacivert-lâjvard

Farsça Bazı Eylemler ve Bunların Kökleri

• âmeden: gelmek kökü; amed
• reften: gitmek kökü; rev
• buden: olmak kökü; baş
• kerden: etmek,yapmak kökü; kon
• şosten: yıkamak kökü; şu
• dânesten: bilmek kökü; dan
• porsiden: sormak kökü; pors
• tevanesten: başarmak kökü; tevan
• hasret keşid: özlemek,hasret çekmek kökü; hasret keş
• neşesten: oturmak kökü; neşes
• residen: yetişmek kökü; res
• handen: okumak kökü; han
• ders handen: araştırmak kökü; ders han
• diden: görmek kökü; bin

Farsça Birkaç Örnek Tümce:

• Esm-e şoma çist? : Adınız nedir?
• Esm-e men est : Benim ismin dır
• Ehl-i to koca est? : Nerelisin?
• Halet çetor est? : Nasılsın?
• Çetori? : Nasılsın?
• Moteşekkirem : Teşekkür ederim
• Hubi? : İyi misin?
• Hubem : İyiyim
• Zebane farsi baladid? / Farsi midani? : Farsça biliyor musunuz? / Biliyor musun?
• Beli baladem /Are midanam : Evet biliyorum
• Na heyr balad nistem / Na ,nemidanem : Hayır bilmiyorum
• Saet çend est? : Saat kaçtır?
• Aya saet çist? : Acaba saat kaç?
• Çend sal est? : Kaç yaşındasın?
• Se ruz a(-st) ke çizi naxordem: Üç gündür bir şey yemedim
• Daste to dard nabina(-d) : Elinize sağlık, Eliniz dert görmesin
• Men to ra dust darem : Seni seviyorum
• Aya to zeban-i farsi ra dust dari? : Sen Fars dilini seviyor musun?
• Men zeban-i farsi ra dust darem : Ben Fars dilini seviyorum