Genel Sistem Kuramı Ve Uluslararası Siyasetteki Yeri-Kitap Özeti

Genel Sistem Kuramı Ve Uluslararası Siyasetteki Yeri kitap özeti

Bilimsel araştırmaların amacı, insanın karmaşık olayları daha iyi anlamasını sağlamaktır Olayların daha iyi anlaşılması ise, araştırmacının bu olayların sonuçlarını öngörebilmesini, planlamasını, denetleyebilmesini ve etkilemesini sağlar Bu amaçla çeşitli kuramlar geliştirilmiştir
1950′lerden başlayarak, toplum bilimlerinde yapılan araştırmalarda temel bilimlerden esinlenerek toplum bilimlerine uygulanan sistem kuramı oldukça önemli bir yer tutmuştur Özellikle uluslararası siyaset ve dış politika konularında yapılan araştırmalarda yoğun olarak kullanıldığı görülmektedir
Bu kitapta uluslararası siyaset araştırmalarında önem kazanan ”karar verme yaklaşımı” sistem kuramı ile birlikte ele alınmaktadır Bu çerçeve içerisinde uygulanan modeller ve uluslararası etkileşmiş örnekler de incelenmektedir Bu örneklerin büyük bir bölümü Birleşmiş Milletlerin yapısı oluşturmaktadır
Çalışmanın başında öncelikle sistem tanımı verilmektedir Sistem, aralarında herhangi bir nedenle ilişkiler bulunan öğe veya birimler seti olarak tanımlanabilir Bir ülkenin siyaset sistemini ele alırsak; oy verenler, parlamento, hükümet, devleti yönetmekle yükümlü siyasal partiler bir sistemin öğeleridir
Sistem yaklaşımının ne olduğu konusunda birçok görüş vardır Dörde ayrılan bu görüşleri şöyle sıralayabiliriz:
a-) Etkinliği savunanlar
b-) Bilimsel yaklaşımın kurulmasını isteyenler
c-) İnsan hislerinin önemini savunanlar
d-) Anti-plancı gruptur
Günümüzde sistem yaklaşımı daha çok ikinci grubun desteklediği bilimsel yaklaşımın yolunda ilerlemiştir Bu yaklaşım doğrultusunda sistemler, açık ve kapalı sistemler, alt ve üst sistemler olarak ele alınmıştır
Açık sistem başlığı altında, bir sistemin değişik öğeleri arasında uygunluk, öğeler arası ilişkileri belirleyen izomorfizm; sistem içi dinginliği anlatan homeostasis ve bağımsız öğelerin ortak çabaları sonucu verdikleri ürünün tek tek ürünlerin toplamımdan daha çok olduğunu belirten sinerji gibi kavramlar açıklanmıştır
Sistem kavramına göre, uluslararası bir örgütte, karar verme modeli incelenmeden önce sosyal bilimlerde yapılan bazı yaklaşımların incelenmesi yerinde görülmüştür Bunlar;
a)Parsonın Sosyal Sistem Yaklaşımı: Sistemin temel hareket noktasını eylem oluşturmaktadır Sistemin temel birimi ise, roldür Sosyal sistem bir roller ağından oluşur
b) David EASTON ve Sistem Kuramı: EASTON un amacı siyaset biliminde evrensel genellemelere ulaşabilmektir Bu düşüncesini bir toplum içinde siyasal etkileşimlerin bir davranış sistemi oluşturduğunu ileri sürerek desteklemiştir
c) Morton Kaplan ve Uluslararası İlişkilerde Sistem Yaklaşımı: Uluslararası sistem araştırmalarında Kaplanın önemi; bazı varsayımlara dayalı “makromodeller” yaratmış olmasındadır
Bunların yanında sistem kuramının bir takım sınırları da vardır Bu sınırlar kuramın bazı eksikliklerinden kaynaklanır Sistem yaklaşımı bir kuram oluşturmaktan çok, kavramsal bir çerçeve ortaya çıkarmaktadır Sistem kavramlarını işler duruma getirmek ve onlarla ampirik deneylere girişebilmek çok zor ve kısıtlıdır Sistem yaklaşımının son eksikliği ise siyaset biliminde bazı konuların inceleme dışı bırakıldığı hususundadır
Sistem ve karar verme kuramının örnek uygulaması olarak öncelikle Birleşmiş Milletlerin yapısı ve çevresi ele alınmaktadır Birleşmiş Milletler örgütü 2 Dünya Savaşından sonra, Batılı demokratik devletlerin kararsızlık ve önünü görememezliklerinden sıyrılarak savaşı sona erdirmek, ulusal egoizmin üstüne çıkmak, işbirliği ve düzeni sağlamak için kurdukları bir devletlerarası örgüttür Birleşmiş Milletler üye devletlerin sorunlarını, çıkarlarını ve davranışlarını yansıtmaktadır
Bu genel bilgilerin ardından Birleşmiş Milletler sisteminin çevresini belirleme ve sınırlarını ortaya koymak amacıyla dört temel sistem düzeyi öngörülmektedir Bu düzeyler; devletlerin iç yapılarını yansıtan ulus-içi sistem, hükümetler arası ve hükümetler dışı sistemlerden oluşan uluslararası örgüt sistemi, ulus-içi sistemin resmi yapısını ve kuramsal üst düzeyini oluşturan ulusal devlet sistemi ve uluslararası sistemden oluşur
Belirlenen çevre ve sınırlar çerçevesinde Birleşmiş Milletler karar verme mekanizması incelenmektedir Bu inceleme esnasında; Snyder, Simon ve Lindblom, Quincy Wright ve Rosen gibi araştırmacıların karar verme kuramları göz önünde bulundurulmaktadır
Birleşmiş Milletlerin sistem yaklaşımıyla ele alınmasının amacı; uluslararası sistemin bir bütün olduğunu ve uluslararası siyasal olayların bir dizi zincirleme etkileşimler sonucu ortaya çıktıklarını göstermektedir
İncelenen bir diğer örnek ise çok uluslu şirketlerde karar verme: Genel sistem teorisi yaklaşımıdır Sistem teorisi yaklaşımı içinde, ekonomik kuruluşlar devlet sisteminin alt ünitesini oluşturur ve dış politika kararlarını etkilememeleri olanaksızdır Karar verme sistemi gittikçe merkezileşen çok uluslu şirketler yeni uluslar arası bir aktör olarak, kendi ulusal devletlerinin de üstüne çıkarak, uluslar arası alanda etkinliklerini sürdüreceklerdir
Son örnek olarak da, 1923-1938 döneminde Türk-Arap ilişkileri analiz edilmektedir İlişkilerde alınan kararlar eylem, karşı eylem ve etkileşim gibi kavramlarla incelenmektedir Dış politikamızdaki bu gelişmeler incelenirken psikolojik yaklaşımın özelliği olarak karar vericinin tutum ve davranış özellikleri ile çevre şartları da ana hatları ile ifade edilmektedir Karar verici olarak ele alınan kişi ise Atatürktür Atatürkün dış politika hedefleri olarak belirlenen Misak-ı Milli, incelemenin hareket noktasıdır Misak-ı Millide yer alan ve Lozanda çözülemeyen konulardan Hatay ve Musul sorunları üzerinde durulmaktadır
Tüm bu incelemelerin sonunda varılan sonuç şudur: Atatürk; uzun devreli politika hedeflerini gerçekleştirebilmiş ender liderlerden biridir Yine dış politika hedeflerinden olan yurtta ve dünyada barış ilkesi ölümünden sonra, 2000′lere kadar Türkiyenin temel bir dış politika hedefi olarak kalmıştır Küçük bir devletin bağımsızlığını kazanma ve korumada gösterdiği çaba bütün sömürge halklarına örnek olmuştur Barışın ve hukukun hakim olduğu bu haysiyetli dış politikayı bütün dünya imrenerek izlemiştir