Sağ El Kuralı Nedir -Sol El Kuralı Nedir

-El kuralı Nedir
-Sağ El Kuralı Nedir
-Sol El Kuralı Nedir

El kuralı
Daha basit bir kural olarak,sol elin ilk üç parmağı birbirleri ile dik açı oluşturacak şekilde açılır Sağ yönü gösteren işaret parmağı manyetik akı yoğunluğunu, içe dönük orta parmak akım yönünü ve yukarıyı gösteren baş parmak ta iletken üzerindeki Lorentz kuvvetini ifade eder

Sağ El Kuralı

Birçok ülkede trafik sağdan işler, insanlar genellikle sağ ellerini kullanır Yemek yeme gibi temizlik gerektiren faaliyetlerde sağ el tavsiye edilirken, taharette sağ elin kullanılmaması telkin edilir “Sağduyu” tâbirini “akl-ı selim” yerine kullanırız Müslümanlar Kâbe’yi sağdan sola doğru tavaf eder, Mevlevîler semada sağdan sola doğru döner, minarelerin merdivenleri sağdan sola doğru inşa edilir

Fransızcada “droit” hem sağ, hem de hukuk mânâsına gelir İngilizcede de “right” hem sağ, hem de doğru ve haklı mânâlarında kullanılır Arapçada sağ taraf mânâsına gelen “yemin”, uğur ve bereket mânâlarındaki “yümün”le aynı kökten gelir Bütün bunlar bir tesadüf olamayacağına göre, sağın vurgulanmasındaki sır acaba nedir?

Meseleye bu açıdan bakıldığında kâinatta umumî mânâda bir yönlenme ve yönlendirilme görülür Her hâdisenin işleyişinde, inşa biçiminde, muhakkak bir yön ağır basar Moleküler seviyedeki bu yönelimler “moleküler chirality” “D” (Latince, dextro=sağ)ve “L” (levo=sol) formu gibi isimlerle; daha makro seviyedeki yönlenmeler ise sağa veya sola yönelme, asimetrik tercihlilik ve sağ-sol el kaidesi gibi tâbirlerle ifade edilir

Sağ el kuralı, fizikte elektromanyetizma ve “açısal momentum” konularında anlamayı kolaylaştırmak için kullanılır Lisede fizik dersi gören birçok kimse bu prensibi az çok hatırlar Elektrik akımı geçen bir telin etrafında daire şeklinde meydana gelen manyetik sahanın yönü sağ el kuralına uyar Sağ elin başparmağı akımın yönünü gösterecek şekilde tutulduğunda, diğer dört parmak akımın etrafında meydana gelen manyetik alanın yönünü ifade etmektedir Bu durumda manyetik alan saat yönünün tersine doğru akmaktadır Aynı zamanda tel sarılı bir makarada (selenoidde) oluşan manyetik alan yine sağ el kuralına uymaktadır Sadece bu kadarla da bitmez, “açısal momentumun” yön tayininde de sağ el kaidesi geçerlidir

Kâinatta bu kurala uyan başka örnekler de vardır Bitkiler ve hayvanlar âlemi, hepsi fikir birliği yapmışçasına sağ el kuralına uyarlar

Aynı şekilde salyangoz benzeri karada ve denizde yaşayan konik kabuklu karındanbacaklıların (gastropod) kabukları sağ el kuralına uyan spiraller çizer

Sarmaşıklar her zaman sağ elli bir sarmal izleyerek tırmanır Çünkü dal boyunca başparmak doğrultusunda ilerleyen bitki sağa kıvrılarak dolanır Sarmaşıkların sağ el kuralına uymayan türü gözlenmemiştir

Canlılar dünyasında sağ el kuralına mikro ölçekte de birçok misâller bulmak mümkündür Meselâ uzun zincir şeklindeki canlı proteinlerinde yine sağ el kuralının geçerli olduğunu görmekteyiz Herkesin çok sık duyduğu DNA molekülün şekli de, genellikle sağ el kuralına uyan bir çift sarmaldır

Sol El Kuralı

Sol el kuralı bir manyetik alan içinde akım taşıyan bir iletken üzerindeki kuvvetin yönünü saptamak için geliştirilmiş bir hatırlatma kuralıdır Kural adını İngiliz elektrik mühendisi John Ambrose Fleming'ten (1849-1945) almıştır

Lorentz yasası
Hollandalı fizikçi Hendrik Lorentz (1853-1928) tarafından geliştirilen yasaya göre

Burada, F newton cinsinden kuvvet,E volt/metre cinsinden elektrik alanıB tesla cinsinden magnetik akı yoğunluğuq coulomb cinsinden elektrik yüküv metre/saniye cinsinden elektrik yük süratiBu denklem hem elektrik hem de manyetik alanın bir arada meydana getirdikleri kuvveti ifade eder Bu kuvvete Lorentz kuvveti de denilir Sadece manyetik alan varsa,

Buna göre, akı yoğunluğu içersinde bu yoğunluk yönüne dik hareket eden elektrik yükü her iki yöne de dik üçüncü boyutta bir kuvvete yol açar Elektrik yük elektrik akım şiddeti cinsinden de ifade edilebilir
Burada I ile elektrik akımı ve ile de iletken uzunluğu gösterilmniştir Mayetik alan, yük akış süratinin yönü (akım yönü) ve kuvvet yönü birbirine dik üç yöndür

Kartezyen koordinatta kural
Manyetik akı yoğunluğu, elektrik akımı ve Lorentz kuvveti yönleri arasındaki ilişki kartezyen koordinatlarda şu şekilde gösterilir

Manyetik akı yoğunluğu x ekseni yönünde,Elektrik akımı z ekseni yönünde veLorentz kuvveti de y ekseni yönündedir