Çanakkale Şehitlik, Anıt Ve Mezarlıkları

Çanakkale Şehitlik, Anıt ve Mezarlıkları

Dünya tarihini değiştiren Çanakkale Savaşı cesaretin kahramanlığa dönüştüğü ve eşi görülmemiş bir centilmenlik savaşıdır Her iki tarafın birbirinden nefret etmeden, siperlerden birbirlerine su ve yiyecek atarak şehitlerinin de koyun-koyuna yattığı destansı bir savaştır

18 Mart 1915 deki deniz harekatı ile başlayan Çanakkale Savaşında İtilaf Devletleri boğazı geçemeyince 25 Nisan 1915de Gelibolu Yarımadasına asker çıkarmış ve sekiz buçuk ay sürecek olan kara savaşları başlamıştır Bu savaşın sonunda müttefikler 43 bin şehit, 30 bin kayıp,72 bin yaralı verirken Türk ordusu da 55 bin şehit , 25 bin hastanede yaralı iken ölen,10 bin kayıp ve 100 bin yaralı vermiştir Atatürkün bu savaş hakkında söylediği şu söz bu kayıpların daha sonra ülkemize ne gibi bir etkisi olduğunu anlatması bakımından çok önemlidir: “Biz Çanakkalede bir Darülfünun gömdük”

30 Kasım 1915de Üsteğmen Ali Rıza ve Teğmen Orhan Bey karaya oturan bir kruvazörü bombalarken bir Fransız uçağını da makineli tüfekle düşürmüş ve “düşman uçağı düşüren ilk pilotlar” olarak tarihe geçmişlerdir Müttefik kuvvetlerinden geride kalabilenler 20 Aralık 1915de Anafartalar ve Arıburnunu , 9 Ocak1916da Seddülbahiri boşaltarak topraklarımızı terk etmişlerdir Çanakkalede müttefiklerin başarı sağlayamaması üzerine İngilterede hükümet düşmüş ve Deniz Kuvvetleri Bakanı olan Winston Churchill ve Amiral Fisher istifa etmek zorunda kalmıştır


General WBirdwordun Çanakkale Savaşları için tarihe geçen şu sözleri birçok gerçeği ifade etmektedir:
“ Türk askeri kadar vatanı için gözünü kırpmadan ölen,savaş anında müthiş cesaret ve fırtınalar yaratan,ateş kesildiği zaman onun kadar iyi yürekli,yumuşak kalpli,düşmanın yaralarını saran,sırtında taşıyarak onu ölümden kurtaran bir asker yeryüzünde görülmemiştir”

Gelibolu Yarımadası 1973 yılında Milli Park ilan edilmiştir Gelibolu Milli Parkının sınırları Gelibolu Yarımadasının Saroz Körfezinden Ece Limanına ve Çanakkale Boğazındaki Akbaş İskelesi arasındadır Bu bölgede Seddülbahir Köyü çevresindeki Tekke ve Hisarcık burunları, Ertuğrul, Morto, İkizkoyları, Alçıtepe, Kerevizdere, Zığındere ile kuzeydoğuda yer alan Arıburnu, Conkbayırı, Kocaçimen, Kanlısırt, Anafartalar ve Suvla koyları Çanakkale Savaşlarının yapıldığı alanlardır Bu nedenle bu bölgede her biri ayrı bir kahramanlık örneğini yansıtan şehitlikler bulunmaktadır Bütün bu şehitliklerin anısına da Çanakkale Şehitler Abidesi dikilmiştir Bu bölgede çeşitli yerlerde 37 Türk anıtı ve şehitliği, Fransız, İngiliz, Avustralya ve Yeni Zelandaya ait 33 anıt ve mezarlık bulunmaktadır

İlk Şehitler Anıtı ve Şehitliği (Gelibolu)


Seddülbahir Kalesi önünde, Cephanelik Şehitliği adı ile de isimlendirilen İlk Şehitler Anıtı 3 Kasım 1914de İtilaf Devletleri donanmasından 6 kruvazörün açtığı bombardıman sırasında bir bombanın kale içindeki cephaneliğe isabeti sonucu meydana gelen infilakta ölen 5i subay 81i er olmak üzere savaşta ilk canlarını veren 86 şehidimizin anısına 1986da düzenlenmiştir

Seddülbahir Kalesi komutanı Yzb Şevki, Komutan muavini ÜstğmCevdet ile takım komutanları ÜstğmRıza ile Tğm Eşref burada yatmaktadırlar

Sekizgen mermer bir kaide üzerinde yukarıya doğru incelen mermerden anıtın arkasında kalede patlayan cephaneliği sembolize etmek için de yine mermerden bir kale burcu yapılmıştır Bu anıt ve şehitliğin etrafı geniş bir duvar ile çevrelenmiş ve içerisi de çimlenmiştir

Akbaş Şehitliği (Eceabat)

Çanakkale, Eceabat ilçesinin Yalova Köyü girişinde bulunan bu anıt 7tümenden şehit düşenlerin anısına 1945 yılında dikilmiştir Şehitlikte, Şehit Binbaşı Ali Zeynel Abidin ve 18 asker elbiseleri ile gömülüdür

Havuzlar Şehitliği (Gelibolu)

Kerevizderede 21 Haziran 1915te şehit düşen askerlerin anısına mermerden iki katlı bir kaide üzerine yukarıya doğru incelen, obelisk şeklinde bir anıt yapılmıştır Çanakkale Şehitlerine Yardım Derneği tarafından 1961-1962 yıllarında yaptırılan anıtın çevresinde şehitlerin kemikleri toplanarak bir araya getirilmiş, anıtın üzerine de askerlerin isimleri yazılmıştır

İtilaf Devletleri komutanı General Hamilton 27 Nisan 1915te başlattığı taarruzda kıyılara hakim olmuş ve tepeleri ele geçirmiştir Bunu önlemek üzere karşı taarruzda altı bin kişi şehit olmuş, Fransızların kayıpları da 2500ü bulmuştur

Zığındere Sargı Yeri Şehitliği (Gelibolu)


Seddülbahire 4 km uzaklıkta Zığındere Plaj Mevkii ile kuzeyindeki Sargıyeri Mevkii arasındaki uzun dere yatağı, Çanakkale Savaşlarında en kanlı çatışmaların geçtiği bölgedir Dere yatağının kısmen korunaklı olması dolayısıyla burası her iki taraf için de çok önemliydi Bunun için birkaç metreyi ele geçirmek için binlerce asker burada hayatını kaybetmiştir

General Hamilton Zığınderede başarıya ulaşamayınca 28 Haziranda Zığındereden taarruza başlamış, gemilerden açılan top atışları karşısında bölgede sıkışan orduya takviye olarak gönderilen 11 ve 6 tümenler ile taarruz güçlükle durdurulabilmiştir Her iki tarafın da çok kayıp vermesine rağmen istenilen sonuç elde edilememiştir Bu bölgedeki çatışmalar Seddülbahir bölgesindeki savaşların noktalandığı yerdir Müttefik kuvvetleri geri çekilirken de en son bu bölgeyi boşaltmışlardır

Zıgınderenin girişinde plajın hemen arkasında İngilizlerin su sıkıntısını karşılamak için açtıkları demir konstrüksiyonlu bir kuyu halen durmaktadır Kuyunun bileziğinde bunu açan mühendislerin isimleri yazılıdır

Zıgındere ile Alçıtepe arasında, Alçıtepenin 1 km batısında bulunan Sargı Yeri Şehitliği savaşın bitiminde yapılmıştır Bu şehitlik 1995de yenilenerek 30 Temmuz 1995de açılmıştır Seddülbahir bölgesindeki savaşlarda yaralanan askerler burada tedavi görürken, İngiliz donanmasının bombardıman ve saldırısına maruz kalarak şehit olmuşlar ve topluca buraya gömülmüşlerdir 1995deki düzenlemede toplu mezarlardan çıkarılan kemikler burada muntazam bir şekilde gömülmüş ve künyeleri olanların da isimleri üzerlerine yazılmıştır Burada 60ı subay olmak üzere 300 şehit gömülüdür Şehitlikte normal insan boyutunda, mermer kaide üzerinde bronzdan, kucağındaki yaralı bir askeri kızgın güneşten korumak için elini yukarıya kaldırmış bir askeri gösteren anıt bulunmaktadır

57 Piyade Alayı Şehitliği (Gelibolu)


Çanakkale Savaşı sırasında Avustralya ve Yeni Zelanda askerlerinin çıkartma yaptıkları Anzak Koyu ile Conk Bayırı arasındaki alan strateji yönünden son derece önemli idi Bu yüzden buradaki savaşlarda her iki tarafta çok kayıp vermişlerdir Siperlerin birbirlerine 5 m kadar yaklaştığı bu yer savaşlar boyunca en fazla ateş altında kalan bölge idi Karşılıklı bomba saldırıları ve süngü hücumları burada yoğunlaşmıştır

Mustafa Kemalin komutasındaki 19Tümenin 57Alayı müttefik çıkartmasının ilk gününden itibaren Anzak (Avustralian and New Zeland Army Corps kelimelerinin baş harflerinin birleştirilmesidir) askerlerinin Arıburnu cephesindeki ilerleyişini durdurup geri püskürtmüştür Komutanları da dahil olmak üzere birkaç gazi haricinde bütün alayın komutan, subay ve erlerin şehit olduğu, Bomba Sırtı denilen bu yer Kültür Bakanlığınca 1992de yeniden düzenlenmiştir

Burada yatan şehitlerin en küçüğü 9 yaşındaki Saka Çocuktur Ayrıca 57Alayın İstanbullu Rum Doktoru Yüzbaşı Dimitroyati, Alay İmamı Konyalı Hasan Fehmi Efendi ile beraber burada gömülüdür Alayın komutanı Yarbay Manastırlı Hüseyin Avni Beyin mezarı parmaklıkla çevrili küçük bir alanın ortasındadır Mermerden yapılmış olan bu mezarın başındaki bir yazıtta kısaca savaş hakkında bilgiler verilmektedir Mezarın ayakucu tarafında dikdörtgen bir kaide üzerinde mermerden yapılmış Alay Sancağı bulunmaktadır

Avustralyanın Melburn Müzesinde sergilenen ve 57Alaya ait olduğu iddia edilen bir Sancağın altındaki plakette şunlar yazılıdır:

“ Bu Alay Sancağı Gelibolu savaş alanından getirtilmiştir,ama esir edilmemiştir Türk Ordusunun geleneklerine göre bir alayın sancağı, alayın son eri ölmeden teslim edilemez Bu sancak, sonuncu muhafızın da altında ölü olarak yattığı bir ağacın dalına asılı olarak bulunmuştur Kahramanlık timsali olarak karşınızda duran bu Türk Alayı Sancağını selamlamadan geçmeyin”


Şehitliğin giriş kapısının sağ tarafında yüksekçe bir kaide üzerinde bronzdan yapılmış heykelde ihtiyar bir gazi, bir kız çocuğunu elinden tutmuş içerideki mezarlara sanki bakıp konuşuyormuş gibi canlandırılmıştır Bu heykelde tasvir edilen gazi Çanakkalede savaşmış Hüseyin Kaçmaz isimli biri olup, elinden tuttuğu kız çocuğu de Eylül adındaki torunudur

Anıtın ve şehitliğin 1993deki açılışında hayatta kalmış Anzac askerlerinden Jaen Ryan ile bu gazimiz üniformalarını değiştirirler Ne yazık ki bir yıl sonra her iki gazi de ölmüştür Bir söylenceye göre; Alay Komutanı Hüseyin Avni Bey aldığı hücum emrini yerine getirmek üzere son kalan taburu ile hücum hazırlıkları içinde bulunduğu gece kısa bir uyku sırasında Kanlısırt eteklerinde beyaz kümeler görür Uyandığında Tabur komutanına bu rüyayı anlatır ve “Bunlar nedir evladım?” der

Tabur komutanının cevabı ise şöyledir:

“ Komutanım o beyaz kümeler bu sabah gün doğmadan şehitlik mertebesine ermek için hücuma kalkacak Mehmetçiklerin iç çamaşırlarıdır Her bir Mehmetçik şehit olabilmek için temiz çamaşırlarını giymiş salimen dönersek diye üzerlerinden çıkanları yıkayıp çalılıklar üzerine sermişlerdir”

Bu rüyanın ertesi günü ise alaydan hiç kimse sağ kalmamış, su taşıyan saka çocuğundan komutanına kadar hepsi şehit olmuştur

Arıburnu Şehitliği ve Anıtı (Gelibolu)


Geliboludaki şehitlik girişinin karşısına yüksek mermer bir platform üzerine Arıburun Şehitliğinin anıtı yerleştirilmiştirYukarıya doğru küçülen üç katlı anıtın her cephesinde yuvarlak kemerli, üzeri sekizgen mermerden sivri bir külahla örtülüdür

Çanakkale Savaşlarında Arıburnu bölgesinde yaşamını yitiren 608 şehidin anısına yapılan bu anıt ve şehitlik 12 Aralık 1992de açılmıştır Burada yapılan bir kazıda boynundaki künyesinden İngiliz YzbWolters ile 57Alay 6 blkomutanı Erzincanlı üsteğmen Mustafa Asım Beyin iskeletleri yan yana silahları ve mataraları ile birlikte bulunmuştur Bu iki şehir şehitliğin içerisindeki anıtın önüne bulundukları şekilde gömülmüşlerdir Bu iki şehidin aileleri bulunmuş ve 1993 yılı başında şehitlikte buluşturulmuştur

Conkbayırı Anıt ve Mezarlarlığı (Gelibolu)

Çanakkale Savaşları sırasında 25 Nisan 1915 günü Anzak Koyuna çıkartma yapan Anzaklar, kendisine çekilme emri verildiği halde bu emri dinlemeyen Mustafa Kemal (Atatürk) tarafından Conkbayırının güney eteklerinde durdurulmuştur Atatürk, cephanesi biten ve geri çekilmeye başlayan askerleri durdurarak “Kurşununuz yoksa süngünüz var” sözünü burada söylemiştir Daha sonra 57Alayı 261 rakımlı bu tepeye doğru hücuma kaldırmıştır Akşam saatlerinde de Anzakları dar sahil şeridinde sıkıştırmıştır Atatürk bu emri vermeseydi Anzaklar yarımadaya hakim olup Conkbayırı-Kocatepe bölgesini ele geçirip Eceabata kadar inecek ve İstanbul yolunu açmış olacaklardı Ertesi günü, 10 Ağustos 1915 sabahı bu bölgede tekrar büyük bir çarpışma olmuştur Bu arada Conkbayırının bazı kısımlarını işgal eden Anzak askerlerine karşı yeni bir saldırı yapılarak geri püskürtülmüşlerdir Anzak kuvvetleri bu hamlelerinde başarılı olsalardı bu kez 25 Nisanda ele geçiremedikleri Conkbayırını alarak tabyaları arkadan kuşatacak ve Çanakkale Boğazına inerek İtilaf Devletleri donanmasına İstanbul yolunu açacaklardı

Conkbayırı Anıtı ve şehitliğinin bulunduğu tepede üçü yarım yuvarlak diğer ikisi de biraz daha ileride olmak üzere üzeri yazılı beş mermer anıt vardır Bunlardan birincisinin üzerinde;

“Mustafa Kemal Atatürk 25 Nisan 1915 sabahı Conkbayırına doğru ilerleyen düşmana karşı 57Piyade Alayı ile taarruza başlarken “Ben size taarruzu emretmiyorum ölmeyi emrediyorum Biz ölünceye kadar geçecek zaman zarfında yerimize başka kuvvetler başka komutanlar kaim olabilir” emri yazılıdır

Mustafa Kemalin bu sözü üzerine harekete geçen askerler Anzakları Cesarettepeye kadar atmışlardır

Buradaki ikinci anıtta şu sözler yazılıdır

“10 Ağustos 1915 sabahı Türk karşı taaruzu siperler yakın olduğundan süngü hücumu ile başlamıştır Düşman donanma topçusunun yoğun ateşi altında cehennemi bir hal alan Conkbayırındaki muharebeler sırasında gözetleme yerinden bir an bile ayrılmayan Anafartalar Grup Komutanı Alb Mustafa Kemalin bir şarapnel misketi ile parçalanan cep saati hayatını kurtarmış ve düşman bu taaruz sonunda Ağılderesine kadar geri atılmıştır”

Üçüncü anıttaki yazıt ise şöyledir:

“Düşman kuvvetlerinin,Gelibolu Yarımadasının en önemli bölgesi ve doruk noktası olan Conkbayırını ele geçirerek Türk kuvvetlerini ikiye bölmek ve Çanakkale Boğazını ele geçirmek amacı ile giriştikleri devamlı saldırıları kahraman Türk askerinin büyük cesaret ve gayretle yaptığı savunma karşısında başarısızlıkla sonuçlanmıştır Bu bölgede cereyan eden muharebelerde Türk ordusu 9200 şehit,düşman 12 000 kayıp vermiştir”

Şehitliğin yanındaki iki anıttan birincisinde;

“Arıburundaki düşman kuvvetleri, aldıkları takviyeler ile daha da güçlenmiş olarak 6 Agustos günü Conkbayırına doğru yeniden taarruza başlamışlardır Gece gündüz aralıksız devam eden kanlı muharebeler sonunda iki taraf da ağır kayıplar vermiş ve Türk askeri,düşmanı 9 Ağustos 1915 akşamı Conkbayırı tepeler hattına 25 mmesafede durdurmayı başarmıştır”

Diğer anıt üzerinde;

“ 19 Piyade Tümen KKurYarbay MKAtatürk 25 Nisan 1915 günü düşmanın Arıburuna çıkartma yaptığını öğrenince kendi inisiyatifi ile 57 Piyade Alayını bölgeye sevk etmiş,bu arada kıyı örtmesi yapan,cephanesi bitmiş çok az sayıdaki ere yaptıkları süngü hücumu ile kazanılan zaman içinde yetişen alaya mevzi aldırarak,düşmanı Conkbayırına ulaşmadan durdurmayı başarmıştır” yazılıdır

Atatürk Anıtı (Gelibolu)


Gelibolu Conkbayırının en tepe noktasında, Yeni Zelandalılar anıtının karşısında Atatürk Anıtı bulunmaktadır Atatürkün heykeli iki katlı bir platformdan sonra yukarıya doğru hafif daralan oldukça yüksek bir kaide üzerindedir Kaidede Atatürkün 1934de söylediği şu sözler yazılıdır:

“ Bu memleketin toprakları üzerinde kanlarını döken kahramanlar!Burada dost bir vatanın toprağındasınız Huzur ve sükun içinde uyuyunuz Sizler,Mehmetçiklerle yan yana koyun koyunasınız Uzak diyarlardan evlâtlarını harbe gönderen Analar! Göz yaşlarınızı dindiriniz Evlâtlarınız bizim bağrımızdadır Huzur içindedirler ve huzur içinde rahat rahat uyuyacaklardır Onlar, bu toprakta canlarını verdikten sonra artık bizim evlâtlarımız olmuşlardır” Mustafa Kemal - 1934

Atatürkün bu sözleri Avustralyanın Queensland şehrinde, başkanlığını Alan J Campbellin yaptığı komitenin yaptırttığı ve “Onur Çeşmeleri” adı verilen anıta, Türkçe ve İngilizce olarak madeni levha üzerine kazınıp konulmuştur Onur Çeşmelerinin açılışı 1 Mart 1978de Başbakan JBjelke Peersen tarafından yapılmıştır

Atatürkün Saatinin Parçalandığı Yeri Simgeleyen Anıt (Gelibolu)

Çanakkale Savaşları sırasında, Conkbayırında bir şarapnel parçası Atatürkün göğsündeki saate isabet ederek Onu mutlak bir ölümden kurtarmıştır Bu olayın geçtiği yerde, bunun anısına bir anıt yapılmış ve 25 Nisan 1993te ziyarete açılmıştır

Emekli General Cemil Conkun anlattığına göre; şiddetli top ateşi başladığında Atatürk birden elini göğsüne götürmüş, o sırada yanında bulunan Yarbay Servet Bey (EmTuğGen Servet Yurdatapan) kan sızıntısını görünce telaşlanmış bunun üzerine Atatürk elini dudaklarına götürerek sus işareti yaparak kimseyi telaşa vermemesini istemiştir Akşama doğru Mareşal Liman von Sanderse kendi kumandası altında yapılan süngü hücumu hakkında bilgi verirken; ”Bütün cephe üzerinde piyademiz, Conkbayırına tırmanmaya çalışan düşmana benim işaretimle süngü hücumuna geçti ve düşmanı denize kadar sürdü Bu esnada benim göğsüme bir mermi parçası isabet etti Saatim kırıldı Bu saat benim canımı kurtardı Müsaade ederseniz bugünkü muvaffakiyetin hâtırası olarak bu saati size takdim edeyim” diyerek parçalanmış saati Liman von Sanderse vermiştir O da ailesinin soyluluk armasını taşıyan kendi saatini Atatürke uzatmış ve bugünün hatırasına kabul etmesini istemiştir

Liman von Sanders emekli olduktan sonra Münihde yaşamını sürdürmüştür Bir müddet sonra Milli Savunma Bakanlığı Liman von Sandersin ailesine bir mektup yazarak askeri müzeye konulmak üzere bu saatin iadesini rica etmişler, ancak aile eve giren bir hırsız tarafından bu saatin çalındığı yanıtını vermiştir

Anıt taştan yuvarlak güllelerin üst üste konulduğu bir platform üzerine yerleştirilmiştir

Kemal Yeri Anıtı ve Atatürkün Gecelediği yer (Gelibolu)

Çanakkale Savaşları sırasında Conkbayırının güneyinde Kocatepe Köyü ile Kanlısırt arasında kalan ve geniş bir bölgeyi kontrol altında tutabilen yeri Mustafa Kemal 19Tümen komuta yeri olarak kullanmış ve Arıburnu Savaşlarını buradan yönetmiştir Atatürkün 10 Ağustos 1915 sabahı yapacağı taarruz öncesi gecelediği yer bir tabela ile belirtilmiştir Selvi ağaçları arasında bulunan bu yer Conkbayırı ile Kemal Yeri arasındadır Kemal Yeri Abıtına da 750 m uzaklıktadır

Şevket Süreyya Aydemirden öğrenildiğine göre; 10 Mayıs 1915te buradaki bir çukurda harita üzerinde arazi incelemesi yapan Mustafa Kemale o zamanki 3KorKurBşkKurYbFahrettin Bey (sonradan GnrFahrettin Altay) orada ne yaptığını sormuş, Mustafa Kemal de bölgeyi incelediğini ve bulunduğu yerin ismini araştırdığını söylemiştir Bunun üzerine Fahrettin bey “Mademki bir isim bulamadın buranın ismi Kemal Yeri olsun” diyerek buraya tarihi ismi vermiştir

Kemal Yerine 1982 yılında bir anıt yapılmış ve anıtın üzerine Atatürkün şu sözleri yazılmıştır:

“ Benimle beraber burada muharebe eden bütün askerler kesin olarak bilmelidir ki,bize verilen namus görevini eksiksiz yapmak için bir adım geri gitmek yoktur Uyku, dinlenme aramanın, bu dinlenmeden yalnız benim değil, bütün milletimizin sonsuza kadar yoksun kalmasına neden olacağını hepinize hatırlatırım” MKemal Atatürk

Hastane Bayırı Şehitliği ve Anıtı (Eceabat)

Eceabat İskelesine 1 km uzaklıkta Hastane Bayırında bulunan şehitlik, savaş sırasında burada kurulmuş olan seyyar hastaneye getirilen yaralılardan hayatlarını kaybedenlerin gömüldükleri yerdir

Etrafı alçak bir duvarla çevrili şehitliğin demir parmaklıklı kapısından içeriye girilince çimenler üzerinde üzerleri bayrak şeklinde yapılmış çoğunun adı bilinmeyen şehit mezarları vardır Merdivenle çıkılan yüksek mermer bir platformun üzerindeki obelisk şeklindeki anıtın üst tarafında ay-yıldız bulunmaktadır Obeliskin alt tarafındaki yazıtta şunlar yazılıdır:

“Birinci Cihar Harbinde burada Tanrısına kavuşan ulu şehitlerimizin ruhuna el-fatiha 1331-1333 (1915-1917)”

3 Kasım 1914de Seddülbahir Batarya komutanlığı yapan Gazi YzbŞemsettin Çamoğlu da öldükten sonra kendi vasiyeti üzerine buraya gömülmüştür

Hasan - Mevsuf Anıtı Top Bataryası ve Şehitliği (Merkez)

Çanakkale Boğazının Anadolu yakasında, Eski Çanakkale-İzmir yolu üzerindeki Kepez Köyü yakınlarında Hasan Mevsuf Anıtı ve Şehitliği bulunmaktadır 18 Mart 1915de buradaki denize hakim tepenin yamacında 2 tane 15lik ve 3 tane de 5lik topun bulunduğu topçu bataryasının kumandan ve erlerinin şehit oldukları bu yere yapılmış olan anıttır

Siyah mermer bir kaide üzerinde yukarıya doğru daralan, üzerine tunçtan bir top mermisi konmuş dört köşe bir anıttır Bu anıtın üzerindeki yazıtta şunlar yazılıdır:

“ 22 düşman harp gemisinin zorladığı Çanakkale Boğazı Türk azmi karşısında geçilemedi O gün 18 Mart 1915, Türk zaferinin üstün başarısını bu topçu bataryası göstermiştir Burada o gün yurdu için savaşırken şehitlik mertebesine yükselen batarya Komutanı ÜtgmHasan ile Tk K TğmMevsuf ve dört er yatmaktadır”

Batarya Komutanı ÜtgmHasan Bey için 18 Mart 1915 sabahı, İstanbuldan Çanakkale Müstahkem Mevkii komutanlığına bir kızının dünyaya geldiğini bildiren telgraf gelmiştir Bu telgrafı alan Cevat Paşa bataryaya gelmiş ve ÜtğmHasana :“Bir kızın dünyaya geldi Allah bağışlasın, izinlisin” demiştir Hasan Bey ise “Komutanım, vatan daha mukaddes, gidemem İsmini Didar koysunlar” cevabını vermiş ve aynı gece bütün batarya ve Hasan Bey gemilerden atılan toplarla şehit olmuştur

Anıttan 150 m kadar ileride denize hakim tepenin yamacındaki küçük şehitlikte burada şehit olan 6 subay ve erin mezarları bulunmaktadır Etrafı alçak muntazam bir duvarla çevrili şehitliğin kapısına dört basamakla çıkılmakta olup, kapının iki tarafına madenden birer top mermisi yerleştirilmiştir

Kumkale Şehitliği (Merkez)

Çanakkale/ İntepe yakınlarındaki Kumkale Şehitliği 25 Nisan 1915 sabahı Anadolu sahiline çıkan düşman kuvvetlerine karşı koyan ve 28-30 Nisanda denizden açılan ateş sonucu hayatlarını kaybeden 14 batarya personeli için 1983te yapılmıştır

Alçak bir duvarın çevrelediği şehitliğin içindeki temsili yapılmış mermer mezar taşlarında burada şehit olanların isimleri yazılıdır

Gözetleme Tepe Şehitliği ve Anıtı (Gelibolu)

Behramlıdan Saros Körfezine doğru giderken Alçıtepeden sonra Çam ağaçları içinde Saros Körfezine hakim Gözetleme Tepesi denilen yerdedir

1939da yapılan üç katlı, yukarıya doğru katları küçülen beyaz renkte bir anıttır Bunun yanında sanduka biçiminde isimleri bilinmeyen üç şehidin mezarları yan yanadır

Yahya Çavuş Şehitliği ve Anıtı (Gelibolu)


Ertuğrul Koyuna hakim bir tepede bulunan Yahya Çavuş Şehitliği ve Anıtının bulunduğu yerde 25 Nisan 1915te Ertuğrul Koyua çıkartma yapan İtilaf Kuvvetlerinin 3 Alayına karşı 26Alay 3Tb10Bölüğünün 21Takımından olan, Ezineli Yahya Çavuş 63 askeri ile savaşmıştır Sabah gün ağarmasından batımına kadar üç alaya karşı kahramanca dövüşerek şehit olmuşlardır İngilizlerin Aytepeyi ele geçirmelerinin ardından süngü hücumuna kalkan Yahya Çavuş ve askerleri burada İngiliz hücumunu geciktirmiş ve savaşın geleceği üzerinde büyük rol oynamıştır Bu çatışmadan Yahya Çavuş ve birkaç askeri sağ çıkabilmiştir

Bu olayın anısına, Ertuğrul koyuna hakim bir tepede yapılan anıtta, mermer bir kaide üzerinde Yahya Çavuş iki yanında ellerinde bayrak ve tüfek tutan iki askerin arasında canlandırılmıştır Mermer kaide üzerindeki plakette ise Yahya Çavuşun adı yazılıdır

Çanakkale Şehitler Abidesi ve yanındaki Şehitlik (Eceabat)


Gelibolu, Seddülbahirin 3 km kuzeydoğusunda, Morto Koyunun doğusunda denize hakim Eski Hisarlık Tepenin sırtında Ömer Kaptan tepesi üzerinde yer alan bu anıt bütün Çanakkale Savaşları şehitlerinin anısına yapılmıştır Bu anıt, Çanakkale Savaşlarında şehit düşen 253000 şehidi simgeleyen anıtların en görkemlisidir

Çanakkale şehitleri anısına ilk olarak anıtın yapılması için Alçıtepe düşünülmüş ve planlanmış, ancak arazinin bozukluğu ve denize uzak oluşundan ötürü bundan vazgeçilmiş ve bugünkü yerine yapılmıştır İlk kez bu anıtın yapılması 1944te kararlaştırılmış ve aynı yıl bir yarışma açılmıştır Yarışmayı Y Mimar Doğan Erginbaş ve YMimar İsmail Utkualanın hazırladığı proje kazanmış, anıtın yapımına 19 Nisan 1954te başlanmış ve 21 Ağustos 1960ta tamamlanarak açılmıştır

Anıt 2500x2500 m ölçüsünde bir kaide üzerine 4170 m yüksekliğinde dört ayak üzerine oturtulmuştur Buradaki ayaklar 750x750 ölçüsünde, 10ar m aralıklı olup, girişte 3000x3000 mlik bir onur holü bulunmaktadır Anıtın ayakları üzerinde bulunan rölyefler Kültür Bakanlığınca yaptırılarak 27 Kasım 1999da açılmıştır Anıt, son derece güzel bir ışıklandırma sistemine sahiptir Bahçesinde bulunan direk yekpare bronzdan olup 25 m yüksekliğindedir Bu direk ABDde yaşayan Nazmi Celal (William Johnson) tarafından hediye edilmiştir Anıtın tümü 625 kmlik bir alanı kaplamaktadır


Anıtın orta yerindeki taş blok burada şehit düşmüş askerlerin toplu mezarlarını sembolize etmektedir Bunun üzerinde Mehmet Akifin Çanakkale Şehitleri için yazdığı şiirin ilk mısrasına yer verilmiştir Ayrıca anıtın altında Çanakkale Savaşı eserlerinden oluşan bir müze açılmıştır Bu müzede savaş alanı kroki ve haritaları ile savaşta kullanılmış mermiler, dürbünler, Anzaklara ait mektuplar, içki, ilaç, karavana kapları, sigara tabakaları ve bazı savaş araç ve gereçleri sergilenmektedir Bunlar arasında her iki tarafın birbirlerine açtıkları ateş sırasında havada çarpışan mermiler ile kemiklere saplanmış mermi ve şarapnel parçaları bulunmaktadır

Çanakkale Şehitler Anıtının yanında Mayıs 1992de yapımı tamamlanmış bir şehitlik bulunmaktadır Burada üstlerine ay yıldız konulmuş, isimleri tespit edilebilen 100 subay ve 398 erin isimleri yazılıdır

Alçıtepe Garnizon Anıtı (Gelibolu)

Gelibolu, Alçıtepe köyü girişindeki askeri birliğin içerisinde yer alan bu anıt, yukarıya doğru küçülen üç merdivenle çıkılan küçük bir platformun üzerindedir Mermerden yapılmış olan anıtta kare çerçeve içerisinde bronzdan Atatürkün büstü ve onun altında Atatürkün şu sözleri yazılıdır:
”Vahdette ve emelde ısrar eden millet mağrur ve mütecaviz düşmanı gurur ve tecavüzünde nadim Kılar” KAtatürk

Mareşal Fevzi Çakmak Anıtı ve Harp Karargahı (Gelibolu)

Gelibolu Alçıtepe Köyünün 270 km doğusunda Mareşal Fevzi Çakmak Anıtı bulunmaktadır Çanakkale Savaşlarında 5Kolordu komutanı olan Mareşal Fevzi Çakmak anısına 1941de yapılmıştır

Pembe renkli mermerden kare bir kaide üzerinde yukarıya doğru daralan küçük bir sütunun üzerinde bir top mermisi dikine olarak yerleştirilmiştir Bu anıtın 300 m uzağında ise, Mareşal Fevzi Çakmakın savaş karargâhının yerini belirten bir anıt dikilmiştir Bu anıt beyaz mermerden olup, beyaz mermerden kare bir kaide üzerinde ikinci bir kare kaide ve onun üzerinde de yukarıya doğru daralan bir dikili taş şeklindedir Anıtın tümü alçak bir duvarla çevrilmiştir

Son Ok Anıtı (Gelibolu)

Gelibolu, Alçıtepe Köyünün 500 mbatısında alçak bir duvarla çevrelenmiş bir alanın ortasına üç katlı beyaz mermerden bir anıt yapılmıştır Kare kaide üzerinde yükselen dikdörtgen anıtın yan yüzleri şehit Mehmetçiklerin kanlarını sembolize etmek için kırmızı renge boyanmıştır Anıtın üzerinde ay yıldız, altında dikdörtgen bir çerçeve içerisinde, elinde silahı ile Mehmetçik röliyefi bulunmaktadır Bunun altındaki kitabede ise;

“120 mmlik Muhasara Bataryası bu mevziden düşmanı süngü hücumu ile attı ve III Kirte (Alçıtepe) Zaferini sağladı 7 Haziran 1915” yazılıdır

Anıtın iki yanına uçları yukarıya doğru olmak üzere iki top mermisi yerleştirilmiştir

Nuri Yamut Anıtı (Gelibolu)

Alçıtepe Köyünün 2,5 km batısında, Zığındere Vadisinin üstünde, Saroz Körfezine hakim Silahendaz yamacında, 28 Haziran 1915 de Zığındere Savaşında şehit düşen askerlerin anısına Gelibolu II Kolordu Komutanı Nuri Yamut tarafından yaptırılmıştır

Onbaşı Seyit Anıtı ve Rumeli Mecidiye Bataryası (Gelibolu)


Gelibolu, Kilitbahir yakınında Mecidiye Şehitliğinin karşısında bulunan alandaki bu anıt, Seyit Onbaşının anısına yapılmıştır Mermer bir kaide üzerine 275 kglık bir mermiyi taşıyan Seyit Onbaşının bronz heykeli yerleştirilmiştir

Seyit Onbaşı Edremitin Havran-Çamlık Köyünde 1889 yılında dünyaya gelmiş, 1909da askere alınmıştır Askerliğinin 6yılında Gelibolu Mecidiye Bataryasında topçu eri iken Queen Elizabeth ve Ocean zırhlılarının açtığı ateş sonucu açılan çukura baş aşağı beline kadar gömülmüştür Yanındaki sıhhiye eri Onu bacaklarından çekerek kurtarmıştır O sırada bataryada bir tane top ve birkaç topçu eri hayatta kalmıştır Gemilerin ateşi devam etmekte iken topun mermiyi kaldıracak olan metaforası (vinci) isabet aldığı için parçalanmıştır Bunun üzerine Seyit Onbaşı, 276 kglık mermiyi arkadaşı Niğdeli Alinin yardımı ile sırtlamış ve bu şekilde topun altı basamağını çıkarak mermiyi topa sürmüş ve ateşlemiştir Bu atışla Oceana isabet eden mermi gemiyi hareketsiz bırakmış ve bir süre sonra da Ocean batmıştır Bundan sonra Türk Müstahkem Mevkileri Komutanı Miralay Cevad Bey (AlbCevat Çobanlı) eliyle Ona onbaşı rütbesini takmıştır

Seyit Onbaşı Kurtuluş Savaşına katılmış ve yaralanmıştır Savaştan sonra Havranda bir yağ fabrikasında hamallık yaparken 50 yaşında zatürreeden ölmüştür Bugün doğduğu köye, Havrandaki ilkokula ve bir sokağa Onun ismi verilmiştir Havranda top mermisini taşırken temsil edilen bir heykeli bulunmaktadır

Mecidiye Bataryasının bulunduğu yerde o günün anısına mermerden bir kaide üzerinde dikdörtgen şeklinde yukarı yükselen Mecidiye Anıtı bulunmaktadır

Mehmet Çavuş Anıtı (Gelibolu)

Gelibolu Arıburnu, Cesaret Tepe üzerinde; sayıca üstün Anzak kuvvetlerine karşı savunmasını gösteren ve onlara tepeyi vermeyen Mehmet Çavuş ve takımının anısına bir anıt yapılmıştır Bu nedenle de bulundukları tepeye “Cesaret Tepe” ismi verilmiştir Mehmet Çavuşın yakın dövüşte süngüsü kırılmış, taş ve yumrukla karşı koyarken de şehit düşmüştür

Mehmet Çavuş Anıtı kare bir kaide üzerine, 310 m yüksekliğinde dört köşe bir sütundur Kitabesindeki çapraz konmuş iki kılıcın üzerinde de Mehmet Çavuşun ismi yazılıdır

Kanlı Sırt Anıtı (Gelibolu)


Gelibolu Yarımadasının en dar yerinde, Kabatepe ile Conkbayırı arasında kalan kanlısırtın doğu ucunda Kanlısırt Anıtı bulunmaktadır Buradaki Anzak ve Türk siperleri birbirlerine çok yakın olduklarından ötürü ölülerin siperden çıkartılıp gömülmesi olanaksızlaşmıştı Bu nedenle de burada dökülen kanlardan ötürü Kanlısırt ismi verilmiştir

Anıt yarı konkav şekilde köfeki taşından levha halinde yapılmıştır Bu anıtın üzerinde;

“Anzak Kolordusu 6-7 Ağustos 1915de Anafartalar bölgesine çıkartma yapan 9İngiliz Kolordusunun hedefine ulaşmasını kolaylaştırmak amacıyla 19 ve 16 Tümenlerin savunduğu Arıburun cephesindeki Türk kuvvetlerini yerinde tutmak için taarruz etti 16 Tümen birlikleri çok çetin geçen çarpışmalarda 1520 şehit,4750 yaralı vermesine rağmen kanlı sırtı kahramanca savundu” yazılıdır

Kanlısırtın bitiminde sağdaki İngiliz Mezarlığının kenarında bir kanal görülmektedir Deniz tarafından çıkartma yapan askerlerin kazdıkları bu tünel fark edildiğinde patlatılarak düşmanın çıkışına mani olunmuştur

Mehmetçiğe Derin Saygı Anıtı (Gelibolu)


Geliboluda Kanlısırta çıkan düzlükte kucağında yaralı İngiliz askerini taşıyan Mehmetçikin mermer bir kaide üzerinde bronzdan yapılmış bir heykeli bulunmaktadır Bu anıt 1995 yılında yapılmıştır

Çanakkale Savaşlarında Kanlısırtta birbirlerine yakın siperlerde yoğun ateş devam ederken bir Anzak subayı kendi siperlerinin önüne yaralı olarak düşmüş ve acı içerisinde kıvranmaktadır Ateş devam ettiğinden Anzaklar kendi subaylarına yardım edememişlerdir Bu sırada Türk siperlerinden beyaz bir mendil sallanmış ve ateş kesilmiştir Siperden çıkan bir Türk askeri yaralı Anzak subayına doğru giderek onu kucaklamış ve Anzak siperlerine bıraktıktan sonra tekrar yerine dönmüştür Ardından ateş devam etmiştir Bu olayın geçtiği anda sonradan Avustralya Genel Valisi olan Ütgm Lord Casey de o siperlerde bulunuyordu Lord Casey anılarında bu olayı şöyle anlatmıştır:

“ Biz Çanakkale yarımadasından Türklerle savaşarak ve binlerce insanımızı kaybederek Kahraman Türk milletine ve onun eşsiz vatan sevgisine duyduğumuz büyük takdir ve hayranlıkla ayrıldık Bütün Avustralyalılar Mehmetçiği kendi evlatları gibi sever onun mertliği vatan ve insan sevgisi siperlerdeki dayanılmaz heybeti ve cesareti bütün Anzaklıları hayran bırakan yurt sevgisi insanlığın örnek alacağı büyük hasletlerdir Mehmetçiğe minnet ve saygılarımla”

Kabatepe Arıburnu Sahil Anıtı (Gelibolu)

Conkbayırından, Kabatepe sahiline inildiğinde deniz tarafındaki küçük bir tepenin üzerinde mermerden, konkav şeklinde bir kitabe görülmektedir Bu kitabede ;

“ 27 Piyade Alayının 8Bölüğünden 1Takım,25 Nisan günü sabaha karşı Arıburun kıyılarına çıkan Anzak Kolordusunun 1500 kişilik ilk kademesine ağır kayıplar verdirerek kıyının dik yamaçlarına sığınmak zorunda bırakmıştır İşte bu anıt o kahraman takımımızın anısına dikilmiştir Tk Komutanı Atğm Muharremdir”

Damakçılık Bayırı Anıtı ( Gelibolu )

Geliboluda Anzak Koyu ile Anafartalar arasındaki yamaçta mermer üzerine yazılmış bir yazıt bulunmaktadır Bu kitabede;

“ Anafartalar Grup KAlbMustafa Kemal 7Tümeni 9 Ağustos 1915 günü Damakçılık Bayırına taaruz ettirerek Anzak kolordusunun,9İngiliz Kolordusu ile işbirliğini ve Kocaçimentepe yönünde belirecek tehlikeyi önledi”

Yusufçuk Tepe Anıtları (Mestantepe) (Gelibolu)

Gelibolu Conkbayırının kuzeyinde Küçükanafartalar köyü yakınında 70 myüksekliğindeki Tusufçuk Tepede Yusufçuk Tepe Anıtları bulunmaktadır

Çanakkale Savaşları sırasında Anzaklar 9-10 ve 21 Ağustos 1915te bu tepeyi almak için uğraşmışlar ancak, büyük bir direnişle karşılaşmışlardır Burada yapılan savunma ile Büyükanafartalar yolu Anzaklara kapatılmıştır Yusufçuk tepede yapılan bu savaş sonunda Anzaklar 5300, Türkler de 2600 kayıp vermişlerdir

Yakınında İngiliz mezarlığının bulunduğu bu tepede Conkbayırında olduğu gibi konkav mermerden üç anıt bulunmaktadır Bunlardan birincisinin üzerinde;

“Arıburun cephesindeki Türk kuvvetlerini kuşatmak için 7 Ağustos 1915 günü Anafartalar limanına çıkan düşman kuvvetleri zayıf gözetleme birlikleri karşısında İsmailoğlu ve Yusufçuk tepelerine kadar ilerledilir”

İkinci anıttaki kitabede;
Anafartalar Grubu Komutanı albay M Kemalin komutasındaki Türk kuvvetleri 9-12 Ağustos 1915te, IAnafartalar Muharebesinde düşman kuvvetlerini yenerek ,onları Kireçtepe ve Mestantepe hattına attı”

Üçüncü anıttaki kitabede;
İki tarafın daha büyük kuvvetleriyle 21-22 Ağustos 1915 günü yapılan II Anafartalar Muharebesi sonunda düşmanın Sivritepe ve Mestantepe hattında taarruz gücü kırıldı Bu muharebelerde Türkler 8155 şehit,düşman ise 19850 kayıp verdi” Yazılıdır

Kireçtepe Anıtı (Gelibolu)

Geliboluda Anafartalardan Saros Körfezine doğru giden yol üzerinde, Anafartalara 20 km uzaklıkta, mermi kovanları ile çevrelenmiş, şehit mezarlarının yanında Kireçtepe Anıtı bulunmaktadır Bu anıttaki taştan konkav kitabede;

“ 6-8 Ağustos 1915te Gelibolu ve Bursa Jandarma Taburlarının kahramanca çarpışan üç bölüğü,iki tugay gücüne ulaşan İngiliz kuvvetlerini Karakol Dağı ve Kireçtepede durdurup Anafartalar grubunun kuzey yanını korumuştur” Yazılıdır

Büyük Kemikli Anıtı (Gelibolu)

Geliboludan Kireçtepeye giden yolun yakınında Büyük Kemikli Anıtı bulunmaktadır Bu anıtın kitabesinde:

“ 1915 yılının 25 Nisan sabahı Arıburuna, 6-7 Ağustos gecesinde Anafartalar limanına çıkan düşman kuvvetleri aylar süren muharebelerden sonra Gelibolui yarımadasındaki Türk savunmasının geçilemeyeceğini anlayarak 20 Aralıkta bu cepheleri boşalttı" Yazılıdır

Namazgah Şehitliği (Biga)

Biga ilçesinin Hamdibey Mahallesinde 1915te Bigada 1850 yataklı Harp Hastanesine ağır yaralı olarak getirilirken şehit olan 173 subay ve erin mezarları bulunmaktadır

Şehitliğin etrafı alçak bir duvarla çevrili olup mezarların baş taşları Çanakkale Savaşındaki askerlerin giydiği “kabalak” denilen şapkaları şeklinde yapılmıştır Bu anıtta:

“Bu makbere 1914 senesinde harpte tahur olan Harb-i Umuminin Çanakkale Savaş Meydanında yaralanmış ve nakil eyledikleri Biga Harp Hastahanesinde ve asıl karabı yezdan olmuş 173 er konmuştur Zahir-Sen bugünkü hayat ve saadetini bu mübarek şehitlere medyunsun Minnet borcunu unutma 1914 canları pahasına bizlere bu vatan topraklarını armağan eden kahraman şehitlerimizin ruhları şadolsun” Yazılıdır

Lone Pıne Anıt ve Mezarlığı (Tek Çam Anıtı) (Gelibolu)

Gelibolu Kanlısırtta, burada bulunan tek çam ağacından dolayı Tek Çam Anıtı isimi ile de adlandırılan bu şehitlik, yarımadanın en büyük Avustralya Anzak mezarlığı olup kilise şeklindedir Bu anıta Tek Çam denilmesinin nedeni 6Ağustos1915te bu sıtları ele geçiren Anzaklar bir tek çam ağacı ile karşılaşmışlardır Tepeyi savunan Türkler siper hazırlamak ve gözetleme ile ateş sahasını daha iyi konuma getirebilmek için ağaçları kesmiş ve bir tek çam bırakmışlardır Arıburnu Savaşlarına katılan bir askerin “Tek Çam” ismi ile bestelediği bir şarkı İngiliz askerleri tarafından çok sevilmiştir

Tek Çam Anıtında 4228 Avustralya, 708 Yeni Zelanda askeri temsil edilmektedir Mezarlıkta ise kimliği belirlenememiş 1167 kişinin mezarı bulunmaktadır Anıtın yüksekliği 16 mdir Savaşa katılan bütün subay ve erlerin isimleri, mezarları bulunamamış olanlar da dahil olmak üzere anıtın kaidesindeki mermer kitabede yazılıdır

Helles Anıtı (Gelibolu)

Batı kaynaklarında Gelibolu Yarımadasının uç kısmına, bugünkü Seddülbahir bölgesine Hellespoint ismi geçmektedir Grek mitolojisine göre Kral Athamasın kızı Helen altın post üzerinde Kafkasyaya gitmek için boğazı geçerken düşüp boğulmuş ve bu yüzden de buraya Helespoint ismi verilmiştir Çanakkale Boğazının girişinde bulunan İngiliz anıtı bu nedenden ötürü Helles Anıtı ismini almıştır Bu anıt İngilizlerin (18905) Avustralyalı (248) Hintli (1530) Geliboluda kaybettiği 20763 askerini temsil etmektedir

İngilizlerin 29Kraliyet Deniz Tümeninin karaya çıktığı Teke Koyuna hakim Gözcü Baba Tepesi üzerindeki bu anıt 36 m yüksekliğinde olup, iki kademeli bir kaide üzerine kesme taştan yapılmıştır Anıtın projesini JBurnet yapmıştır Anıtın üzerinde bir de kitabe bulunmaktadır

Yeni Zelanda Anıtı ve Şehitliği (Gelibolu)


Gelibolu Conkbayırındaki Yeni Zelanda (Anzak) Anıtı burada ölen 4223 Avustralyalı, 709 Yeni Zelandalı askerin anısı için dikilmiştir Çanakkale Savaşlarının en şiddetli geçtiği bu yere 25 Nisan 1915te Anzaklar çıkarma yapmış ve çevreyi ele geçirmişlerdir Ancak kısa bir süre sonra Türkler buraya yeniden hakim olmuşlardır Buradaki Türk siperleri 6 Ağustos 1915te beş gün beş gece süren şiddetli bir bombardımanından sonra Anzak tugayının eline geçmiştir

Yeni Zelanda Anıtının önündeki kapıdan küçük bir şapele girilmektedir Bu kapının üzerinde taş rölyef halinde büyük bir haç yapılmıştır Anıt Lone Pine Anıtı gibi çan kulesi şeklinde kesme taştan çok köşeli bir anıttır
Çanakkale Savaşlarının en şiddetli geçtiği bu yer bölgenin en büyük Anzak şehitliği olup, her yıl 24-25 Nisan günü Avustralya ve Yeni Zelandalılar tarafından ziyaret edilmekte ve törenler düzenlenmektedir

Fransız Anıt ve Mezarlığı (Gelibolu)


Geliboluda Hamzakoya karşı Morto Koyunun kuzeyindeki yamaçta Keşan Caddesi üzerinde Fransız Mezarlığı bulunmaktadır Bu mezarlık geniş bir avlu ve avlu bitimindeki çan kulesi şeklindeki bir anıt ve Fransız askerlerinin mezarlarından oluşmaktadır Mezarlık 1854 Kırım Savaşı sırasında ölen Fransız askerleri için yapılmıştırMezarların metal haçları ortasındaki kare plaketlere ölenlerin isimleri yazılmıştır Burada 3236 mezar bulunmaktadır Mezarlıktaki anıtın kaidesine Victor Hugonun bir mısraı yazılıdır:

“Zafer ebedi Fransamıza
Övgüler onun için ölenlere
Şehitlere,kahramanlara,güçlülere
Onlardan ilham alanlara
Ve yaşadıkları gibi ölecek olanlara”

Kırım Savaşında Osmanlılar ile birlikte müttefik olan Fransız ve İngilizler Geliboluya asker çıkarmış ve Trakya üzerinden Kırıma gitmişlerdir Mezarlığın alt bölümündeki küçük bir bina içerisinde savaşta ölmüş Fransız askerlerinin kemikleri bulunmaktadır Fransız mezarlığı İstanbul Fransız Başkonsolosluğunun kontrolü altında bulunmaktadır

VBeach Mezarlığı (Gelibolu)

Gelibolu Ertuğrul Koyundaki yamacın önünde bulunan bu mezarlık, savaşta burada ölen İngiliz askerlerine aittir İngilizler burada ölen askerleri için bu mezarlığı yaptırmış ve koya da VBeac ismini vermişlerdir
Çanakkale savaşları sırasında karadan buraya geçemeyeceğini anlayan İngilizler Ertuğrul Koyuna çıkartma yapmışlardır İngilizler 26Alayın 3Taburunun direnişi ile karşılaşmışlar 48 saat boyunca 12 İngiliz taburu ve onları denizden destekleyen 10 savaş gemisine rağmen İngilizler yerlerinde kalarak ilerleyememişlerdir

Lancashire Landing Mezarlığı (Gelibolu)

Gelibolu Teke Koyundaki dere boyundan 500 m içeride, Karacaoğlan Tepesinin doğu yamacında İngilizlerin Lancashire Landing Mezarlığı bulunmaktadır

Pink Farm (Pembe Çiftlik) Mezarlığı (Gelibolu)

Gelibolu Teke Koyundan 500 m içeride Pink Farm Mezarlığı bulunmaktadır Çanakkale Savaşlarında İngilizler Teke Koyuna yaptıkları çıkarmada büyük bir direnişle karşılaşmışlardır İngilizlerin 4 taburu burada 25 Nisan 1915 sabahı 26Alayın 12Bölüğü tarafından 48 saat boyunca durdurulmuştur Bu çıkarma sırasında İngilizler de büyük kahramanlık göstermiş, altı İngiliz askerine “Victoria Cross” nişanı verilmiştir İngilizlerin “WBeach “ adını verdikleri bu yerde ölenler için bu mezarlık yaptırılmıştır

Baby 700 Anzak Şehitliği (Gelibolu)

Kılıçbayırı tepesindedir Beyaz kesme taştan alçak ve kademeli ,üzerinde haç olan bir küçük anıttır Ön tarafındaki çimenlerin üzerindeki mermer plaketli mezarlarda şehitlerin isimleri ve doğum tarihleri yazılıdır

Canterbury Mezarlığı (Gelibolu)
Arıburnu yolunun doğusunda bulunan İngiliz mezarlığıdır

Outpost Mezarlığı (Gelibolu)
Suvla yolunun doğusunda, Şapka Tepenin eteğindedir,

Embarkation (Tahliye İskelesi) Mezarlığı (Gelibolu)
Suvla yolunun batısında Çatlak Derenin ağzındadır

Hill 60 Mezarlığı (Gelibolu)
Bomba Tepenin güneybatısında,Tahliye İskelesi yakınındadır

Hemşire Erikanın Mezarı (Eceabat)

Çanakkale Savaşında 26 Eylül 1915te ölen Alman Hemşire Erikanın mezarı Yalova Köyü mezarlığındadır Hemşire Erikanın mezarının etrafı demir parmaklıkla çevrili olup, üzerinde Türkçe ve Almanca kitabesi bulunmaktadır:
“İfayı vazife esnasında Türk yaralıları tedavi ederken top mermisi ile ölen Doktor Ragıp Beyin ebedisi Alman Madam Hemşire Erika 26 Eylül 1915”

Kalafat Mehmet Paşa Mezarı (Gelibolu)


Sadrazam Kalafat Mehmet Paşanın mezarı Geliboluda Fener Meydanındadır

Kalafat Mehmet Paşa Yeniçeri Ağası iken 1778de Sadrazam olmuş, bir yıl sonra da görevden alınarak Bozcaadaya sürülmüştür Bir süre sonra Hanya Muhafızlığına tayin edilmişse de görevden affını ve Geliboluya yerleşmek için izin istemiştir Halil Hamid Paşanın sadrazamlığı sırasında vezirlik rütbesi ile Belgrat Muhafızlığına gönderilmiştir Daha sonra emekliliğini isteyerek Geliboluya yerleşmiştir Burada 1782 yılında ölmüş ve Geliboluda gömülmüştür

Emir Ali Baba Mezarı (Gelibolu)

Emir Ali babanın mezarı Hamzakoyda Sinan Paşa Türbesine 150 m uzaklıkta yol kenarındadır Emir Ali, Osmanlının ilk Kaptan-ı Deryalarından ve Orhan Gazi'nin komutanlarından olup, İmralı adasını fethetmiştir Bundan dolayı adanın ismi de Emir Alidir Emir Ali ismi zamanla İmralıya dönüşmüştür

Türbe dört köşe kare planlı olup, ön kısmında yere kadar uzanan demir parmaklıklı bir penceresi vardır Bu pencere üzerinde de kitabesi yer almaktadır:
“Kaptan-ı Derya Ali Baba Türbesi - Hicri 758 (1356)” yazısı bulunmaktadır

Namık Kemalin Mezarı (Gelibolu)

Gelibolu Bolayırda bulunan Namık Kemalin mezarı Gazi Süleyman Paşa Türbesi'nin hemen yanında, aynı bahçe içerisindedir Namık kemal 9 Temmuz 1872de Geliboluya mutasarrıf olarak atanmış 5,5 ay bu görevde kalmıştır

Namık Kemalin mezarının projesini Tevfik Fikret çizmiş, Sultan IIAbdülhamid tarafından da yaptırılmıştır Mezar oldukça sade mermerdendir Etrafında zincirlere bağlı sekiz yuvarlak sütun bir daire olarak sıralanmıştır Sandukasının baş taşında fes, sandukanın yanlarında kabartma halinde geometrik motifler, ön kısmında da “Elfatiha, Namık Kemal Bey merhumun kabridir Veladeti 1256 (1840)da Tekirdağ'ında, vefatı 1306 (1888) Sakız'da” yazılıdır

Piri Baba Anıtı (Gelibolu)

Gelibolu Ulu Cami yakınında Piri Babanın anıtı küçük bir bahçe içerisinde olup, dört köşe bir sütun şeklindedir Bu sütunun ön tarafında Piri Babanın ismi, altında da “Ey Türk bu yiğitleri selamla Gelibolu'nun fethinde bulunan ve canını devleti uğruna feda eden PİRİ BABA h787 (1385) diğer yüzünde ise, Gelibolu'yu kurtaran, Canlarını veren TÜRK yiğitler burada yatıyor h787 (1381)” yazılıdır Ancak, anıtın ön ve arka yüzündeki bu tarihler birbirini tutmamaktadır Bu taşlar buraya sonradan konulmuştur