Tarihde Bugün 5 Haziran

Tarihde Bugün 5 Haziran

İspanyol şair Federico Garcia Lorca 1899 yılında dünyaya geldi

1899 yılında, İspanya'nın Granada bölgesindeki Fuente Vaqueros kentinde doğan Federico Garcia Lorca, yüzyılının en büyük iki İspanyol şairinden biri olarak kabul edilir



1928'de yazdığı 'Romancero Gitano' (Çingene Balada) ile ün kazanan Lorca, Salvador Dali ile birlikte İspanya'nın çağdaşlaşması için çalışan sanat adamlarından birisi olarak karşımıza çıkmaktadır

Şiirde, politikada ve ahlak anlayışında modernliğin savunucusu olan Lorca, eşcinsel tercihi nedeniyle Katolik kilisesi ile arasının açılmasına neden olur

1918'de, burjuva sınıfını, yeryüzünü şiirle doldurmuş olan İsa'yı katletmekle suçlayan Lorca, geçtiğimiz günlerde gelmiş geçmiş en başarılı edebiyat eseri seçilen Cervantes'in Don Kişot'u bir İsa figürü olarak ele alanlara katılır

Şair kavramını acılar çekmesi gereken bir kimse ile özdeşleştiren Lorca, İsa'nın hem katledilişini kınar hem de kanının akması gerektiğini ifade eder

'New York'ta Bir Şair' adlı eserinde Manhattan'ı, cesede doymayan bir mezbahaya benzeten Lorca, "hayvanların can çekişenler için öldürülüşünü" kaleme alarak kafasındaki batı anlayışına yönelik eleştirel yaklaşımlarını göz önüne serer

Salvador Dali ile birlikte vücuduna saplanan oklar ile tasvir edilen Katolik ermişi Aziz Sebastian'ı Aziz Yansızlık olarak yapıtlarında tasvir ederler

Apolitik bir sanatçı olarak nitelenen ve herhangi bir görüşle organik bağı bulunmayan Lorca, 'Yerma' ve 'Bernarda Alba'nın Evi' isimli oyunlarda ise Katolik kilisesi ve yükselen milliyetçilik akımlarına karşı olan tutumunu yansıtır

Giyim kuşamında ve evinin dekorasyonunda ölüm ile özdeşleştirdiği beyaz rengi tercih eden şair, burjuva tarzı zevkler ve milliyetçilik ile çatışan çalışmalar yapmakta ve Franco'cuları masumiyeti katletmekle suçluyordu

Şiirlerinin yanısıra yazdığı ve sahnelediği oyunlarla da ünlenen Lorca, eserlerinde hastalık hastası olmasını ve ölümü üzerine senaryolarını 'Kanlı Düğün', 'Yerma' ve şiirlerinde başarıyla yansıtmış, ölüm-yaşam, verimlilik-kısırlık gibi tezatlar arasında inişli çıkışlı bir çizgiyi başarı ile yakalamıştı

19 ağustos 1936'da Franco'nun adamlarınca öldürülen Lorca, uluslararası camiada ve özellikle bir dönem yaşadığı Arjantin'de yoğun bir yas ve tepki ile alanında idolleşmiş olan saygın ve marjinal bir edebiyat adamı olarak hatırlanmakta

Günün diğer önemli olayları

1862: İrlandalı yazar O'Henry yaşama veda etti
1878: Meksikalı devrimci köylü lideri Pancho Villa hayata merhaba dedi
1883: 'Das Kapital'in yazarı, Alman filozof Karl Marx Londra'da hayata veda etti
1883: Orient Express, Paris'ten İstanbul'a hareket etti
1883: ABD'li matematikçi ve iktisatçı John Maynard Keynes doğdu
1916: Yavuz Sultan Selim tarafından 1517'de Osmanlı topraklarına katılan Hicaz'da isyan başladı
1923: Şile'de Rum Değirmenlik mahallesinde yangın çıktı: 550 Rum (çoğu terk edilmiş), 200 Müslüman hanesi, 100 dükkan, bir cami, iki kilise yandı, bin 500 kişi evsiz kaldı
1926: Ankara'da Türkiye, İngiltere ve Irak arasında Musul Antlaşması imzalandı Türkiye, Musul petrollerinin gelirinden 25
yıl süreyle yüzde 10 pay almayı kabul etti ve Musul'daki haklarından vazgeçti Fakat daha sonra, 500 bin sterlin karşılığında bu haktan da vazgeçildi
1943: Arjantin'de askeri cunta hükümeti kuruldu Cumhurbaşkanı Arturo Rawson hükümetin başına geçti
1947: ABD Başkanı Truman, Dışişleri Bakanı Marshall tarafından hazırlanan ve komünizm tehdidine karşı koymayı
amaçlayan Marshall Planı'nı imzaladı
1950: Meclis'ten güvenoyu alan Menderes Hükümeti ilk iş olarak ezanın Arapça okunması tartışmasını açtı 16 haziranda Meclis ezanın Arapça okunması yasağını kaldırdı
1964: Hükümetin Kıbrıs'a müdahale kararı üzerine, ABD Başkanı Johnson, İnönü'ye, müdahalede ABD yardımından silahların kullanılamayacağını belirten bir mektup gönderdi
1967: İsrail ile Arap ülkeleri arasında tarihe Altı Gün Savaşı diye geçen çatışmalar başladı Çatışmalar sonrasında, kendi topraklarından daha fazla toprak elde eden İsrail, Gazze Şeridi'ni, Bethelem ve Hebron kentlerini, Batı Şeria'yı ve Golan Tepeleri'ni ele geçirdi
1971: Tiyatro ve sinema sanatçısı, şair Cahit Irgat, 56 yaşında yaşamını yitirdi
1971: Diyarbakır'da petrol bulundu
1972: Zam istekleri kabul edilmeyen kasaplar boykot yaptı İstanbul etsiz kaldı
1973: Ressam Fikret Adil 72 yaşında yaşama veda etti
1996: Doğru Yol Partisi Genel Başkanı Tansu Çiller hakkındaki mal varlığı soruşturması önergesi Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde kabul edildi

Tarihde Bugün 5 Haziran

Bugün Hayata Gözlerini Açanlar

1723 - Adam Smith, ekonomist
1878 - Panço Villa, Meksikalı devrimci
1882 - İgor Stravinski, Rus bestekar
1883 - John Maynard Keynes, ekonomist
1899 - Federico Garcia Lorca, İspanyol şair
1981 - Serhat Akın, Türk futbolcu
1982 - Alberto Gilardino, İtalyan futbolcu
1992 - Emily Seebohm, Avustralyalı yüzücü

Bugün Yaşamını Yitirenler

1910 - O Henry, ABD'li öykü yazarı (d 11 Eylül 1862)
1973 - Fikret Adil, Ressam
1974 - Hilmi Ziya Ülken, Felsefeci ve sosyolog (d 1901)
2004 - Ronald Reagan, Amerika Birleşik Devletleri'nin 40 başkanı (d 1911)



Bugün Yaşanan Diğer Olaylar

1783 - İlk defa balonla uçuş gerçekleştirildi
1923 - Şile'de Rum Değirmenlik Mahallesinde çıkan yangında yaklaşık 550 Rum (çoğu terkedilmiş), 200 İslam hanesi, 100 dükkân, 1 cami, 2 kilise ve bazı resmi binalar yandı
1924 - Ali Haydar Bey (Yuluğ) Ankara şehreminliğine atandı
1924 - Silifke'de cumhuriyet aleyhine vaaz verdiği için Hoca Askerî idama mahkûm edildi
1926 - Birleşik Krallık, Irak ve Türkiye arasında yapılan görüşmeler sonunda Musul Sorunu çözüme kavuşturuldu
1936 - "Maliye Bakanlığı Kuruluş Kanunu" çıkarıldı
1941 - Ankara'da I Coğrafya Kongresi toplandı
1943 - Sivas Çimento Fabrikası üretime başladı Fabrikada yılda 90 bin ton çimento üretileceği açıklandı
1946 - Tek dereceli milletvekili seçim kanunu kabul edildi Sınıf esasına dayalı parti kurmaya izin vermek amacıyla Cemiyetler Kanunu'nda değişiklikler yapıldı
1947 - Marshall Planı: Harvard Üniversitesi'nde verdiği bir konuşmada, Amerika Birleşik Devletleri devlet bakanı George Marshall, savaş sonrası Avrupa'ya destek için çağrıda bulundu
1953 - Adapazarı Şeker Fabrikası kuruldu Fabrikanın bölgede üretilen pancarı işleyerek şeker üreteceği açıklandı
1957 - Gülhane Askerî Tıp Akademisi teşkilatlandırıldı
1964 - İnönü, Türkiye'nin Kıbrıs'a müdahale etmemesini ihtar eden ünlü Johnson Mektubu'nu aldı
1966 - 52 sandalyelik Kısmi Senato seçimleri yapıldı
1967 - İsrail ile Arap ülkeleri arasında; tarihe "Altı Gün Savaşı" diye geçen çatışmalar başladı Çatışmalar sonrasında, kendi topraklarından daha fazla toprak elde eden İsrail, Gazze Şeridi'ni, Beytüllahim ve Hebron kentlerini, Batı Şeria'yı ve Golan Tepeleri'ni ele geçirdi
1981 - Genel ahlak kurallarını bozduğu gerekçesiyle eşcinsellerin sahneye çıkması başta İstanbul olmak üzere bazı valiliklerce yasaklandı