Egzama Hastalığı Nedir Belirtileri Tedavisi

ATOPİK DERMATİT: EGZAMA

A ATOPİK DERMATİT ( EGZEMA ) NEDİR ?

Kronik, tekrarlayan, pembe renkli, yüzeyi pütürlü olan kaşıntılı döküntülerdir Aktif lezyonlar tüm vücütta
yaygın veya bir bölgede sınırlı olabilir Bunlar pembe renkli, sulantılı, kaşıntılı lezyonlar şeklinde olabilir
Aşırı kaşınma sonucu enfekte olabilirler Lezyonların sürekli olarak nüks ettiği veya iyileşmediği
dönemlerde cilt kalınlaşması, çizgilenmesi, soyulmalar ve renk koyulaşması olabilir Hastalığın
başlangıç yaşına göre lezyonların vücüttaki dağılımı farklılık gösterir

1 İnfantil ( bebeklik dönemi ) Atopik Dermatit:

2 ay-2 yaş arası çocuklarda görülür Lezyonlar özellikle yüzde ( sıklıkla yanaklarda ), saçlı deride,
boyunda, sırtta, diz ve dirsek bölgelerinde oluşur Bu dönemde başlayan hastalık 3 yaşında
iyileşebilir veya ileri çocukluk yaşlarında da devam edebilir

2 Çocukluk Çağı Atopik Dermatiti:

2-12 yaşlar arasında görülür Cilt lezyonları sıklıkla dirsek önü, diz arkası, boyun, el bileği ve ayak
bileğinde görülür Lezyoların olduğu cilt bölgelerinde kuruluk, çizgilenme, sulanma ve kaşıntı vardır

3 Erişkin Dönemi Atopik Dermatiti:

Çocukluk çağı atopik dermatitinin devam etmesi veya ilk kez 12-20 yaşlar arasında başlayan cilt
hastalığı şeklinde ortaya çıkabilir Cilt lezyonları sıklıkla dirsek önü ve diz arkasında bulunur Bazen
ellerde de olabilir Genellikle ciltte çizgilenme, kalınlaşma ve rengin kahverengileşmesine neden olur
Bazen göz çevresi ve ağız çevresinde kuruluk ve cildin dökülmesi eşlik edebilir Genellikle kronik
seyirlidir

Atopik Dermatite Eşlik Edebilen Bulgular:
· El ve ayak tabanı çizgilerinin belirginleşmesi
· Göz altında koyu gölgeler
· Yanak, sırt, kol ve bacakta sınırları belirgin soluk renkli bölgeler
· Atopik dermatiti olan bebekler ileriki yıllarda astım veya allerjik rinit olabilirler

Atopik Dermatit ( Egzema ) Nasıl Tedavi Edilir?

1Koruyucu Önlemler:

Bu hastaların ciltleri aşırı kurudur Cilt kuruluğu belirtilerin alevlenmesine neden olur Bu nedenle
cildin sürekli olarak nemlendirilmesi son derece önemlidir Ayrıca bu kişiler normal sabun
kullanmamalıdır Kremli sabunların kullanılması önerilir Terleme şikayetleri arttırdığından, özellikle
sıcak havalarda dikkat edilmesi önerilir Tetkiklerde belirtilere sebep olan herhangi bir allerjen (
inek sütü, yumurta, ev tozu akarı gibi ) saptanırsa, bu allejenden kaçınmak için doktorun önerdiği
önlemler mutlaka alınmalıdır

2İlaç Tedavisi:

1Kaşıntı önleyiciler ( antihistaminikler-şurup, tablet )

Bu hastaların en önemli şikayeti kaşıntıdır Bu şikayetlerin ortadan kalkması için doktorunuzun
önerdiği ilacı şikayetlerin alevlendiği dönemlerde kullanmak gerekir

2Lokal Kortikosteroidler ( merhem, krem )

Cilt lezyonlarının aktif olduğu dönemlerde lezyon üzerine haricen ince bir tabaka halinde doktorunuzun
önerdiği kullanma süresi dikkate alınarak uygulanır Bu ilaçlar doktorun önerdiği nemlendirici ile cilt
nemlendirildikten sonra uygulanmalıdır

Egzema/Dermatit

Tedavi gerektiren cilt lezyonlarından yarısından fazlası bu grupta bulunur Egzema ve dermatit terimleri birbiri yerine kullanılabilse de bazı doktorlar olayın nedeni biliniyorsa dermatit, bilinmiyorsa egzema deyimini kullanırlar Egzema derinin iltihabı (enflamasyonu) anlamına gelir Genellikle kaşıntılıdır, belirgin derecede enflamasyon ve vesikül oluşumu görülebilir Bu görüntü, egzema kelimesinin türediği ''kaynamak'' anlamındaki Yunanca sözcüğe son derece uygundur

Başlıca Nedenleri

Temasa Bağlı veya Dış Kaynaklı

İritan Kontakt Dermatit

En çok rastlanan egzema türüdür Ev kadınlarında, çamaşır ve bulaşıkla uğraşanlarda, sabunun , deterjanların ve diğer kimyasal maddelerin aşırı kullanımıyla ortaya çıkar

Allerjik Kontakt Dermatit

Bitkiler, meyve ve sebzeler, kozmetikler gibi irritan olsun , olmasın bazı maddelere karşı allerjik yolla oluşan egzemadır Buna sebep olan madde kesin olarak bilinmiyorsa, test uygulanarak kesin karara varılabilinir

İç Kaynaklı

Atopik Egzema

Genellikle saman nezlesi, astım gibi allerjik hastalıklar bulunan kişilerde ortaya çıkar Başlıca diz ve dirseklerin yüzlerini, yüzü ve boynu tutar Gövdeye de yerleşebilir

Seboreik Egzema

Saçlı deride aşırı kepeklenme, kaşıntı ve yağlanma , yer yer sulantı ve pullanmayla seyreden bir hastalıktır

Liken Simpleks (Nörodermatitis)

Asabi kimselerde ense,sırt, bilekler veya herhangi bir bölgede, net sınırlı, zeminden kabarık, kuru, kaşıntılı ve kırmızı-kahverengi alanlardan oluşan plaklar şeklinde görülür

El-Ayak veya Avuç İçi Egzeması

Çok sık görülür Bunun nedeni ellerde mekanik ve kimyasal travmalarla karşı karşıya kalınması, ayaklarda ise ayakkabı içerisindeki nemli ve sıcak ortamdır Simetrik, şiddetli kaşıntılı ve iltihaplı bir tablo çizer
Egzema Nasıl Tedavi Edilir?

Kuru deri kaşınmaya yatkındır, bu nedenle sabunun en az miktarda kullanımı önerilir Steroidli merhemler ve kremler kaşıntıyı ve enflamasyonu önlerler Egzema enfekte olmuşsa (bakteriyel ya da fungal) antibiyotik ve antifungal kullanımı gerekebilir

Fazla önemli olmayan bi hatalık ama yinede sinir bozucu olabiliyor işinize yarayabilir egzamada tedavi gerektiren cilt lezyonlarindan yarısından fazlası bu grupta bulunur Egzema ve dermatit terimleri birbiri yerine kullanilabilse de bazi doktorlar olayin nedeni biliniyorsa dermatit, bilinmiyorsa egzema deyimini kullanirlar Egzema derinin iltihabi (enflamasyonu) anlamina gelir Genellikle kasintilidir, belirgin derecede enflamasyon ve vesikül olusumu görülebilir Bu görüntü, egzema kelimesinin türedigi ''kaynamak'' anlamindaki Yunanca sözcüge son derece uygundur

Başlıca Nedenleri

• Temasa Bagli veya Dis Kaynakli

• Iritan Kontakt Dermatit
En çok rastlanan egzema türüdür Ev kadinlarinda, çamasir ve bulasikla ugrasanlarda, sabunun , deterjanlarin ve diger kimyasal maddelerin asiri kullanimiyla ortaya çikar

• Allerjik Kontakt Dermatit
Bitkiler, meyve ve sebzeler, kozmetikler gibi irritan olsun , olmasin bazi maddelere karsi allerjik yolla olusan egzemadir Buna sebep olan madde kesin olarak bilinmiyorsa, test uygulanarak kesin karara varilabilinir

• Iç Kaynaklı

• Atopik Egzema
Genellikle saman nezlesi, astim gibi allerjik hastaliklar bulunan kisilerde ortaya çikar Baslica diz ve dirseklerin yüzlerini, yüzü ve boynu tutar Gövdeye de yerlesebilir

• Seboreik Egzema
Saçli deride asiri kepeklenme, kasinti ve yaglanma , yer yer sulanti ve pullanmayla seyreden bir hastaliktir

• Liken Simpleks (Nörodermatitis)
Asabi kimselerde ense,sirt, bilekler veya herhangi bir bölgede, net sinirli, zeminden kabarik, kuru, kasintili ve kirmizi-kahverengi alanlardan olusan plaklar seklinde görülür

• El-Ayak veya Avuç Içi Egzemasi
Çok sik görülür Bunun nedeni ellerde mekanik ve kimyasal travmalarla karsi karsiya kalinmasi, ayaklarda ise ayakkabi içerisindeki nemli ve sicak ortamdir Simetrik, siddetli kasintili ve iltihapli bir tablo çizer
EGZAMA TEDAVİSİ NASIL OLUR??

Kuru deri kaşınmaya yatkındır, bu nedenle sabunun en az miktarda kullanımı önerilir Steroidli merhemler ve kremler kaşıntıyı ve enflamasyonu önlerler Egzema enfekte olmuşsa (bakteriyel ya da fungal) antibiyotik ve antifungal kullanımı gerekebilir

EGZAMA

Atopik dermatit oalrak da bilinen egzama, allerjik bir deri hastalığıdır Yeni doğanlarda, çocuklarda ve genç yetişkinlerde sık olarak gözlenir Kaşıntılı, kalınlaşmış, kırmızı alanlarla kendini gösterir ve vücudun değişik yerlerinde olabilir Kaybolup tekrar ortaya çıkabilir ve astım gibi allerjik hastalıklarla birlikte bulunabilir

Tedavide genelde steroidli pomadlar kullanılmaktadır Ancak uzun süre bu tür tedaviler almış ve tedavi olamamışsanız, aşağıdaki tedavi yöntemi sizin için uygun olabilir

- Diyetinizden süt ve tüm süt ürünlerini çıkarın

- Günde iki kez 500 mg kuş üzümü yağı veya bulamıyorsanız 50şer gram kuş üzümü yiyin 12 yaşından daha küçükler için miktarların yarısını verin Buna 6-8 hafta devam edin

- Sizi rahatlatacak herhangi bir yöntem bulun, bu hipnoz olabilir Hipnozun allerjik durumlarda fayda sağladığını ortaya koyan sonuçlar vardır

- Kaplıcalar egzamada son derece faydalı olabilir Bunun için uzun süre her gün kaplıca suyu ile yıkanmanız gerekir Bu süre içerisinde ilaç kullanmamanız daha iyi olabilir

- Sarı sabır bitkisinden elde edilen krem ve nergis losyonu etkilenen bölgelere sürülebilir

- Protein tüketiminizi azaltın, günlük kalori alımınızın %10unu geçmesin Protein kaynağı olarak hayvansal ürünler yerine bitkisel ürünleri tercih edin

- Doğal şartlarda yetiştirilmiş sebze ve meyveleri tüketin, suni gübre ve ilaçlarla yetiştirilen besinlerden uzak durun

- omega-3 yağ asitlerini daha fazla tüketin

- hidrojenize veya kısmen hidrojenize yağlardan kaçının (margarinler, hamburger yağları)

- banyodan sonra sadece kurulanın, derinizi ovalamayın

Egzama Hakkında Bilmemiz Gerekenler

Farklı alerjik etkilerden dolayı ,cildin çeşitli bölümlerinde ortaya çıkan bir deri hastalığıdır Kabuklanma, pullanma, kızarıklık, kaşıntı gibi belirtileri vardır
Bu deri hastalığı 4 evreden oluşmaktadır
Kızarıklık Evresi: İlk belirtiler kaşıntı olarak kendisini gösterir,daha sonra ödemli kızarıklıklar oluşur
Vezikül Evresi: Ciltteki kızarık alanlarda veziküller oluşur ve daha sonra bu veziküller birleşip lezyon oluştururlar
Sulanma ve Kabuklanma Evresi: Veziküller patlayıp içlerindeki su boşalınca, deri kurur ve cilt yüzeyinde sarımsı kabuklar oluşur Bu kabuklara elle müdahale edilmemesinde fayda vardır çünkü zamanla düşerler
Kepeklenme Evresi: Kabuklar döküldükten sonra pembemsi bir deri ortaya çıkar Bu bölümde bir süre kepeklenme görülebilir Sonunda egzama iz bırakmadan kaybolur
Egzamanın Kontakt Dermatit (Temas Egzaması) ve Atopik Egzama olmak üzere çeşitleri vardır
Temas Egzaması: Cildin duyarlı olduğu maddeyle temasa geçmesi sonucunda ortaya çıkar Deriden içeriye sızan madde proteinlerle birleşip alerjik bir yapı kazanır Cilt bu yabancı maddeyle savaşabilmek için antikorlar üretir ve sonuçta yukarıda 4 oluşum evresinden söz ettiğimiz şekilde egzama ortaya çıkar Metal takılar, deterjanlar, çoraplar, sentetik giysiler temas egzamasına zemin hazırlayabilirler
Atopik Egzama: Bu egzama çeşidi tamamen genetik kökenlidir Bu tür egzamanın oluşumunda genetikle beraber, ter, ısı değişimleri, rutubet, stres, polen, yiyecek alerjileri de etkili olmaktadırlar Bu gibi durumlarda hastanın alerji yapıcı etkenlerden uzak durması gerekmektedir Ayrıca aşıyla da bağışıklık kazanılabilir

Egzama Sebepleri

Yanlış nemlendirici egzamaya yol açar

Yeditepe Üniversitesi Hastanesi Dermatoloji Uzmanı Doç Dr Emel Erkek, kozmetik ürünlerinin içinde nemlendiricilerin çok önemli bir yer tuttuğuna dikkat çekti: "Kadınların cildi, herhangi bir nemlendiriciye karşı kızarıklık ve kepeklenme gibi tepkiler verebilir Nemlendiricilerin kendileri, alerjik reaksiyon veya ciltte tahriş yaratarak egzamaya neden olabilir Akneli bir cilt için yağlı, akışkan ve su bazlı nemlendirici kullanmak lazım Ayrıca manikür ve pedikürün çok sık yapılmaması gerekli Aksi halde tırnak bozukluğu, tırnak enfeksiyonları, Hepatit B veya mantar enfeksiyonları oluşabilir"

Yaz Aylarında Egzama Hastalığı Tedbirleri

Yetişkin hastalığı olarak bilinen egzama, bebeklerde de görülebiliyor

Yaygın bir hastalık olan egzamanın daha çok yetişkinlerde görüldüğü bilinse de, bebeklik döneminde de görülüyor

Kaşıntı, kızarıklık, su dolu kabarcıklar egzama hastalarının en önemli şikayetleri arasında sayılıyor Dermatoloji Uzmanı Dr Rukiye Kaymaz, egzama hakkında kapsamlı bilgi veriyor ve en çok merak edilen soruları yanıtladı

Egzama terimi tahriş olmuş deriyi tanımlayan genel bir kavramdır Akut egzama kırmızı, su dolu kabarcıklar şeklinde ve sızıntılı, kronik egzama kabuklu, kalın ve kahverengimsi olabilir Egzama genellikle kaşıntılıdır İritan kontakt egzama, alerjik kontakt egzama, nummuler egzama, atopik egzama gibi birçok formu görülebilir Burada daha çok, sıklığı modern yaşam koşulları nedeniyle giderek artan ve bebeklikten itibaren rastladığımız atoopik dermatitten bahsetmek gerekir

Atopik Dermatit veya Atopik Egzama

Atopi kelimesi deri, göz, burun ve akciğer mukozalarının alerjik hastalıklara eğilimini tanımlayan genel bir kavramdır Genetik aktarım mevcuttur Atopik ailelerde saman nezlesi, astım gibi alerjik olaylar sıktır Ayrıca atopik dermatitit olarak adlandırılan döküntüler ve deri hassasiyeti mevcuttur Hastaların %20'sinde aileden bir bireyde de bu durum mevcut olabilir

Atopik dermatit tüm dünyada giderek yaygınlaşmaktadır Hastalık tüm yaş guruplarında görülmekle birlikte en çok bebekler ve çocuklarda görülür Deri döküntüleri kaşıntılıdır, vücutta yaygın veya belli bölgelerde sınırlanmış olabilir

Atopik dermatit şiddeti sıklıkla çocukluk döneminden sonra azalır ancak deri kuruluğu ve hassas deri özellikleri yaşam boyu devam eder
Hastalık bebeklik döneminde başladığında infantil egzama olarak adlandırılır En çok saçlı deride ve yanaklarda görülür fakat vücudun her yerinde de görülebilir Kaşıntı nedeniyle çocuk başını, yanaklarını ve diğer alanları elleriyle, yastık ya da başka bir şey ile ovuşturur Pek çok bebek 2 yaşından önce düzelir Uygun tedaviler problem gerileyinceye kadar yardımcı olur

Bebeklikten sonra lezyonlar hafifler ancak kuru, kabuklu kronik egzama görünümünü alır Ergenlik dönemi ve genç erişkinlerde, el ve ayak egzaması formunda sebat edebilir Diğer sık görülen alanlar dirsek büklümü, diz büklümü, bilekler, yüz, boyun ve üst göğüs bölgesidir

Atopik dermatit tanı ve tedavisi

Deri ve mukozalara ait çeşitli yakınma ve bulguların aile öyküsüyle bir arada bulunması tanı koydurur Uygun, erken ve düzenli tedavi hastaları rahatlatır, hastalığın süresi ve şiddetini azaltır

Atopik egzama klasik şekillerin dışında avuç içi, el sırt ve parmaklar ve ayaklarda kabuklanma, sızıntı, kalınlaşma şeklinde de görülebilir

Bu durum alerjikse yiyeceklerin rolü nedir?

Kişiden kişiye değişmekle birlikte bazı gıdalar özellikle de astımlı bebek ve çocuklarda yakınmaları arttırır Gıdaları denetlemek faydalı olabilir Ani reaksiyonlara neden olan gıdalardan uzak durulmalıdır

Çevresel faktörler önemli midir ve nasıl önlem alınabilir?

Temas alerjenleri (ör: sabun, metal) veya havayoluyla gelen alerjenlerin (ev tozu akarı, polen) uzaklaştırılması fayda sağlayabilir Bazen toz taşıyan eşyalar (tüylü yastık, örtü, boyun atkısı, yatak örtüleri, yorgan, battaniye, halı, kilim, kumaş perde, yün ve diğer kumaşlı eşyalar) atopik egzamayı arttırabilir

Aşı yöntemi saman nezlesindeki gibi faydalı mıdır?

Deri şikayetlerini arttırabilir

Bu durumun tedavisi için ne yapılması gerekir?

Bir deri hastalıkları uzmanına başvurmanız gereklidir Doktorunuz size alerjen ve tahriş edici maddelerden korunmada yol gösterecek ve doğru ürünlerle banyo alınması ve cilde uygun nemlendirici kullanımını tavsiye edecektir Kış aylarında nemin azalması, kuruluğun artması nedeniyle atopik dermatit alevlenebilir Yaz aylarında ise ani sıcaklık değişimleri, terleme artışı atopik egzamayı tetikleyebilir Her iki durumda da doktorunuz size çeşitli tedavi seçenekleri ve bakım önerileri sunacaktır Atopik dermatit sık karşılaşılan bir dermatolojik tablodur Tedavi edilmediği takdirde yaşam kalitesini azalttığı gibi, bebeğin büyüme gelişimini de olumsuz etkileyebilir Bu nedenle egzama durumunda mutlaka bir dermatoloji uzmanından destek almanız gerektiğini unutmayın

Egzama Hastalığı Nedir Belirtileri Tedavisi

Egzema insanların beşte birinde hayatın bir aşamasında görülebilen bir cilt hastalığıdır Bir çok farklı nedeni ve şekli vardır Egzema yerine dermatit tanımı da kullanılabilmekte, bazı durumlarda da egzematöz dermatit tanımı kullanılabilmektedir
Egzema akut (ani) ve kronik (uzun süreli) olabilmektedir

Akut egzema: Akut egzemada hızlı gelişen kırmızı bir döküntü, su toplaması ev şişlik görülür

Kronik egzema: Akut egzema uzun sürdüğünde kronik egzema halini olur Deri uzun süren egzemaya bağlı olarak koyu, kalınlaşmış ve çatlaktır
Eğer her iki devre arasında ise buna da subakut egzema denir Psikolojik stresler egzemayı başlatabilir veya tetikleyebilir

Egzema çeşitleri:

• Atopik dermatit: Genellikle çocukluk döneminde başlar, ailesel geçiş olabilir Genellikle ailede astım, saman nezlesi ve egzeması olan bireyler vardır
• İrritan kontak dermatit: Su, deterjan, kuvvetli kimyasal ve sürtünme sonucu derinin tahriş olması sonucu gelişen bir egzema türüdür Atopik egzemada da bu etkenler egzemayı tetikleyebildiğinden karışabilirler
• Alerjik kontak dermatit: Toplumdaki çoğu insanın tepki vermediği, nikel, parfüm, lastik, saç boyası gibi etkenlerle temas sonrası gelişen bir egzema türüdür Dermatoloji uzmanlarının uygulayacağı alerjik yama testi hangi etkenin alerjiye neden olduğunu ortaya çıkarır
• Asteotik dermatit: Özellikle alt bacaklarda kuruluğa bağlı gelişen bir egzema türüdür
• Numuler dermatit (Diskoid egzema): Bu egzema türü deriye olan bir travma sonrasında gelişebilir Üzeri pullu kırmızı para şeklinde alanlar aylarca kalabilir
• Seboreik dermatit:Malassezia denen bir mantarın salgıladığı toksik bir maddenin tetiklediği düşünelen saçlı deri ve yüz de görülen bir egzema türüdür
• Enfektif dermatit: İmpetigo dediğimiz bakteri enfeksiyonu veya mantar enfeksiyonları da mantar enfeksiyonları da dermatiti görüntüsü oluşturabilir
• Gravitasyonel egzema: özellikle yaşlı kişilerin alt bacaklarında özellikle varis varlığına bağlı olarak gelişen bir egzema türüdür
• Otitis eksterna: Dış kulak yolunu etkileyen bir egzema türüdür

Egzemanın tedavisi

• Banyo: Banyo ve duş sıklığı azaltılmalıdır, ılık su ile banyo yapılmalıdır Klasik sabunlar yerine az deterjan içeren sabunsuz temizleyiciler tercih edilmelidir Dermatoloji uzmanları size uygun olan temizleyicileri önerecektir
• Kıyafetler: Yumuşak tekstil ürünler tercih edilmeli, yün ve sentetik kumaşlar tercih edilmemelidir
• İrritanlar: Toz, su, kimyasal, deterjan ve travma gibi tahriş edici etkenlerden uzak durulmalıdır
• Nemlendiriciler: Banyo sonrasında gerekirse de normal zamanlarda veya kaşıntı olduğunda deriyi nemlendirin Özellikle parfümsüz nemlendiriciler kullanın Nemlendirici konusunda dermatoloji uzmanından destek alın
• Lokal kortizonlu ilaçlar: Yüzeyel kortizonlu krem ve merhem uygulaması kaşıntılı alanlara 5-15 gün boyunca uygulanmalıdır Bu ilaçlar muhakkak doktor kontrolünde kullanılmalıdır Muhakkak hangi bölgelere ne sıklıkla ve ne süre kullanılılacağına dikkat edilmelidir Genellikle kaşıntılı ve kızarık alanlara 1-2 kere uygulanır Bazen farklı vücut bölgelerine farklı kuvvetteki merhem veya kremler egzemanın şiddetine göre uygulanabilir
• Pimecrolimus krem: Yeni bir antienflamatuar ilaçtır, atopik dermatitte kortizonlu kremler göre yan etkisi az olan alternatif bir ilaçtır
• Antibiotikler: Egzemayı etkilediği veya başlattığı düşünülen bir bakteri var ise antibiyotik kullanılır Bu bakteriler sıklıkla Staphylococcus aureus veya Streptococcus pyogenesdir
• Antihistaminikler: Antihistaminikli tabletler kaşıntıyı engeller, özellikle gece kullanımı faydalıdır
• Diğer tedaviler: Kortizon ve bağışıklık sitemin baskılayan ilaçlar içeren tabletler, foto terapi şiddetli, yaygın ve yukarıdaki tedaviler cevap vermeyen olgularda kullanılabilir

Egzemalar genellikle uzun sürer Cilt kuruduğunda muhakkak nemlendirilmeli ve sabun kullanımından kaçınılmalıdır Eğer bu önlemler 2 hafta içinde etkili olmazsa muhakkak doktora başvurulmalıdır