Avrupa Yeni Yapılanırken Türkiye

AB hukuki ve siyasi açıdan Monolitik bir yapı değil, daha ziyade “Üç Ayak” üzerinde duran politik bir çatı görünümündedir AByi şekillendiren Maastricht anlaşması, Avrupa Topluluğunu,Ortak Dış ve Güvenlik Politikasını ve Adalet, İç İşleri Alanlarındaki iş birliğini birleştirmektedir Bu arada, Avrupa Topluluğunun da üç ayrı anlaşmadan meydana gelen bir kurum olduğunu unutmamak gerekir Avrupa Ekonomik Topluluğu (AET), Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu (AKÇT) ile Avrupa Atom Enerjisi Topluluğu (AURATOM), dolayısıyla kamu oyunda kısaca AB ile ifade edilen kurum, aslında hukuk ve siyasi açıdan çok karmaşık ilişkilere dayanan bir yapıdır Önümüzdeki 10 ile 20 yıl içinde üye sayısının iki katına çıkma ihtimali karşısında, ABnin başta 6 ülke için öngörülen kurumsal çerçevesini ve karar mekanizmalarını köklü biçimde gözden geçirme ve değiştirme gerekliliğini beraberinde getirmektedir Aksi takdirde, AB bugün 15 üye ülke ile olduğundan çok daha hantal bir yapı haline gelme tehlikesi ile karşı karşıya kalacaktır Ayrıca, genişleme esnasında , topluluğun ekonomik alanındaki bütünleşme sürecinde ortaya çıkması beklenen sorunlara da şimdiden önlemler almak gerekecektir Bu gün bile 15 üye ülkenin ihtiyaçlarını ve beklentilerini karşılayacak politikalar üretmek ve uygulamak hiç de kolay değildir Örneğin, AB Ülkelerinde, çevre, sağlık vs gibi konulardaki “Farklı alışkanlıklar ve davranış kalıpları, malların serbest dolaşımında herkesin uyduğu ortak kuralların uygulanmasını zorlaştırmaktadır Artan üye sayısı ile birlikte, ülkeler arasında var olan bu farklılıklar artacak ve karar mekanizmalarının tıkanması ihtimali yükselecektir”
Bu bağlamda ele alındığı Hakın Maastricht anlaşmasının dar anlamındaki revizyonunu aşan bir görevi vardır Hakın amacı, ABnin kurum ve prosedürlerini daha şeffaf ve daha demokratik bir hale getirmek ve böylece AB karar ve eylemlerini kamoyu için daha iyi anlaşılabilir kılmaktadır Geniş katılımlı bir ABnin politik kararları, üye ülkeler tarafından da benimsenmelidir Avrupa Birliğinin Avusturya, İsveç ve Fillandiyayı da içine alacak şekilde genişlemesi, kurumsallaşma ve karar mekanizmaları açısından AByi ciddi olarak etkilememekle birlikte, dış politika ve güvenlik politakası alanlarında ikinci ayaktaki performansını önemli ölçüde etkilemiştir 1989daki tarihi dönüm noktasından sonra Doğuya doğru genişleme, Avrupa bütünleşmesinin gerçek sınavı olacaktır Bu anlamda, belirli aktör ve faktör gruplarını unutmamak gerekir Her şeyden önce, Orta ve Doğu Avrupanın reformcu devletlerini bütünleştirmek, ABnin yeni üyelerinin çıkarınadır Genellikle yeni üyeler, henüz üye oldukları kulübün daha fazla genişlemesi konusunda pek istekli davranmazlar Ancak Avusturya ve söz konusu iki İskandinav Ülkesi, aktif bir Doğuya genişleme politikası izleyeceklerdir
Önümüzdeki reform aşamaları için geçmişten gelen üç temel yetersizlikle baş etmek gerekecektir Her şeyden önce Avrupa Bütünleşme Sürecinde meşruiyetin sürekli sağlanması gerekmektedir Avrupa kurumları, yeterince etkin olarak işlememektedir Yönetim birimlerinin büyüklükleri, prosedürlerin karmaşıklığı ve birliğin yetkilerinin dağılımı ile ele alınış biçimlerine dayanan tartışmalar, kamuoyunda gitgide “Kötü Yönetim” olarak görülecektir Ayrıca Bütünleşme Süreci, federal dengedeki gerçek ve beklentisel rahatsızlıklardan, başka bir deyişle, merkez kaç ve merkezcil kuvvetler arasındaki denge ile büyük ve güçlü üyelerle küçük ve zayıf üyeler arasındaki dengeden ciddi olarak etkilenmektedir 1989 – 1990dan sonraki köklü değişiklikler, Almanyadaki hızlı birleşme süreci, Avrupanın soğuk savaş sonrasında artan sorumluluklarına uygun bir tutum izlemesi gerektiği yönünde ABDden gelen talep ve birliğin 1990lı yılların başında yaşadığı bütünleşme girişimi,1970 yılından beri,çoğunluğun dikkatini çekmeden, uluslararası siyaset alanında hükümetler arasında ortak bir çalışma gerçekleştirilebilmesi için yegâne sistem haline dönüşen Avrupa politik işbirliğindeki köklü bir reform yapılmasına neden olmuştur1990-1991 yılında siyasal birlik için toplanan hükümetler arası konferans, Avrupa Birliğinin ikinci ayağını oluşturan ortak dış politika ve güvenlik politikasının (ODGP) oluşturulmasını sağlamıştır Fikir üretme grubu çalışmaları, AB üye devletlerinin raporları ve devlet temsilcilerinin yapmış olduğu açıklamalar,ortaya iki temel düşünce akımı çıkarmıştır ODGP ye dair teşhislerin farklılığı dolayısıyla, değişik reform önlemleri önerilmektedir
Bazı kesimler, bu iddialı hedeflere ulaşabilmesi için mevcut araçların yetersizliğini öne sürerek, yapısal bir problem olduğunu öne sürmekte; diğerleri ise, ODGPnın yetersiz kalma nedeninin üye devletlerdeki siyasi irade eksikliğinden ve söz konusu devletlerin yeterli hareketliliği göstermemesinden kaynaklandığını belirtmektedirler Hükümetler arası konferansın ağırlık vereceği hususlardan bir diğeri de, Avrupa Savunma ve Güvenlik Kimliğinin geliştirilmesidir Şu anda üzerinde en çok tartışılan konu, BABın geleceği ve iki birlik arasındaki ilişkidir Üye devletler 1990 - 1991 yılında ABye savunma alanında bir sorumluluk verilmesi konusunda fikir birliğine varamamış olduklarından, Batı Avrupa Birliğine Avrupanın bütünleşme sürecinde ayrı bir önem verilmiştir Böylelikle BAB, hem Avrupa Birliğinin savunma ayağını, hem de NATOnun Avrupa kanadını oluşturmuştur Türkiye, Akdeniz ülkeleri ile ilişkilerini artırarak, bu bölgede istikrarın gelişmesine katkıda bulunmalıdır Önümüzdeki dönem Avrupa Kurum ve Mekanizmalarının Akdeniz Ülkelerine taşınmasının önem kazanacağını düşündüğümüzde, Avrupa Kurum ve Mekanizmalarının oldukça geliştiği Türkiyenin bu süreçte kilit bir rol oynaması ihtimali vardır
Akdeniz Bölgesindeki Ülkelerle ilişkilerini artıran Türkiyenin bu bölgenin ve dolayısıyla Avrupanın istikrarı açısından önemli bir işlevi bulunmaktadır Önümüzdeki dönem Orta Doğu Barış Sürecinin ilerlemesi ile birlikte Batı Akdeniz Ülkeleri ile Doğu Akdeniz Ülkeleri arasında ilişkilerin artma potansiyeli ve Orta Doğu bölgesinin Avrupa Birliğinin dinamiğinden daha fazla etkilenme olasılığı ortaya çıkmaktadır Türkiye bu bölgedeki gelişmeleri dikkatle izlemeli ve İsrail, Ürdün ve Filistin arasındaki gelişen ilişkilerin içine girmeli ve zamanla bu ilişkilerin Mısır ve diğer Orta Doğu Ülkelerini de kapsayacak şekilde genişlemesine yardımcı olmalıdır
Sonuç olarak; Türkiye Avrupanın “İçinde miyiz-Dışında mıyız” tartışmaları yerine, gümrük birliği ilişkisini kısaca belirttiğimiz başka ilişkilerle zenginleştirmeli ve derinleştirmelidir Esnek entegrasyon projeleri Avrupa Birliğinin genişlemesini olanaklı hale getirmeleri nedeni ile günümüz ortamında önem kazanmaktadırlar Türkiye, Avrupanın genişlemesini ve Avrupa Birliğinin Bütün Avrupanın Kurumu haline gelmesini savunanların yanında yerini almalıdır Ancak, bu projelerin Avrupada 1 nci ve 2 nci sınıf ülkeler yaratma tehlikesi de vardır Bu projelerin bu tehlikesiyle mücadele etmek ve mücadele edenlerle de birlikte olmak gerekmektedir Daha 1991de İttifakın yeni strateji konseptinde yer alan maddelere göre üye devletler, Güneydeki bir istikrarsızlıktan kaynaklanıp güvenliklerine yönelebilecek tehdit, risk ve zorluklarla baş edebilme konusunu dile getirmişlerdir
Terörizm, silahlanma, dini radikalizm ve halkların kitlesel çapta göç etme ihtimali gibi konulara dikkat çekilmişti İttifak, Akdeniz girişiminin bir parçası olarak, kendisine NATO üyesi olmayan 6 Akdeniz ülkesi ile diyaloğu başlatmıştır
Türk Silahlı Kuvvetleri, Bosnadaki kriz yönetme harekatında aktif olarak yer almıştır Ankaradaki yetkililer, İttifakın Güney ve Doğu Akdenizdeki Güvenlik ve İstikrar konularına gösterdiği ilgiyi büyük bir ihtimalle olumlu görmektedirler İttifakın tek İslami üyesi olarak Türkiye, Akdenizdeki diğer islam devletlerine bir örnek yada model olarak belki de çok değerli bir rol oynar
“AB” Avrupa Birliği
“”AET” Avrupa Ekonomik Topluluğu
“akçt” Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu
“AURATOM” Avupa Atom Enerjisi Topluluğu
“ODGP” Ortak Dış Politika ve Güvenlik Polutikası
“BAB” Batı Avrupa Birliği