Filipinler Tanitimi

FİLİPİNLER

DEVLETİN ADI: Filipinler Cumhûriyeti
BAŞŞEHRİ: Manila
YÜZÖLÇÜMÜ: 299681 km2
NÜFUSU: 62400000
RESMİ DİLİ: Pilidino (Taoaloo) İngilizce
DİNİ: Roma Katolik, İslâmiyet
PARA BİRİMİ: Filipin Pesosu
Asyada bir ada devleti Büyük Okyanusun batısında, Asya kıtasından 966 km açıkta bulunan Filipinler, “Şark denizinin incisi” olarak tanınır Asyadaki batı sömürgelerinden istiklâlini kazanan ilk devlettir

Filipinlerin coğrafî yapısı, millî birliği kurmasını zorlaştırır Takım adalar 1851 km uzunluğunda ve 1062 km genişliğinde bir alanda, 4° 30-21°20 kuzey ve 116° 55-120° 36 doğu koordinatlarında yer alır Doğu ve kuzeydoğuda Filipin Denizi, batı ve kuzeybatıda Güney Çin Denizi güneyde Celebes Denizi ile çevrilidir

Târihi

Filipinlere, Malaya göçlerini, Hint ve Çinliler tâkip etmiştir İslâmiyet, 14 yüzyılda Borneolu tüccarlar tarafından buralara girmiştir İslâmiyeti kabul etmeyenler, kabîleler hâlinde medeniyetten uzak bir hayat sürerken, Müslümanlar bölgenin en medenî devletlerinden birini kurmuşlardı Magellân, çıktığı Dünyâ seyâhatinde, 1521de burada öldürüldü 1542de bir İspanya seyyahı, Kral İkinci Philip adına buraya Las Felipinos (Philippines) ismini verdi İspanyollar 1565ten sonra hızla sömürgeye başladılar Ancak İspanyol idâresine karşı isyanlar devam etti 1898 İspanyol-Amerikan Harbi sonucuAmerikalılar, Filipinleri 20000000 dolara satın aldılar

Filipinler, Amerikan yönetiminde fazla kalmadılar Yavaş yavaş imtiyazlar sağladılar 1934 yılında kabul edilen bir kânunla, 10 yıl içinde tamâmen bağımsızlığına kavuşmasına karar verildi 1942 yılında adaların, Japonlar tarafından işgâl edilmesi, direnme hareketlerini komünist HUK hareketi etrâfına itti Mc Arthur Japonlarla yaptığı savaşta gâlip geldi ve ada Japonlardan temizlendi 1946da Filipinler Cumhûriyeti resmen kuruldu Marcos 1972 yılında sıkıyönetim îlân edip, ülke idâresine el koydu 1973 Anayasası ile de geniş yetkilere sâhip oldu 7 Şubat 1986 devrimlerini hazırladığını iddiâ eden Marcos, aynı ayın sonunda ülkesinden kaçtı Devlet başkanlığına Aquino (öldürülen muhâlefet liderinin karısı) geçti Ona karşı 1990 yılına kadar 5 başarısız askerî darbe yapıldı Filipinli Müslümanların bağımsızlık mücâdelesi devam etmektedir

Fizikî Yapı

7109 adadan meydana gelen Filipinlerin, adalarından dört bininin henüz ismi yoktur Çok girintili çıkıntılı kıyılara sâhiptir Kıyıların uzunluğu ortalama 35000 kilometredir Körfezlerinin çoğunluğunda mercan kayalıkları mevcut olduğundan, gemilerin yanaşmasına müsâit değildir Adalar volkaniktir Dolayısıyla küçük olmalarına rağmen çok engebelidirler

Dağlık bölgeler, kayalıklar ve volkanlardan meydana gelir Mayon Dağı yeryüzündeki susmuş volkanlardan biridir Dara Dağı (2400 m), Kuzey Luzonda Apa Dağı (2900 m), Mindanaove Carlaon Dağı (2462 m), Negradadır Dünyânın en derin çukuru(11000 m) Mindanao kıyısındadır Manilada, Loguna de Bay ve Teal Gölü, Mindanao Lanao Gölü vardır Nehirler yönünden son derece zengin olmasına rağmen, bu nehirler kısadır En önemli nehirler Luzonda Cagayan, Agna, Pampanua, Pasig ve Bical Mindanaoda Rio Grande ve Agusan nehirleridir En önemli adalar kuzeyde Luzon, Babuyan, Botan adaları ortada Visayan adaları güneyde Mindanao ve Sulu takım adalarıdır Filipinlerde geniş düzlükler pek yoktur En büyük düzlükler Luzon ve Mindanaodadır Ovalar Central ve Agusan ovalarından meydana gelir Cagayan veCotobata vâdileri pirinç üretimi için elverişlidir En büyük yayla ise Bukidnondur (610-914 m)

İklim ve Bitki Örtüsü

Filipin iklimi coğrafik faktörlere göre her bölgede farklıdır Baguio yüksekliklerinde ılıman iklim, orta Luzonun alçak ovalarında sıcak ve nemli iklim vardır Deniz seviyesinde ortalama sıcaklık 26,7°Cdir Yağmur bol miktarda olup, mevsime ve bölgeye göre değişiklik arz eder Bir bölge 1020 mm yağmur alırken, başka yerde 5080 mm olabilir Yağmur daha çok ekim ve nisan ayları arasında düşer Hint Okyanusundan buharlaşan hava, muson yağmuru olarak gelir Yaz ve sonbahar mevsimlerinde adalar, güney ve güneydoğudan gelen tayfunlar, Baguios tarafından dökülür Baguiosda yıllık yağmur, 1080-4320 mm iken, tayfun zamânı 72 saatte 1830 milimetreye ulaşır

Tabiî Kaynakları

Filipinlerin yaklaşık % 44ü ormanlıktır Ama çok azı kerestecilikte kullanılır Arâzinin % 24ü bataklıktır Kıyılar hindistancevizi ağaçlarıyla kaplıdır Tropik ormanlarda 3000 çeşit ağaç vardır Ormanların % 75i, yüksekliği fazla olan 1,5 m çaplı Filipin maunu(Lauan veya Dipterocarpacede) ile kaplıdır Diğerleri narra, santol, hintkirazı(Mangol), talisau, abanoz legonylı ipil dao ve Mola ağaçlarıdır Toplam arâzinin % 18i cogonal veya vahşî otlarla kaplıdır Cogon veya lalono her türlü arâzide yetişir Kalın kabuklu olup, boyu 2 mdir

Ekilebilir alanın % 2sini kaplayan muz ağaçlarının 60 çeşidi vardır Meyve yaygın değildir En çok atiş dacktruit, star apple ve kalamansi yetişir

Filipinlerde nâdide çiçekler çoktur Meselâ orkidenin 1000 çeşidi vardır En nâdide orkidelerden waling-waling (Vanda sanderiano) ot davao yılda bir kere açar Millî çiçek ise sampaguitadır Yabânî hayvanlar çeşitleri ve miktar bakımından oldukça boldur Ormanlık bölgelerde yaşayan kuşların 750den fazla türü olması, Filipinlere ayrı bir özellik kazandırır Maymun, yarasa, yaban domuzu, büyük kertenkeleler, piton ve zehirli kobra yılanları ülkenin yarısını kaplayan ormanlara vahşî güzellik kazandırır Bunlardan başka targule denilen bir cins küçük geyik, takarau denilen cüce manda ile yine cüce maymun çeşidi olan Cadi Maki bu ülkeye âid önemli özellik kazandıran hayvanlardır

Filipinlerde birçok mâden çıkarılır Ancak petrol kâfi değildir Önemli mâdenleri: Altın, gümüş, bakır, krom, demir, çinko, kurşun, manganez, alçıtaşı ve kömürdür Filipinlerin krom kaynakları dünyâda baş sıralardadır Altında dünyâda sekizinci ve bakır üretiminde ise Asyada öndedir

Nüfus ve Sosyal Hayat

Nüfûsu yaklaşık 62400000 olan Filipinler, nüfus artış oranı en fazla olan ülkelerdendir 1900lü yılların başında 7000000 civârında olan nüfûsu, yaklaşık 40 senede % 100 artarak 1937de 14000000a ulaşmış, bu artış günümüzde şimdiki rakama varmıştır Nüfus yoğunluğu çok değişiktir Düzgün bir dağılıma sâhip değildir Nüfus üç bölgede yoğundur Kuzeyde Luzon, güneyde Mindanao ve ortada Visayan adaları Bu durum bölgelerarası irtibatı zorlaştırmakta ve halkın arasında kopukluk olmaktadır

Nüfûsun çoğunluğu (% 72si) 20 yaşın altındaki gençlerdir Çoğunluğunu Malaysia veEndonezyalılar meydana getirir Çin, Arap ve Avrupalıların sayısı da kayda değerdir Halkın % 68i köylerde, genellikle bambudan yapılmış damları palmiye yapraklarıyla kaplı evlerde yaşarlar Çiftçilik ve balıkçılık halkın çoğunluğunun uğraştığı mesleklerdir Eğlenceyi seven halkın, pekçok bayram günleri vardır Halkın temel besin maddeleri pirinç, mısır, balık, patates ve manyoktur Ülkede en çok konuşulan dil togal denilen yerli dilidir ki, yaklaşık 80 farklı lehçe hâlinde kullanılır Resmî dili Filipina lisanı olmakla birlikte, İspanyolca ve İngilizce de kullanılır Nüfûsun % 2si dinsiz, % 5i Müslüman, % 93ü Hıristiyandır Roma Katoliği toplam nüfûsun % 84ünü temsil eder

Başşehri Manila, Lucon Adasındadır Yine bu adadaki Metro Manila 7211753 nüfûsu ile en büyük şehirdir

Parlamento ve ülkenin en büyük ticâret ve kültür merkezi Metro-Maniladadır Okuma-yazma bilenlerin oranı % 88,7 gibi çok yüksek bir rakama sâhiptir

Filipinler bâzı yönleriyle komşularından farklıdır Asyadaki yegâne Hıristiyan devlettir ve batı kültürünü kabul etmiştir Politik kurumları ve yönetim biçimi Amerikan yönetimidir Filipinliler, esâsında Batılılarca, Avrupalı kabul edilmemekte ve Asyalılarca da şüpheyle karşılanmaktadır Bu durum bâzan iç huzursuzluğa sebeb olmaktadır

Siyâsî Hayat

Filipinler 4 Temmuz 1946da bağımsızlığını kazandıktan sonra, 1972ye kadar sâkin yaşadı Başkan Ferdinand Marcos 1972de sıkıyönetim ilânıyla berâber anayasayı iptâl etti 1973 Anayasası ile Marcos geniş yetkilere sâhip oldu 1986 seçimlerine hîle karıştırdı ve sonra kaçtı Aquino devlet başkanı oldu

Filipinlerde başbakan güçlüdür Kabînesini kendi arzusuna göre kurar Meclis altı ayda bir seçilir Başbakanın kararlarına 2/3 oy çoğunluğuyla karşı gelinebilir Filipinler 70 idâre merkezine bölünmüştür Yönetim sistemi ABDninkine benzer 1000den fazla Belediye, seçimle gelen başkan ve konsey tarafından idare edilir

Birleşmiş Milletlerin kurucu unsurlarından olan Filipinler, Milletlerarası politikada aktiftir 1954de Güneydoğu Asya Paktı Antlaşması (SEATO) üyesi olmuştur Çoğu dünyâ meselelerinde ABD yanında yer almaktadır Asya ülkeleri ile bağlarını kuvvetlendirmek için Asya ve Pasifik Konseyi (ASPAC) ve Güneydoğu Asya Ülkeleri Cemiyeti (ASEAN)ne girmiştir

Ekonomi

Tarım ve mâdenciliğe dayanan bir ekonomik yapısı vardır, halkın ekseriyeti tarımla uğraşır Başlıca tarım ürünü pirinçtir Manila çevresinde sebze ve tropikal meyveler yetişir Ayrıca şekerkamışı, hindistancevizi yağı, tütün, Manila keneviri ürünleri arasındadır Hayvancılık manda, inek ve öküze dayanır Sığır besleyiciliği önemli ölçüde değildir Buna karşılık domuz çoktur Mâden kaynakları, altın, gümüş, krom, demir ve manganez ihraç ürünlerindedir

Hindistancevizi yağı, şeker, tekstil, puro sigara fabrikaları, kimyâ sanâyii, istiklâlini kazanmasından sonra gelişti Balıkçılık kıyı bölgelerde yapılmaktadır Tamamı iç tüketime harcandığı gibi, ithal de edilmektedir Kopra denen hindistancevizi yağı ülke ihrâcâtında önemli bir yer tutar Bunun yanında şeker, tütün, narenciye ve abaka denilen Manila keneviri ihracatta önemli tarım ürünleridir Orman ürünlerinden istifâde oldukça fazladır Dünyâ kereste ihrâcâtçıları arasında ilk altı sıraya giren Filipinlerin en çok ihraç ettiği maun kerestesidir Kahve, ananas ve kauçuk üretimi de her geçen gün artmaktadır İhraç ettiği diğer bir bölüm ise mâden ürünleridir Altın üretiminde dünyâ sekizincisidir Mâdenleri genellikle işleyerek ihraç eder İthal ürünleri arasında elektronik âletler, motor, besin maddeleri sırasıyla önem arz eder Ülkenin fizikî yapısı îcâbı deniz ve hava ulaşımı gelişmiştir Karayolları ve demiryolları büyük adalarda ihtiyaca yetecek kadardır