Kuvarsit Nedir?

KUVARSİT

Tanım ve Sınıflama

Kuvarsit; genel olarak kuvars kumu tanelerinin, silisten meydana gelmiş bir çimento ile birbirlerine çok sağlam şekilde bağlanmalarıyla oluşmuş bir kayaç olup, sedimanter ve metamorfik olmak üzere 2 çeşidi mevcuttur

Kuvarsitin kimyasal bileşimi, kuvars, kumtaşı (kuvarslı gre) ve kuvars kumu gibi SiO 2 olup, ancak kuvarsit içerisinde çeşitli miktarlarda feldspat, mika, kil, manyetit, hematit, granat, rutil, kireçtaşı vb bulunabilir Bileşiminde % 95'den fazla SiO 2 bulunan kuvarsitlere "Ortokuvarsit" denilmekte olup, sanayide genellikle ortakuvarsitler kullanılmaktadır

Kuvarsit direnci çok, sağlam ve aşındırıcı kayaçtır Bu nedenle istihracı ve öğütülmesi oldukça güç ve pahalıdır Bu sebeple de kuvarsit üretimi, aynı kimyasal bileşimde bulunan kuvars kumu ve kumtaşından (kuvarslı gre), ayrıca daha saf olan kuvarstan, sonra tercih edilmektedir

Kuvarsitler SiO 2 içeriği yüksek ve demir içeriği % 0,4'den az olması durumunda cam ve seramik sanayiinde kullanılabilmektedir Ayrıca refrakter (silika tuğla), metalürji (demir ve ferrokrom), inşaat (hafif gazbeton yapı elemanları üretimi) sanayiinde de çeşitli amaçlarla kuvarsit kullanılmaktadır

Sektörde Faaliyet Gösteren Uluslararası Organizasyonlar

Sektörde faaliyet gösteren başlıca uluslararası organizasyonlar Arjantin, Avusturya, Belçika, Macaristan, Güney Afrika Cumhuriyeti, İspanya ve Norveç gibi ülkelerde bulunmakta olup, bunlar kuvarsitle birlikte kuvars ve kuvars kumu ithalat ve ihracatıyla uğraşmaktadır

DÜNYADA MEVCUT DURUM

Rezervler

Dünya kuvarsit rezervleri konusunda bilgi sağlanamamıştır Genellikle tüm ülkelerde geniş kuvarsit rezervleri bulunmaktadır

Tüketim alanları

Kuvarsit; kuvars, kuvars kumu, ve kuvarslı grenin kullanıldığı tüm alanlarda kullanılabilir Başlıca tüketim alanları, cam, seramik, boya, detarjan, dolgu, hafif gazbeton yapı elemanları (Ytong), silika tuğla ve ferrosilisyum üretiminde, hammadde olarak, ayrıca ferrokromun ara ürünü olan silika ferrokrom üretiminde ve demir çelik sanayiinde yüksek fırınlarda asit-baz dengesinin sağlanmasında tüketilmektedir

Tüketim miktar ve değerleri

Uluslararası istatistiklerde kuvars kumu, kuvars, kumtaşı (kuvarslı gre) ve kuvarsit tüketimleri tek kalemde belirtildiğinden, kuvarsitin dünya tüketimi hakkında bilgi sağlanamamıştır

Üretim yöntemi ve teknoloji

Kuvarsit tüm dünyada açık işletme yöntemiyle ve iş makinalarıyla üretilmekte olup, delme, patlama, kırma ve öğütme işlemlerinden geçirilerek kullanılmaya hazır hale getirilmektedir

Ürün standardı

Kuvarsit kullanılacağı sektöre göre ayrı ayrı standartlarda işlenmektedir

Örneğin:
Cam Sanayii: SiO 2 miktarı en az % 96, Fe miktarı % 0,4'den daha az
Gazbeton (Ytong) üretimi: SiO 2 miktarı en az % 90, Fe miktarı en çok % 2

Demir Çelik Sanayii: SiO 2 miktarı en çok % 95
Ferro Krom üretimi: SiO 2 miktarı en az % 96 olmalıdır

Ayrıca kuvarsit parça büyüklüğü de kullanılacağı yere göre değişmektedir

Sektörde üretim yapan önemli kuruluşlar

Dünyada kuvarsit üretiminde öne geçmiş ülkeler ve kuruluşlarla ilgili bilgi bulunamamıştır Ancak Avrupa'daki önemli üretici ülkeler ve üretim miktarları 235 bölümünde belirtilecektir

Mevcut kapasiteler ve kullanım oranları

Dünya kuvarsit üretim kapasitesi ve kullanım oranları bilinmemektedir

Üretim miktar ve değerleri

Avrupa'da kuvarsit üretimi yapan 8 ülkenin 1986-1990 yılları arasında üretim muktarları aşağıdaki tabloda gösterilmiştir (1000 ton olarak)

Avrupa kuvarsit üretimi


Yıllar sırasıyla 1986 1987 1988 19891990
Ülkeler
Avusturya (Kuvarsit+Kuvars)
196 196 167 263
249
Almanya
339 290 297 300
283
Macaristan
33 30 42 24
31
İtalya
250 250 250 250
250
Norveç (Kuvarsit+Kuvars)
800 800 800 800
800
Portekiz
600 600 568 600
575
İspanya
774 910 715 715
700
İsveç
1 425
1 317
1 220 1,2
1,2
Yugoslavya (Kuvarsit+Kuvars)
239 260 226 183
172
* Kaynak : Minerals Yearbook, 1990, Volume: III

Birim Üretim Girdileri

Dünya kuvarsit üretimindeki birim üretim girdi miktar ve değerleri bilinmemektedir

Maliyetler

Dünya ülkelerinin kuvarsit üretim maliyetleri bilinmemektedir

Stok durumu

Dünya ülkelerinin kuvarsit stok durumu bilinmemektedir

Uluslararası Ticaret

Ticarette etkin uluslararası kuruluşlar

Dünya kuvarsit ticaretindeki etkin uluslararası kuruluşlar başlıca Belçika ve İspanya'dadır

Gümrük vergileri, tavizler, teşvikler

Bu bölümle ilgili bilgi bulunamamıştır

İthalat-ihracat

Dünya ithalat-ihracat istatistiki yayınlarında, kuvarsit, kuvars, kuvars kumu ve kuvarslı gre tek kalemde belirtilmekte olup, kuvarsitle ilgili ithalat-ihracat rakamları bilinmemektedir

Fiyatlar

Dünya kuvarsit fiyatı kuvarsitin bileşimine, öğütme sonrası tane iriliğine göre değişmekte olup, Batı Avrupa pazarında 8-10 Sterlin/ton FOB civarında olmuştur

AT, EFTA ve benzeri ülke grupların ticaretteki yerleri

Bu bölümle ilgili yeterli bilgi bulunmamaktadır

Komşu ülkelerin ticaretteki yerleri

Bu bölümle ilgili yeterli bilgi bulunmamaktadır

İstihdam

Dünya kuvarsit üretimindeki istihdam sayıları bilinmemektedir

Çevre Sorunları

Kuvarsit üretiminde önemli bir çevre sorunu doğmamaktadır Ancak özellikle öğütme sırasında ortama serbest kuvars kristalleri çıkması nedeniyle silikoz tehlikesine karşı ıslak öğütme yapılmalıdır

TÜRKİYE'DE DURUM

Ürünün Türkiye'de Bulunmuş Şekilleri

Türkiye'deki kuvarsitler uluslararası kuvarsit niteliğine uygun sedimanter ve metamorfik kayaçlar halinde bulunmaktadır

Rezervler

Türkiye'de MTA Genel Müdürlüğü'nce tespit edilen kuvarsit rezervi 6 372 235 000 tondur Bu rezervin dağılımı ise aşağıda gösterildiği gibidir

Türkiye kuvarsit rezervleri dağılımı

Antalya (Gazipaşa, Kalekaldıran, Meler)
3 750 000 ton (Muhtemel)
Zonguldak (Alaplı, Şapçaköy)
755 000 000 ton (Gör+Muh)
Kastamonu (Daday)
301 000 000 ton (Mümkün)
İstanbul (Beykoz)
60 000 ton (Mümkün)
Adana (Feke, Saimbeyli, Horzum)
1 220 000 000 ton (Gör+Muh)
Yozgat (Çomakdağı)
4 016 925 000 ton (Gör+Muh)
Denizli (Şirinköy)
72 500 000 ton (Gör+Muh)

Türkiye'de MTA tarafından tespit edilen kuvarsit rezervlerin dışında çeşitli kuruluş ve kişilerce maden ruhsatı alınmış (3 adet arama, 9 adet önişletme, 44 adet işletme) toplam 56 kuvarsit sahası bulunduğu tespit edilmiştir

Tüketim Alanları

Kuvarsit; cam, seramik, refrakter (silika tuğla), boya, deterjan, hafif gazbeton yapı elemanı (Ytong), ferrosilisyum, ferrokrom üretiminde ve demir çelik sanayiinde kullanılmaktadır

Tüketim Miktar ve Değerleri
Belirtilen 6 önemli kuvarsit tüketicisinin toplam kullanma miktarları ise yaklaşık olarak;

1988
417 912 ton
1989
373 719 ton
1990
359 130 ton
1991
285 214 ton
1992
322 494 ton

Üretim Yöntemi ve Teknoloji

Kuvarsit tüm sahalarımızda, açık ocak işletmesi olarak patlayıcı madde ve iş makinaları kullanılarak üretilmektedir Üretilen kuvarsit daha sonra kırma ya da kırma+öğütme işlemlerinden geçirilmektedir

Ürün Standardı

Kuvarsit kullanılacağı sektörlere göre ayrı ayrı standartlarda istenmektedir Bu standartların bazıları (tüvenan cevherde) aşağıda verilmiştir

Cam Sanayii: SiO 2 min % 96, Fe 2 O 3 max % 0,4 Al 2 O 3 max % 2, CaO+MgO max % 0,25, en büyük parça 25x25 cm;

Hafif gazbeton (Ytong) üretimi: SiO 2 min % 90, Fe 2 O 3 max % 2 Al 2 O 3 max % 3, en büyük parça 8x8 cm;
Ferrokrom üretimi: SiO 2 min % 96, Fe 2 O 3 max % 1,5 Al 2 O 3 max % 1,5, en büyük parça 15x15 cm;

Demir Çelik Sanayii: SiO 2 min % 91, Fe 2 O 3 Al 2 O 3 max % 2, en büyük parça 3,8x3,8 cm'dir

Sektörde Üretim Yapan Önemli Kuruluşlar

Türkiye'deki kuvarsit üretimi yapan önemli kuruluşların hepsi ürettikleri kuvarsiti kendi fabrikalarında tüketmektedirler Bunlar yukarıdaki bölümlerde de belirtildiği üzere :

1- Anadolu Cam Sanayi AŞ
2- Türk Ytong Sanayi AŞ
3- İskenderun Demir Çelik Fabrikası Müessesesi
4- Etibank Antalya Elektrometallurji San İşl Müessesesi
5- Karabük Demir Çelik Fabrikası Müessesesi'dir

Sektördeki diğer üreticilerden bazıları ise;

Ak-İş Maden ve TicLtdŞti (Aydın), Özmaden Maden ve TicLtdŞti (Çanakkale)'dir

[Linkleri görmek için üye olmalısınız ÜYELİK >>>

Beyaz kuvars

Kuvars, oldukça saf silisyum dioksit (SiO2) kristallerine verilen addır Özgül ağırlığı 2,65 g/cm3, sertliği 7 olan kuvarsa doğada çok rastlanır Heksagonal sistemde kristalleşen kuvars, doğada kristal ya da amorf (biçimsiz) halde bulunabilir İçindeki yabancı maddelerin cins ve miktarına göre, saydam, renkli, ya da yarı saydam durumdadır Renkleri : Kuvarsın rengi beyaz (süt kuvars), mor (amotist), pembe kuvars, duman renkli füme gibi çeşitli renklerde olabilir

Beraber bulunduğu mineraller : Alkali feldspatlar ve plajioklaslar

Kullanım alanları

Kumlarda bolca bulunan kuvarsın saf olmayanları içinde demir vardır Beyaz kum olarak bilinen oldukça saf kuvarslar camcılıkta kullanılır Kuvars kristali mor-ötesi ve kızılaltı ışınımları saydamdır; bu bakımdan morötesi lambaların ve P Curie tarafından ortaya kondu Bu özelliğinden dolayı elektronik sanayiinde osilatör olarak kullanılır Ergitilen kuvarstan, ısınınca genleşme oranı çok düşük olan bir cam elde edilir Ani sıcaklık değişikliklerinden etkilenmesi istenmeyen malzemelerin yapımında kuvarstan yararlanılır

Türleri



Bir kaya üzerinde ametist, 13 cm (5inç)

* Saydam ya da renkli dağ kristali (necef taşı)

* Kahverengi dumanlı kuvars

* Sarı renkli sitrin

* Portakal renginde medeira sitrini

* Yeşil renkli kloritli kuvars

* Menekşe renkli mor necef (ametist)

* Kan renginde yemani

* Pembe renkli hematoyit kuvars

* İçinde mika bulunan kırmızı renkli yıldız taşı (aventurin)

* İçinde tutam halinde rutil iğneleri bulunan Venüs saçı

* İçinde amyant lifleri bulunan kedigözü

Piezoelektrik

Kuvarz piezoelektrik bir taştır Üzerine uygulanan belli bir mekanik basınç etkisiyle (sıkışma,esneme,burma) kristal yüzeyleri arasında bir elektriksel gerilim üretir Bu özelliği sayesinde aynı zamanda quartz saatlerde de kullanılır George Washington Pierce kuvars salıngacını dizayn edip patentini aldı (1923) 1927'de Warren Marrison ilk kuvars salıngaçlı saati icat etti Bilindiği gibi kati maddeler yüklü parçacıklardan oluşur ve bir kati madde içindeki negatif ve pozitif yüklü parçacıklar dengededir (yani kati madde elektriksel olarak yüksüzdür) Ancak mekanik bir yolla malzeme üzerine bir kuvvet uygulamak, yüzey yüklerinin oluşmasına neden olabilir Bir kristalde piezoelektrik özelliğin gözlenmesi, bu yüzey yüklerinin oluşmasına bağlıdır Fakat simetri özellikleri bu yüklerin oluşması için gerekli koşulları kısıtlamaktadır Bu nedenle simetri merkezi olmayan kristaller bu iş için en uygun malzeme grubunu oluşturmaktadır Elektriksel olarak yüksüz ve yapısal simetri merkezi bulunmayan bir kristale uygulanan basınç, artı yüklerin merkezi ile eksi yüklerin merkezinin birbirlerinden hafifçe ayrılmasına ve kristalin karşılıklı yüzeylerinde zıt yüklerin ortaya çıkmasına neden olur Yüklerin bu şekilde ayrılması bir elektrik alanı yaratır ve kristalin karşılıklı yüzeyleri arasında ölçülebilir bir potansiyel farkı oluşur Piezoelekrik etkiyi ifade eden bu surecin tersi de geçerlidir Ters piezoelektrik etkide de, karşılıklı yüzeyleri arasına bir elektrik gerilimi uygulanan bir kristalde boyutsal bir sekil değişimi oluşmaktadır

Piezoelektrik malzemeler, baslıca iki malzeme grubundan oluşur; kuvars ve turmalin gibi doğal olarak piezoelektrik etki gösteren kristaller ile kutuplanma sonrasında piezoelektrik etki gösteren ferroelektrik malzemeler

Kuvars Kristalinin Fiziksel Etkileri

- Cep telefonu, telsiz ve bilgisayarlardan yayılan radyasyonu toplar - Zihinsel konsantrasyonu kuvvetlendirir

Dumanlı kuvars

Dumanlı kuvars (İngilizce: Smoky quartz veya Cairngorm, Almanca: Rauchquarz) kahverengimsi bir makrokristalin kuvars çeşidi Bir dağ kristali (necef taşı) türü olan dumanlı kuvars koyu duman renginde ve yarı şeffaftır Çok koyu kahverengiden opak siyah renge kadar olan bir çeşidine morion denir

Kimyasal formulü SiO2'dir Özgül ağırlığı 265, kırılma katsayısı (indeksi) 154-155, sertliği ise 7'dir Dumanlı kuvars bir makrokristalin kuvars çeşididir Diğer makrokristalin kuvarslardan bazıları: Ametist, Kedigözü, Sitrin, Dağ kristali ve Pembe kuvarstır

Dumanlı kuvars binlerce yıldır süs, dekoratif ve dini nesnelerde değerli taş olarak kullanılmıştır Dumanlı kuvarsın bağlı olduğu burçlar Oğlak ve Yay'dır Eski zamanlardan beri dumanlı kuvarsın gerginliği giderdiği, korku, panik ve kızgınlığı olumlu duygulara, huzur ve neşeye değiştirdiğine inanılmıştır Bazıları pankreas ve böbreklerin daha iyi çalışmasına ve zehirli maddelerin vücuttan atılmasına yardım ettiğine inanır Dumanlı Kuvars ve onun tam siyah türü olan MORİON dünyada en güzel ve bol miktarda Brezilya'da ve Türkiye'de çıkartılır Türkiye'de Aydın ili, Koçarlı-Çine-Karacasu ilçelerinde dumanlı kuvars yatakları bulunmaktadır Yaklaşık 30 yıldır Koçarlı ilçesine bağlı Mersinbeleni Köyü ve civar köyleri tarlalarında topladıkları dumanlı kuvars kristallerini satarak ek gelir elde etmektedirler